آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
فضای سیاسی کشور شاهد یک رویارویی کلامی تند بین یک نماینده مجلس و خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه پاسداران است. امیرحسین ثابتی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از فرمانده سپاه تهران، جنجال جدیدی را ایجاد کرده است. ثابتی در تذکری در صحن مجلس، خطاب به سردار حسنزاده، فرمانده سپاه تهران گفته است: «شما به مناسبت بسیج رفتید شرکت ایرانخودرو و میگویید امروز ایرانخودرو نماد تفکر بسیجی است؟! واقعاً نمیدانید امروز چه باند مافیایی و فاسدی ایران خودرو را گرفته؟!» این اظهارات که به طور مستقیم به سخنان فرمانده سپاه تهران درباره ایرانخودرو اشاره داشت، با واکنش سریع و تند خبرگزاری تسنیم مواجه شد. تسنیم که رسانهای نزدیک به سپاه پاسداران است، در یادداشتی تند به این اظهارات پاسخ داده است. در این یادداشت با زبانی بیپرده آمده است: «۱۲۶ کلمه گفت که دو کلمه اولش «ریاکاری» و بقیهاش «دروغ محض» بود». این جمله نشاندهنده عمق واکنش و عدم تحمل چنین انتقادی از سوی این رسانه است.
تسنیم در ادامه با تأکید بر سالم بودن سپاه به عنوان یک نهاد، نوشته است: «سپاه جزو سالمترین نهادهاست». این تأکید در واقع پاسخی به تلویح انتقاد ثابتی درباره ارتباط سپاه با فساد ادعایی در ایرانخودرو است. این رسانه همچنین با اشاره به «عربده»های نماینده تهران نوشته است: «با «عربده»هایش مجلس را به توپ میبندد». این بیان نشان میدهد که از نظر نویسنده یادداشت، شیوه بیان و انتقاد ثابتی غیرمنطقی و همراه با جنجال است. در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: «لباس سپاه یادگار شهیدان است، شأن آن را حفظ کنید! رفتارهای امثال شما مردم را دچار بیاعتمادی میکند!» این جمله حاوی دو نکته است: اول، تقدسبخشی به لباس سپاه و دوم، هشدار درباره تأثیر چنین انتقاداتی بر اعتماد عمومی. این رویارویی رسانهای و سیاسی، بار دیگر نشان میدهد که موضوع فساد و عملکرد نهادهای مختلف، از جمله شرکتهای بزرگ دولتی مانند ایرانخودرو، میتواند به یک موضوع حساس و چالشبرانگیز تبدیل شود. تحلیلی که در ادامه میآید، ابعاد مختلف این گفتوگوی تند را بررسی میکند.
تحلیل محتوای انتقاد نماینده تهران و زمینههای آن
انتقاد امیرحسین ثابتی به دو بخش اصلی تقسیم میشود: نخست، زیر سؤال بردن انطباق عملکرد کنونی ایرانخودرو با «تفکر بسیجی» که فرمانده سپاه تهران مطرح کرده بود. دوم، ادعای وجود یک «باند مافیایی و فاسد» در این شرکت بزرگ دولتی. این اظهارات در بستر مشکلات طولانیمدت و شکایات مکرر از عملکرد ایرانخودرو مطرح شده است. شرکت ایرانخودرو در سالهای اخیر با چالشهایی مانند کاهش کیفیت محصولات، مشکلات مدیریتی، بدهیهای سنگین و عدم تحقق برنامههای توسعه مواجه بوده است. ثابتی به عنوان نماینده مجلس، با این انتقاد در پی پاسخگوییخواهی از یک نهاد نظامی درباره تأیید یک شرکت مشکلدار است. نکته کلیدی اینجاست که او مستقیم به سخنان یک فرمانده سپاه اشاره کرده و آن را با واقعیتهای موجود مقایسه میکند. این نوع مواجهه در فضای سیاسی ایران کمسابقه است.
