آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
پس از روزهایی که بسیاری از کلانشهرهای ایران درگیر پدیده آلودگی هوا و وارونگی دما بودند، نوید بهبود شرایط از سوی آسمان در راه است. پیشبینیهای هواشناسی از تغییر الگوی جوی و آغاز دورانی پربارش در هفته آینده خبر میدهند. کارشناسان هواشناسی اعلام کردهاند که یک سامانه نسبتاً قوی از روز دوشنبه هفته آینده از سمت شمال غرب کشور وارد خواهد شد. این سامانه جوی قرار است تا روز چهارشنبه فعال باشد و دامنه تاثیرات آن بسیاری از استانهای کشور را دربرگیرد. این پیشبینی برای کشوری که با چالش کمآبی و خشکسالی دست و پنجه نرم میکند، میتواند خبری امیدبخش باشد. بارشهای مناسب نه تنها برای تأمین منابع آبی، که برای بهبود کیفیت هوا و کاهش آلودگی در شهرهای بزرگ نیز حیاتی است. با این حال، در فاصله زمانی حاضر تا ورود این سامانه بارشی، شرایط جوی چندان مطلوب پیشبینی نمیشود. کارشناسان هشدار دادهاند که به دلیل سکون نسبی هوا در دو سه روز آینده، آلودگی هوا در کلانشهرها ادامه خواهد داشت.
این سکون جوی به معنای عدم جابهجایی و تهویه مناسب هوای آلوده است که میتواند باعث انباشت بیشتر آلایندهها در نزدیکی سطح زمین شود. چنین شرایطی به ویژه برای گروههای حساس مانند کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماریهای تنفسی و قلبی خطرناک است. بنابراین، شهروندان ساکن کلانشهرها در روزهای باقیمانده از هفته جاری باید همچنان مراقب کیفیت هوا باشند و در صورت امکان از تردد غیرضروری در فضای باز خودداری کنند. استفاده از ماسکهای مناسب نیز میتواند تا حدی از عوارض آلودگی هوا بکاهد. اما چشمانداز هفته آینده با تغییر اساسی همراه است. ورود سامانه بارشی جدید نه تنها باعث بارشهای پراکنده و گاهی رگباری در بسیاری از مناطق میشود، بلکه با ایجاد جریانهای قویتر جوی، به پاکسازی طبیعی هوا از آلایندهها کمک خواهد کرد. این تغییرات جوی نشان میدهد که چگونه سیستمهای آب و هوایی میتوانند در بازههای زمانی کوتاه، شرایط کاملاً متفاوتی را ایجاد کنند. برای برنامهریزی بهتر و کاهش مخاطرات، توجه به این پیشبینیها و آمادگی برای تغییرات ناگهانی آب و هوایی ضروری است.
مکانیسم تاثیر سکون جوی بر افزایش آلودگی هوا
سکون نسبی هوا که برای دو سه روز آینده پیشبینی شده است، به شرایطی اطلاق میشود که سیستمهای جوی کمتحرک بوده و وزش باد قابل توجهی وجود ندارد. در چنین وضعیتی، آلایندههای تولید شده توسط منابع ثابت (مانند نیروگاهها و صنایع) و متحرک (مانند خودروها) در لایههای نزدیک به سطح زمین محبوس میشوند. بدون باد برای پراکنده کردن و بدون بارش برای شستشوی آلایندهها، غلظت ذرات معلق و گازهای سمی به تدریج افزایش مییابد. این پدیده به ویژه در شهرهای واقع در دشت یا محصور بین کوهها (مانند تهران) تشدید میشود، زیرا توپوگرافی منطقه نیز مانع از خروج آلایندهها میگردد. ادامه این شرایط میتواند شاخص کیفیت هوا را به مرزهای خطرناک برساند.
