آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
صحنه سیاسی اروپا صبح سهشنبه شاهد عملیاتی غافلگیرکننده و بیسابقه بود. عملیاتی که یکی از بلندپایهترین و شناختهشدهترین دیپلماتهای دهه گذشته این قاره را در مرکز یک رسوایی قضایی قرار داد. بر اساس گزارشهای متعدد رسانههای معتبر اروپایی، مأموران پلیس بلژیک صبح روز سهشنبه با هماهنگی «دادستانی عمومی اتحادیه اروپا»، به صورت همزمان به چندین نقطه در بروکسل و بروژ یورش بردند. هدف این عملیات، بازداشت افرادی بود که گمان میرود در یک پرونده احتمالی «فساد و تقلب در مناقصه» دخیل باشند. اما نام یکی از بازداشتشدگان، ابعاد ماجرا را به کلی تغییر داد: فدریکا موگرینی.
فدریکا موگرینی، سیاستمدار ایتالیایی، از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ سمت مسئول عالی سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا را بر عهده داشت و در آن دوره، ریاست «خدمات اقدام خارجی اتحادیه اروپا» (دیپلماسی این اتحادیه) را نیز عهدهدار بود. او پس از آن به ریاست «کالج اروپا» در بروژ منصوب شد. گزارشها حاکی است علاوه بر موگرینی، استفانو سانینو، دبیرکل پیشین خدمات اقدام خارجی و مدیرکل کنونی اداره خاورمیانه در کمیسیون اروپا و همچنین یکی از مدیران کالج اروپا نیز بازداشت شدهاند. این بازداشتها در چارچوب تحقیقاتی درباره «آکادمی دیپلماتیک اتحادیه اروپا» صورت گرفته است. دورهای نهماهه برای آموزش دیپلماتهای جوان که بین سالهای ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ از طریق مناقصه به کالج اروپا واگذار شد.
دادستانی اتحادیه اروپا اعلام کرده «سوءظنهای قوی» وجود دارد که پیش از نهایی شدن مناقصه، «اطلاعات محرمانه» در اختیار کالج اروپا قرار گرفته و قوانین رقابت عادلانه نقض شده است. این اقدام میتواند مصداق فساد، تقلب در مناقصه و تعارض منافع باشد. این بازداشتها که پس از «لغو مصونیت» افراد صورت گرفته، ضربهای بزرگ به تصویر نهادهای اروپایی میزند و پرسشهای جدی درباره سلامت مالی و شفافیت در بالاترین سطوح بروکسل ایجاد میکند. در ادامه، ابعاد این پرونده پیچیده تحلیل خواهد شد.
تحلیل ابعاد حقوقی پرونده و نقش دادستانی عمومی اتحادیه اروپا
این پرونده توسط «دادستانی عمومی اتحادیه اروپا» (EPPO) هدایت میشود؛ نهادی نسبتاً جدید (فعال از ۲۰۲۱) که مسئول تحقیق، پیگرد و تعقیب جرائم علیه منافع مالی اتحادیه اروپا است. ورود این نهاد نشاندهنده جدیت اتهامات است. محور اتهام، «نقض قوانین مناقصه عمومی» اتحادیه اروپا است. قوانینی که شفافیت، رقابت عادلانه و جلوگیری از «تعارض منافع» را تضمین میکنند. اتهام اصلی، اشتراک اطلاعات محرمانه توسط «خدمات اقدام خارجی» با «کالج اروپا» (که موگرینی ریاست آن را بر عهده دارد) پیش از نهایی شدن مناقصه است. این عمل میتواند به عنوان «تقلب در مناقصه» یا «فساد غیرمالی» (سوءاستفاده از مقام برای اعطای امتیاز غیرمنصفانه) تعبیر شود. لغو مصونیت موگرینی و سانینو توسط پارلمان اروپا پیش از بازداشت، گامی ضروری و نشاندهنده سنگینی ادله اولیه بوده است.
