آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
بازار گوشت قرمز ایران این روزها با چالشی جدید روبرو شده است. دولت با هدف تنظیم بازار و کاهش قیمتها، اقدام به واردات گوشت از کشورهای مختلف کرده، اما به نظر میرسد این سیاست به نتیجه مطلوب نرسیده است. قیمتهای اعلام شده برای گوشتهای وارداتی نشان میدهد که این محصولات نه تنها ارزانتر از تولید داخلی نیستند، بلکه در برخی موارد حتی گرانتر نیز تمام میشوند. این موضوع پرسشهای زیادی را درباره اثربخشی این سیاست ایجاد کرده است. بر اساس اعلام رسمی، ران گوسفند مغولی با قیمت ۵۹۰ هزار تومان، گوشت گرم گوساله پاکستانی با ۵۹۸ هزار تومان و دیگر اقلام وارداتی با قیمتهایی بین ۴۳۰ تا ۶۱۰ هزار تومان در مبادی ورودی عرضه میشوند. اما این پایان ماجرا نیست. وقتی این گوشتها به دست مصرفکننده نهایی میرسند، قیمتها به مراتب بیشتر میشوند. در فروشگاههای زنجیرهای شاهد قیمتهایی حول و حوش ۶۵۰ هزار تومان هستیم.
علت این افزایش قیمت چیست؟
به نظر میرسد محاسبه قیمت بر اساس نرخ ارز مبادلهای ۸۵ هزار و ۴۰۰ تومانی، در حالی که نرخ آزاد از ۱۲۰ هزار تومان فراتر رفته، یکی از عوامل اصلی باشد. علاوه بر این، افزوده شدن ۱۵ درصد سود بازرگانی و ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده نیز بر افزایش قیمت نهایی تأثیر مستقیم داشته است. این موارد در کنار هزینههای حمل و نقل و بستهبندی، قیمت تمام شده را به شدت افزایش دادهاند. در حال حاضر روزانه بین ۳۰ تا ۴۰ تن گوشت گرم و منجمد از کشورهای پاکستان، برزیل و مغولستان وارد کشور میشود. اما به نظر میرسد این حجم واردات نه تنها نتوانسته بازار را آرام کند، بلکه خود به عاملی برای افزایش قیمت تبدیل شده است. این وضعیت باعث شده تا کارشناسان و مسئولان در مورد اثربخشی سیاست واردات گوشت با ارز مبادلهای به نتیجه واحدی نرسند. برخی معتقدند این سیاست خود به رشد قیمتها دامن زده است.
تحلیل مکانیسم قیمتگذاری و تأثیر نرخ ارز
مبنای تعیین قیمت گوشت وارداتی بر نرخ ارز مرکز مبادله (۸۵,۴۰۰ تومان برای هر یورو) استوار است. این در حالی است که نرخ آزاد یورو از ۱۲۰ هزار تومان فراتر رفته که اختلاف قابل توجهی ایجاد کرده است. این شکاف ارزی باعث میشود هزینه واقعی واردات بسیار بالاتر از محاسبات رسمی باشد. واردکنندگان مجبورند بخشی از نیاز ارزی خود را از بازار آزاد تأمین کنند که این امر بر قیمت تمام شده تأثیر مستقیم میگذارد. افزودههای مالیاتی شامل ۱۵ درصد سود بازرگانی و ۱۰ درصد مالیات بر ارزش افزوده، سهم قابل توجهی در افزایش قیمت نهایی دارد. این مالیاتها مستقیماً به مصرفکننده منتقل میشود.
مقایسه قیمت گوشت وارداتی و تولید داخلی
قیمت گوشت وارداتی در برخی موارد حتی از تولید داخلی پیشی گرفته است. به عنوان مثال، گوشت گرم گوساله پاکستانی با قیمت ۶۵۰ هزار تومان در فروشگاهها، با قیمت گوشت داخلی قابل مقایسه یا حتی گرانتر است. این موضوع هدف اصلی واردات که کاهش قیمت و تنظیم بازار بوده را زیر سؤال برده است. به جای ایجاد آرامش در بازار، ممکن است به تثبیت قیمتهای بالا کمک کند. نمونه بارز این افزایش قیمت، گوشت برزیلی است که در سال گذشته با قیمت ۳۵۰ تا ۴۲۰ هزار تومان عرضه میشد، اما اکنون با برچسب ۶۵۰ هزار تومانی به فروش میرسد.
چالشهای لجستیک و فرآیند واردات
طولانی شدن فرآیند تخصیص ارز مبادلهای از مشکلات اصلی واردکنندگان است. این تأخیرها باعث افزایش هزینههای سربار و در نهایت افزایش قیمت میشود. حجم واردات روزانه (۳۰ تا ۴۰ تن) در مقایسه با مصرف داخلی ناچیز است و نمیتواند تأثیر معناداری بر بازار داشته باشد. این حجم کم در کنار هزینههای بالا، توجیه اقتصادی واردات را زیر سؤال برده است. محدودیت کشورهای صادرکننده مجاز (پاکستان، برزیل و مغولستان) نیز ممکن است باعث کاهش رقابت و افزایش قیمت شده باشد. تنوع کم منابع وارداتی قدرت چانهزنی ایران را کاهش داده است.
تأثیر بر بازار داخلی و تولیدکنندگان
واردات گوشت با قیمتهای بالا ممکن است به جای کمک به مصرفکننده، به تثبیت قیمتهای داخلی در سطوح بالا کمک کند. تولیدکنندگان داخلی نیز ممکن است قیمتهای خود را با توجه به قیمت گوشت وارداتی تعیین کنند. این سیاست ممکن است انگیزه تولیدکنندگان داخلی را تحت تأثیر قرار دهد. وقتی گوشت وارداتی با قیمت بالا به فروش میرسد، تولیدکنندگان داخلی نیز تمایل خواهند داشت محصولات خود را با قیمت مشابه عرضه کنند. نگرانی از این وجود دارد که این سیاست در بلندمدت به بخش تولید داخلی آسیب برساند. اگر قرار باشد گوشت با قیمت بالا وارد شود، آیا بهتر نیست این منابع به حمایت از تولید داخلی اختصاص یابد؟
راهکارهای جایگزین و پیشنهادها
به نظر میرسد بازنگری در مکانیسم تخصیص ارز و کاهش بروکراسی اداری میتواند به کاهش قیمت تمام شده کمک کند. تسهیل فرآیندهای وارداتی میتواند هزینههای سربار را کاهش دهد. افزایش تنوع کشورهای صادرکننده و مذاکره برای قیمتهای بهتر میتواند در کاهش هزینهها مؤثر باشد. همچنین، شفافسازی زنجیره توزیع و کاهش دلالی میتواند به کاهش قیمت نهایی کمک کند. سرمایهگذاری روی تولید داخلی و حمایت از دامداران میتواند در بلندمدت راهکار پایدارتری باشد. به جای تکیه بر واردات پرخرج، میتوان با حمایت از تولید داخلی، به خودکفایی و قیمتهای متعادل دست یافت.