آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
فضای علمی آمریکا این روزها شاهد رویدادی نگرانکننده بود. وحید عابدینی، استاد ایرانی دانشگاه اوکلاهما، در حالی که قصد سفر به واشینگتن را داشت، در یکی از فرودگاههای این کشور بازداشت شد. بازداشت غیرمنتظره این استاد دانشگاه که سه روز به طول انجامید، نگرانی همکاران و دانشجویان وی را برانگیخت. آنان از همان ابتدا بر غیرقانونی بودن این اقدام تأکید کردند. همکاران آقای عابدینی با بررسی مدارک، تأیید کردند که ویزای کاری وی کاملاً معتبر بوده است. این موضوع پرسشهای بیشتری درباره دلایل واقعی بازداشت او ایجاد کرد. سرانجام پس از سه روز انتظار، خبر خوشی از سوی خود استاد ایرانی رسید. وی سهشنبه شب با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی لینکدین، از آزادی خود خبر داد.
پیام کوتاه اما پرمعنای او حاکی از آرامش نسبی پس از این اتفاق ناخوشایند بود. وی نوشت: «خوشحالم اطلاع بدهم که امشب از بازداشت آزاد شدم.» این رویداد در حالی رخ داده که جامعه علمی آمریکا در ماههای اخیر شاهد چندین مورد مشابه بوده است. بازداشت استادان و پژوهشگران بینالمللی به ویژه از کشورهای خاص، نگرانیهایی را ایجاد کرده است. آزادی آقای عابدینی اگرچه پایان خوشی برای این ماجرا بود، اما پرسشهای بیپاسخ زیادی به جای گذاشته است. چرا استادی با سابقه علمی درخشان و مدارک معتبر باید بازداشت شود؟ اکنون نگاهها به توضیحات رسمی مقامات آمریکایی دوخته شده است. آیا آنان دلیلی برای این بازداشت ارائه خواهند داد یا این پرونده نیز مانند موارد مشابق بیپاسخ خواهد ماند؟
ابعاد حقوقی و قضایی بازداشت
بازداشت یک شهروند قانونی با ویزای معتبر از نظر حقوق بینالملل قابل پیگیری است. کنوانسیون وین درباره روابط کنسولی حق دسترسی به وکیل و اطلاع از دلایل بازداشت را تضمین میکند. در سیستم قضایی آمریکا، بازداشت موقت باید با ارائه دلایل محکم صورت گیرد. در غیر این صورت، فرد بازداشتشده میتواند از مقامات مربوطه شکایت کند. عدم اعلام رسمی دلایل بازداشت توسط مقامات آمریکایی، این اقدام را در هالهای از ابهام قرار داده است. این سکوت میتواند نقض پروتکلهای استاندارد قضایی محسوب شود.
تأثیر بر جامعه علمی و آکادمیک
اتفاقات مشابه میتواند اثر خنککننده بر فعالیتهای علمی بینالمللی داشته باشد. پژوهشگران ممکن است از همکاری با مؤسسات آمریکایی دچار تردید شوند. افزایش ناامنی برای پژوهشگران بینالمللی در آمریکا میتواند به فرار مغزها از این کشور بینجامد. بسیاری از استعدادهای درخشان ممکن است کشورهای دیگر را برای ادامه فعالیت انتخاب کنند. اعتماد جامعه علمی جهانی به میزبانی آمریکا برای کنفرانسها و همکاریهای پژوهشی تحت تأثیر قرار میگیرد. این امر در درازمدت به ضرر پیشرفت علمی جهان خواهد بود.
زمینههای سیاسی و امنیتی
روابط تیره ایران و آمریکا میتواند بر برخورد با اتباع ایرانی در خاک آمریکا تأثیر گذاشته باشد. اگرچه آقای عابدینی دارای اقامت قانونی بوده، اما ممکن است تحت تأثیر فضای کلی روابط قرار گرفته باشد. افزایش حساسیتهای امنیتی در آمریکا پس از رویدادهای اخیر نیز میتواند عاملی برای چنین برخوردهایی باشد. اما این موضوع توجیهکننده بازداشت بدون دلیل روشن نیست. سیاستهای مهاجرتی سختگیرانه دولت فعلی آمریکا نیز ممکن است در این اتفاق بیتأثیر نبوده باشد. اگرچه این موضوع نباید دلیلی برای نقض حقوق شهروندان قانونی باشد.
پیامدهای دیپلماتیک
این رویداد میتواند به یکی از موارد مورد بحث در مذاکرات دیپلماتیک تبدیل شود. وزارت خارجه ایران احتمالاً از این اتفاق برای نشان دادن رفتار تبعیضآمیز با اتباع خود استفاده خواهد کرد. روابط دانشگاهی بین ایران و آمریکا که همواره شکننده بوده، ممکن است بیش از پیش تحت تأثیر قرار گیرد. همکاریهای علمی مشترک میتواند کاهش یابد. تصویر آمریکا به عنوان کشوری با حرمت آزادیهای آکادمیک مخدوش شده است. این موضوع میتواند در مجامع بینالمللی مورد بحث و انتقاد قرار گیرد.
راهکارهای پیشگیرانه و آیندهنگر
لزوم تدوین پروتکلهای حفاظتی برای پژوهشگران ایرانی در خارج از کشور احساس میشود. وزارت علوم باید راهنماییهای لازم را در اختیار آنان قرار دهد. افزایش آگاهی حقوقی میان جامعه علمی ایرانی مقیم خارج از کشور ضروری است. آنان باید از حقوق و تکالیف خود در کشور میزبان آگاه باشند. توسعه همکاریهای علمی با کشورهای دیگر میتواند وابستگی به فضای آکادمیک آمریکا را کاهش دهد. این امر در درازمدت به نفع استقلال علمی ایران خواهد بود.