آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
سکوهای متروی تهران روز چهارشنبه شاهد صحنهای غیرمعمول بود. صحنهای که در نگاه اول شاید یک فیلمبرداری یا اجرای هنری به نظر میرسید، اما به سرعت به یک اعتراض سیاسی تبدیل شد. دو جوان با یونیفورم نظامی که بعدها مبدل اعلام شد، در میان مسافران روزمره مترو ظاهر شدند. در دستان آنان پرچمی بود که برای بسیاری آشنا و برای برخی نمادی از گذشتهای دور به شمار میرفت: پرچم شیر و خورشید. حرکت آنان ابتدا با کنجکاوی مسافران روبرو شد. برخی با تلفنهای همراه خود از این صحنه فیلم گرفتند، برخی دیگر با تعجب به تماشا ایستادند. فضای ایستگاه مترو برای لحظاتی از حرکت روزمره مسافران خارج شده بود.
سؤالی از سوی یکی از شهروندان مطرح شد: "آیا این حرکت دوربین مخفی است؟" پاسخی که شنیده شد، همه چیز را تغییر داد. فریادی که فضای ایستگاه را پر کرد: "نه آقا مبارزه با رژیم تبهکار ولایت فقیه است." این جمله کوتاه اما پرحرف، به سرعت از طریق ویدیوهای منتشر شده در فضای مجازی پیچید. در عرض ساعاتی، این صحنه اعتراضی به یکی از موضوعات داغ شبکههای اجتماعی تبدیل شد. رسانههای دولتی نیز بیکار ننشستند. خبرگزاری جماران خبر از بازداشت این دو فرد به دست پلیس مترو داد. در این گزارش بر مبدل بودن یونیفورم نظامی آنان تأکید شد. این اتفاق در شرایطی رخ میدهد که فضای سیاسی کشور در ماههای اخیر شاهد اعتراضات مختلفی بوده است. استفاده از نمادهای پیش از انقلاب در اعتراضات، به موضوعی حساس و بحثبرانگیز تبدیل شده است. اکنون پرسش اینجاست که سرنوشت این دو فرد چه خواهد شد؟ آیا این حرکت نمادین تأثیری در فضای سیاسی کشور خواهد داشت؟ پاسخ این پرسشها را آینده روشن خواهد کرد.
تحلیل نمادشناسی پرچم شیر و خورشید در فضای سیاسی ایران
پرچم شیر و خورشید که پیش از انقلاب ۱۳۵۷ نماد ملی ایران بود، در سالهای اخیر به نمادی در اعتراضات سیاسی تبدیل شده است. استفاده از این نماد در میان معترضان معمولاً نشاندهنده مخالفت با نظام جمهوری اسلامی تفسیر میشود. این نماد برای نسل جوانی که پس از انقلاب به دنیا آمدهاند، میتواند نشانه اعتراض به وضع موجود باشد. برای نسل قدیمتر نیز ممکن است یادآور خاطرات و دوران متفاوتی از تاریخ ایران باشد. واکنش تند نظام به استفاده از این نماد نشان میدهد که آن را تهدیدی برای نمادهای رسمی خود میداند. برخورد قضایی با استفادهکنندگان از این پرچم در اعتراضات، معمولاً شدید است.
بررسی ابعاد حقوقی و قضایی پرونده
استفاده از یونیفورم نظامی مبدل میتواند از دید قانون جرم محسوب شود. قوانین ایران استفاده غیرمجاز از البسه نظامی را ممنوع کرده و برای آن مجازات در نظر گرفته است. افترا به نظام با عباراتی مانند "رژیم تبهکار" نیز میتواند منجر به اتهامات سنگینی مانند "فعالیت علیه امنیت ملی" یا "تبلیغ علیه نظام" شود. این اتهامات معمولاً با مجازاتهای شدیدی همراه است. نحوه برخورد پلیس مترو نشان میدهد که دستگاههای امنیتی برای مقابله با چنین اعتراضاتی آمادگی دارند. سرعت عمل در بازداشت این افراد نیز حاکی از حساسیت موضوع است.
نقش فضای مجازی در بازتاب اعتراضات
سرعت انتشار ویدیوی این اعتراض در فضای مجازی نشاندهنده نقش کلیدی شبکههای اجتماعی در بازتاب اعتراضات است. در حالی که رسانههای رسمی اغلب چنین رویدادهایی را پوشش نمیدهند، فضای مجازی این خلأ را پر میکند. واکنش کاربران به این ویدیو نیز قابل توجه است. برخی از این حرکت استقبال کرده و آن را نماد شجاعت دانستهاند، در حالی که برخی دیگر آن را محکوم کردهاند. حذف سریع این ویدیوها از پلتفرمهای داخلی و محدود کردن دسترسی به آن نیز از دیگر واکنشهای معمول در چنین مواردی است.
تحلیل جامعهشناختی اعتراضات نمادین
اعتراضات نمادین مانند این مورد، نیاز به هزینه کمتری دارند اما میتوانند بازتاب گستردهای داشته باشند. این نوع اعتراضات در سالهای اخیر در ایران رو به افزایش بوده است. انتخاب مترو به عنوان محل اعتراض نیز معنادار است. مترو به عنوان فضای عمومی شلوغ، امکان بازتاب گسترده را فراهم میکند و نماد زندگی روزمره شهروندان است. واکنش مسافران حاضر در صحنه نیز جالب توجه است. در حالی که برخی بیتفاوت بودند، برخی دیگر با کنجکاوی این صحنه را دنبال کردند که نشاندهنده طیف مختلف نگرشها در جامعه است.
تأثیر بر فضای سیاسی و امنیتی کشور
- این گونه اعتراضات اگرچه کوچک به نظر میرسند، اما میتوانند نشاندهنده نارضایتیهای عمیقتر در جامعه باشند. دستگاههای امنیتی به چنین حرکتهایی حساس هستند.
- واکنش رسمی به این اتفاق میتواند شاخصی از تحولات فضای سیاسی کشور باشد. اگر برخوردها شدید باشد، نشاندهنده حساسیت بالا به چنین اعتراضاتی است.
- تداوم چنین حرکتهایی در آینده میتواند بر فضای کلی سیاسی کشور تأثیر بگذارد و حتی ممکن است باعث سختگیری بیشتر در فضاهای عمومی شود.