آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
نخستین نشانههای جدی از تحقق قرارداد بحثبرانگیز خرید جنگندههای پیشرفته سوخو-۳۵ توسط ایران از روسیه، توسط یک پایگاه خبری غربی فاش شده است. پایگاه خبری المانیتور در گزارشی اختصاصی مدعی شد که بر اساس اسناد افشا شده، ۱۶ جنگنده سوخو-۳۵ در خط تولید روسیه قرار گرفته و مراحل مونتاژ را طی میکنند. بر اساس این گزارش، تحویل این جنگندههای چندمنظوره پیشرفته به ایران تا سال ۲۰۲۷ میلادی برنامهریزی شده است. اگر این گزارش تأیید شود، ایران پس از دههها انتظار، بالاخره به نسل جدیدی از جنگندههای مدرن دست خواهد یافت. ناوگان هوایی ایران که عمدتاً از جنگندههای قدیمی مانند اف-۱۴، میگ-۲۹ و سوخو-۲۴ تشکیل شده، سالهاست که با چالش فرسودگی و نبود دانش فنی برای نوسازی روبرو بوده است. ورود سوخو-۳۵ میتواند نقطه عطفی در توان دفاعی هوایی کشور محسوب شود. سوخو-۳۵ که نمونه ارتقا یافته جنگنده مشهور سوخو-۲۷ است، یکی از پیشرفتهترین جنگندههای نسل ۴++ محسوب میشود. این جنگنده دارای قابلیتهای برتر هوابرد، رادار پیشرفته و تسلیحات متنوع است که میتواند توازن قدرت هوایی در منطقه را تحت تأثیر قرار دهد.
این گزارش در حالی منتشر شده که ماههاست خبرهای ضد و نقیضی درباره قرارداد خرید سوخو-۳۵ بین ایران و روسیه منتشر میشود. مقامات ایرانی پیش از این به طور غیرمستقیم به چنین خریدهایی اشاره کرده بودند، اما جزئیات آن هیچگاه به طور رسمی تأیید نشده است. المانیتور ادعا کرده است که اسناد افشا شده نشان میدهد جنگندههای مورد نظر ایران در حال حاضر در خط مونتاژ کارخانه تولیدکننده قرار دارند. این پایگاه خبری معمولاً بر مسائل امنیتی و نظامی خاورمیانه تمرکز دارد. اگر این گزارش صحت داشته باشد، نه تنها تحول بزرگی در توان دفاعی ایران ایجاد میکند، بلکه میتواند واکنشهای منطقهای و بینالمللی به ویژه از سوی رقبای منطقای ایران و متحدان غربی آنها را در پی داشته باشد.
پایگاه خبری المانیتور در گزارشی افشا کرده که ۱۶ جنگنده سوخو-۳۵ سفارش ایران در خط تولید روسیه قرار گرفته است. بر اساس این گزارش، تحویل این جنگندهها تا سال ۲۰۲۷ برنامهریزی شده است. به نوشته المانیتور، این تحویل به معنای نخستین ارتقای معنادار در ناوگان جنگندههای ایران پس از دههها خواهد بود. ناوگان هوایی ایران مدتهاست که با مشکل فرسودگی و کهنگی روبرو بوده است. گزارش این پایگاه خبری در حالی منتشر شده که مقامات ایرانی و روسی هیچگاه به طور رسمی جزئیات قرارداد احتمالی خرید سوخو-۳۵ را تأیید نکردهاند.
توانمندیهای جنگنده سوخو-۳۵ و اهمیت آن برای ایران
سوخو-۳۵ یک جنگنده چندمنظوره نسل ۴++ (یا به اصطلاح نسل ۴.۵) است که توسط شرکت سوخو روسیه توسعه یافته. مهمترین قابلیتهای آن شامل: ۱) قدرت مانور بسیار بالا با استفاده از پیشرانههای با قابلیت تغییر جهت بردار رانش ۲) رادار آرایه فازی اسکن الکترونیکی فعال (AESA) با توان ردیابی چندهدف همزمان ۳) سامانه جنگ الکترونیک پیشرفته ۴) برد عملیاتی طولانی و ۵) توانایی حمل طیف وسیعی از تسلیحات هوابههوا، هوابهزمین و هوابهدریا. برای ایران که ناوگان هوایی آن عمدتاً متشکل از جنگندههای قدیمی آمریکایی (مانند اف-۱۴) و روسی (مانند میگ-۲۹ و سوخو-۲۴) است، دریافت سوخو-۳۵ میتواند شکاف فناوری چنددههای را تا حدی پر کند و توان بازدارندگی هوایی کشور را ارتقای چشمگیری دهد.