تأثیر بر سیاست خارجی اتحادیه اروپا و جایگاه موگرینی
فدریکا موگرینی نه یک چهره معمولی، که نماد سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک دوره حساس بود. او در دوران مسئولیتش (۲۰۱۹-۲۰۱۴)، مجری اصلی توافق هستهای برجام با ایران و حفظ آن در برابر فشارهای ترامپ بود. همچنین بر دوسیههای مهمی مانند روابط با روسیه (پس از الحاق کریمه) و مدیریت بحران مهاجرت نظارت داشت. بازداشت او، لکهای بزرگ بر اعتبار دستگاه دیپلماسی اتحادیه اروپا است و این پرسش را ایجاد میکند که آیا چنین اتهاماتی میتواند سایهای بر تصمیمات مهم سیاست خارجی آن دوران بیندازد؟ همچنین، این رویداد ممکن است به دستاویزی برای منتقدان داخلی اتحادیه تبدیل شود که همواره نهادهای بروکسل را به فساد و عدم شفافیت متهم میکنند.
بررسی ابعاد مالی و اداری پرونده «آکادمی دیپلماتیک»
«آکادمی دیپلماتیک اتحادیه اروپا» یک دوره آموزشی ممتاز برای دیپلماتهای جوان عضو است که بودجه آن از محل صندوق عمومی اتحادیه اروپا تأمین میشود. قرارداد اجرای این دوره در سالهای ۲۰۲۱-۲۰۲۲ طی یک مناقصه عمومی به «کالج اروپا» واگذار شد؛ مؤسسهای که موگرینی از سال ۲۰۲۰ ریاست آن را بر عهده گرفت. اتهام این است که مقامات «خدمات اقدام خارجی» (که موگرینی و سانینو سابقاً در رأس آن بودند) پیش از اتمام مناقصه، اطلاعات محرمانه درباره نیازها و معیارهای آکادمی را در اختیار کالج اروپا قرار دادند و به این مؤسسه برتری ناعادلانه در رقابت بخشیدند. اگر این اتهام ثابت شود، نه تنها یک جرم اداری، بلکه تخلف جدی در هزینه کرد بودجه مالیاتدهندگان اروپایی محسوب میشود.
واکنشهای احتمالی نهادهای اروپایی و پیامدهای سیاسی
این پرونده، آزمونی بزرگ برای استقلال و قاطعیت نهادهای نظارتی اروپا است. کمیسیون اروپا و پارلمان اروپا احتمالاً تحت فشار خواهند بود تا ضمن احترام به فرآیند قضایی، واکنشی شفاف و قاطع نشان دهند. ممکن است تحقیقات داخلی موازی در داخل «خدمات اقدام خارجی» و «کالج اروپا» آغاز شود. در ابعاد سیاسی، احزاب پوپولیست و راست افراطی در اروپا که همواره علیه «فساد بروکسل» کمپین میزنند، از این پرونده به عنوان «مصداق عینی» ادعاهای خود استفاده خواهند کرد. این موضوع میتواند بر فضای انتخابات آتی پارلمان اروپا تأثیر بگذارد. همچنین، ممکن است به کاهش اعتماد عمومی به نهادهای اروپایی بینجامد.
سناریوهای پیشرو و آینده پرونده
پرونده در مرحله بازداشت و تحقیق مقدماتی است. سناریوهای احتمالی عبارتند از:
۱) تبرئه در صورت عدم کفایت ادله.
۲) محاکمه در صورت تکمیل تحقیقات و صدور کیفرخواست.
۳) انجام یک «معامله اعتراف» (Plea Bargain) برای اجتناب از محاکمه طولانی.
نتیجه هر کدام، تأثیر متفاوتی خواهد داشت. تبرئه میتواند به بازگشت محدود موگرینی به عرصه عمومی بینجامد، اما هرگز لکه این اتهام را کاملاً پاک نخواهد کرد. محکومیت، به معنای پایان حرفهای او و یک شکست بزرگ برای نهاد اروپایی است. در هر صورت، این پرونده درسهایی جدی برای شفافیت بیشتر در واگذاری قراردادها و مدیریت تعارض منافع در نهادهای اروپایی به همراه خواهد آورد و ممکن است منجر به اصلاح مقررات مناقصه شود. سرنوشت پرونده، علاوه بر افراد درگیر، بر اعتبار کل پروژه اروپایی نیز تأثیر خواهد گذاشت.