ویژگیهای سامانه بارشی پیشرو و مناطق تحت تاثیر
بر اساس پیشبینی کارشناسان، سامانه بارشی هفته آینده از شمال غرب وارد کشور میشود. سامانههایی با این مسیر معمولاً ابتدا استانهای آذربایجانهای شرقی و غربی، اردبیل، زنجان و کردستان را تحت تأثیر قرار میدهند و سپس به سمت مناطق مرکزی و غربی کشور پیشروی میکنند. استفاده از واژه «نسبتاً قوی» نشان میدهد که این سامانه میتواند با بارشهای مداوم و گاهی رگباری همراه باشد. احتمال بارش برف در ارتفاعات و باران در دشتها وجود دارد. دامنه تأثیر آن نیز گسترده توصیف شده که نشان میدهد استانهای بسیاری از این بارشها بهرهمند خواهند شد. این سامانه میتواند برای سه روز (دوشنبه تا چهارشنبه) فعال باشد.
تاثیر بارش بر بهبود کیفیت هوا و شستشوی آلایندهها
ورود سامانه بارشی میتواند به دو صورت باعث بهبود کیفیت هوا شود: اول، بارش (به ویژه باران) به طور فیزیکی ذرات معلق موجود در هوا را شسته و به سطح زمین میآورد. این فرآیند که به «شستشوی جوی» معروف است، میتواند به سرعت غلظت آلایندههایی مانند PM2.5 و PM10 را کاهش دهد. دوم، سامانههای بارشی معمولاً با جریانهای هوای قویتر و وزش باد همراه هستند که خود به پراکنده شدن آلایندهها کمک میکنند. بنابراین، پس از استقرار سامانه جدید، شاهد افت محسوس شاخص آلودگی هوا در کلانشهرها خواهیم بود. البته این بهبود معمولاً موقتی است و با پایان بارشها و بازگشت سکون جوی، آلودگی ممکن است مجدداً افزایش یابد.
آمادگی برای تغییرات ناگهانی آب و هوایی و مدیریت بحران
ورود یک سامانه نسبتاً قوی بارشی نیازمند آمادگی نهادهای مسئول و همچنین آگاهی عمومی است. سازمانهای مدیریت بحران باید برای احتمال سیلابهای ناگهانی، به ویژه در مناطق مستعد، آماده باشند. شهرداریها نیز باید برای رفع آبگرفتگی معابر و مشکلات ترافیکی ناشی از بارشهای شدید برنامهریزی کنند. از سوی دیگر، شهروندان باید برای تغییرات دمایی ناگهانی، احتمال یخبندان جادهها (پس از بارش برف) و کاهش دید ناشی از بارشهای شدید آماده باشند. رانندگان باید احتیاط بیشتری در جادهها داشته و از سفرهای غیرضروری در روزهای اوج بارش خودداری کنند. اطلاعرسانی به موقع و دقیق مراجع هواشناسی در این زمینه حیاتی است.
اهمیت پیشبینیهای بلندمدت برای برنامهریزی شهری و سلامت عمومی
این پیشبینی که آلودگی هوا تا سه روز ادامه دارد و سپس با ورود سامانه بارشی بهبود مییابد، نمونهای از اهمیت پیشبینیهای هواشناسی برای برنامهریزی در حوزههای مختلف است. مدیران شهری میتوانند بر این اساس، تصمیماتی مانند تعطیلی مدارس، محدودیتهای ترافیکی یا تشدید نظارت بر منابع آلاینده را در روزهای آلوده اتخاذ کنند. مراکز درمانی نیز میتوانند خود را برای پذیرش احتمالی بیماران تنفسی و قلبی مرتبط با آلودگی آماده کنند. از سوی دیگر، پیشبینی بارشهای خوب میتواند به بخش کشاورزی برای برنامهریزی آبیاری و به مسئولان منابع آبی برای مدیریت سدها کمک کند. توسعه و دقت بیشتر این پیشبینیها میتواند نقش مهمی در کاهش خسارات جانی و مالی ناشی از مخاطرات جوی داشته باشد.