بررسی ادبیات و شیوه پاسخدهی خبرگزاری تسنیم
واکنش خبرگزاری تسنیم از نظر ادبیات، بسیار تند، شخصی و فاقد رویه معمول پاسخدهی رسانهای است. استفاده از واژههایی مانند «ریاکاری»، «دروغ محض»، «عربده» و «به توپ بستن مجلس»، بیشتر شبیه به ادبیات مناظرههای سیاسی است تا پاسخ یک رسانه. این شیوه پاسخدهی چند پیام دارد: اول، نشان میدهد که انتقاد از فرماندهان سپاه حتی توسط نمایندگان مجلس، حساسیت بالایی دارد و به سادگی تحمل نمیشود. دوم، نشان از آن دارد که رسانه نزدیک به سپاه ترجیح میدهد به جای پرداختن به محتوای انتقاد (مشکلات ایرانخودرو)، به شخص منتقد و شیوه بیان او حمله کند. تأکید بر «سالمترین نهاد» بودن سپاه نیز تلاشی برای مصون سازی این نهاد از هرگونه نقد و پرسش است. در این نگاه، سپاه به عنوان یک نهاد مقدس و بیعیب تصویر میشود که انتقاد از آن نه تنها نادرست، که موجب «بیاعتمادی مردم» میگردد.
نقش مجلس و نمایندگان در نظارت بر نهادهای نظامی و امنیتی
این حادثه، سؤال مهمی درباره حدود اختیارات و وظایف نمایندگان مجلس در نظارت بر نهادهای نظامی و امنیتی مطرح میکند. آیا نمایندگان مردم حق دارند عملکرد یا اظهارات فرماندهان چنین نهادهایی را نقد کنند؟ بر اساس قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی حق نظارت بر کلیه امور کشور را دارد. اما در عمل، نهادهای نظامی و امنیتی همواره حوزهای حساس و کمدسترس برای نظارت مجلس بودهاند. انتقاد مستقیم یک نماینده از یک فرمانده ارشد سپاه، نمونهای نادر از به کارگیری این حق نظارتی است. واکنش تند تسنیم نشان میدهد که چنین نظارتی حتی از سوی نمایندگان مجلس نیز به سادگی پذیرفته نمیشود و میتواند با واکنشهای شدید روبرو شود. این موضوع میتواند باعث خودسانسوری نمایندگان در انتقاد از نهادهای نظامی و امنیتی شود.
مسئله فساد در شرکتهای بزرگ دولتی و نقش نهادهای نظارتی
ادعای ثابتی درباره وجود «باند مافیایی و فاسد» در ایرانخودرو، بخش مهمی از این ماجراست. ایرانخودرو به عنوان یکی از بزرگترین شرکتهای دولتی و نماد صنعت خودروسازی ایران، سالهاست با اتهامات فساد دست و پنجه نرم میکند. سؤال اینجاست که اگر چنین فسادی وجود دارد، چرا نهادهای نظارتی مانند سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات یا حتی قوه قضاییه به طور شفاف به آن نپرداختهاند؟ چرا یک نماینده مجلس باید در صحن علنی چنین ادعایی را مطرح کند؟ این حادثه نشان میدهد که مکانیزمهای رسمی نظارت و مبارزه با فساد در برخی دستگاهها یا شرکتهای بزرگ، به اندازه کافی مؤثر عمل نمیکنند و نمایندگان مجلس گاه مجبور میشوند از جایگاه خود برای افشاگری استفاده کنند. اما همانطور که دیدیم، این افشاگری میتواند هزینههای سیاسی داشته باشد.
تأثیر این گونه مجادلات بر فضای سیاسی و اعتماد عمومی
این نوع مجادلات تند که در آن یک طرف نماینده منتخب مردم و طرف دیگر رسانهای نزدیک به یک نهاد قدرتمند است، میتواند تأثیرات متفاوتی بر فضای سیاسی و اعتماد عمومی داشته باشد. از یک سو، ممکن است بخشی از جامعه، جسارت نماینده در انتقاد از یک نهاد قدرتمند را تحسین کنند و آن را نشانهای از عملکرد نظارتی مجلس بدانند. از سوی دیگر، ممکن است این درگیریهای لفظی، به بیاعتمادی بیشتر مردم به تمام نهادها بینجامد. نکته مهم، نحوه مدیریت این اختلافنظرهاست. اگر به جای گفتوگوی منطقی و شفاف، شاهد رد و بدل کردن اتهامات تند باشیم، نه تنها مشکلی حل نمیشود، که بر عمق شکافها افزوده میشود. نظام سیاسی نیازمند سازوکارهایی برای حل مسالمتآمیز اختلافنظرها، حتی در سطوح بالا، است. در غیر این صورت، این گونه حوادث میتواند به بحرانهای بزرگتری تبدیل شود.