فرآیند مذاکرات و زمینههای همکاری ایران و روسیه
گزارش خرید سوخو-۳۵ در ادامه همکاری نظامی فزاینده ایران و روسیه در سالهای اخیر مطرح شده است. این همکاری پس از آغاز جنگ اوکراین و نیاز روسیه به پهپادها و مهمات ایرانی تشدید شده است. در ازای کمکهای نظامی ایران به روسیه، انتظار میرفت مسکو فناوریهای نظامی پیشرفتهتری در اختیار تهران قرار دهد. با این حال، روسیه همواره در انتقال فناوریهای حساس محتاط عمل کرده است. اگر گزارش المانیتور صحت داشته باشد، نشان میدهد روسیه در نهایت حاضر شده بخشی از تعهدات خود را عملی کند. این انتقال ممکن است با محدودیتهایی در زمینه آموزش، پشتیبانی و انتقال دانش فنی همراه باشد.
تأثیر بر موازنه قدرت منطقهای
ورود سوخو-۳۵ به ناوگان هوایی ایران میتواند معادلات امنیتی منطقه را تغییر دهد. کشورهایی مانند اسرائیل که ناوگان هوایی خود را با جنگندههای اف-۳۵ (نسل پنجم آمریکایی) مجهز کردهاند، هنوز برتری فناورانه قابل توجهی خواهند داشت، اما سوخو-۳۵ میتواند چالش جدیتری برای آنها ایجاد کند. همچنین، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس که دارای جنگندههای نسل ۴.۵ مانند یوروفایتر تایفون و رافال هستند، ممکن است موازنه قدرت هوایی را به ضرر خود ببینند. این موضوع میتواند به مسابقه تسلیحاتی جدیدی در منطقه دامن بزند و احتمالاً باعث افزایش درخواست این کشورها برای خرید جنگندههای نسل پنجم از آمریکا یا دیگر متحدان غربی شود.
چالشهای عملیاتی و پشتیبانی فنی
حتی اگر ایران سوخو-۳۵ را دریافت کند، با چالشهای عملیاتی متعددی روبرو خواهد بود. نگهداری و پشتیبانی از یک جنگنده پیشرفته نیازمند زیرساختهای پیچیده، نیروی انسانی بسیار آموزشدیده و زنجیره تأمین قطعات است. ایران در دهههای گذشته به دلیل تحریمها، در نگهداری ناوگان موجود خود نیز با مشکلات زیادی مواجه بوده است. پشتیبانی از سوخو-۳۵ که یک سامانه کاملاً جدید است، نیازمند همکاری مستمر روسیه و احتمالاً ایجاد خط مونتاژ یا تعمیرگاههای تخصصی در ایران است. همچنین، آموزش خلبانان و تکنسینها برای بهرهبرداری مؤثر از این جنگنده سالها زمان خواهد برد. بدون حل این چالشها، صرف دریافت هواپیما نمیتواند توان عملیاتی نیروی هوایی را به صورت کیفی ارتقا دهد.
واکنشهای بینالمللی و مسئله تحریمها
این انتقال قطعاً با واکنش شدید آمریکا و متحدانش روبرو خواهد شد. از دید واشنگتن، فروش سوخو-۳۵ به ایران نقض قطعنامههای شورای امنیت (هرچند که آمریکا از برجام خارج شد) و تهدیدی برای امنیت متحدان منطقهای آن محسوب میشود. احتمالاً آمریکا تحریمهای جدیدی علیه شرکتهای دخیل در این انتقال وضع خواهد کرد. همچنین، این موضوع میتواند مذاکرات هستهای یا تنشهای موجود بین ایران و غرب را تشدید کند. از سوی دیگر، روسیه که خود تحت تحریمهای شدید است، ممکن است چندان نگران تحریمهای اضافی نباشد. این انتقال همچنین میتواند نشاندهنده عمق بیشتر همکاری استراتژیک مسکو-تهران و شکلگیری یک محور مقاومت در برابر غرب باشد.