آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
به نقل از فردای اقتصاد، بازار سرمایه ایران در ماههای اخیر شاهد انتشار گزارشهای مالی امیدوارکنندهای از شرکتهای بزرگ بورسی بوده است. در این میان، گزارش عملکرد ۵ ماهه بانکهای بزرگ که به عنوان نمادهای مهم شاخصساز در بازار سرمایه شناخته میشوند، حاوی نکات مثبت قابل توجهی است. بانکها به عنوان موتور محرکه اقتصاد و یکی از ارکان اصلی بازار سرمایه، عملکرد مالی آنها همواره مورد توجه سرمایهگذاران و تحلیلگران قرار دارد. گزارشهای اخیر منتشر شده در سامانه کدال از عملکرد ۵ ماهه منتهی به مرداد ماه ۱۴۰۳، نشان از بهبود وضعیت سودآوری در این نهادهای مالی دارد. بررسی گزارش ۹ بانک بزرگ بورسی شامل بانک کارآفرین، تجارت، صادرات، پست بانک، خاورمیانه، ملت، پاسارگاد، سینا و اقتصاد نوین، حکایت از تراز مثبت مالی در تمامی این مؤسسات دارد. این موضوع در شرایط کنونی اقتصاد ایران که با چالشهای تورمی و نقدینگی دست و پنجه نرم میکند، اهمیت دوچندانی پیدا میکند.
در صدر این فهرست، بانک ملت قرار دارد که با ثبت تراز مثبت ۱۲,۶۵۶ میلیارد تومانی در ۵ ماهه نخست سال، عملکرد چشمگیری از خود به نمایش گذاشته است. پس از آن بانک تجارت با تراز ۳,۸۲۶ میلیارد تومانی و بانک صادرات با ۳,۱۱۹ میلیارد تومان در ردههای بعدی قرار گرفتهاند. نکته قابل توجه در این گزارشها، اختلاف معنادار بین درآمد حاصل از تسهیلات اعطایی و سود پرداختی به سپردهگذاران است که نشان از حاشیه سود مناسب بانکها دارد. این شاخص که به عنوان «اسپرد بانکی» شناخته میشود، از عوامل کلیدی سودآوری بانکها محسوب میشود. برای مثال، بانک ملت ۳۱,۵۷۷ میلیارد تومان درآمد تسهیلاتی داشته و ۱۸,۹۲۱ میلیارد تومان سود سپرده پرداخت کرده که نشان از اسپرد قابل توجهی دارد. همین الگو در سایر بانکها نیز با شدت و ضعف مختلف مشاهده میشود. این گزارشهای مثبت در حالی منتشر میشوند که در هفتههای اخیر بحثهای زیادی درباره سلامت نظام بانکی و ناترازی برخی بانکها مطرح بوده است. عملکرد مثبت بانکهای بزرگ بورسی میتواند تا حدی از نگرانیهای موجود در این زمینه بکاهد. با این حال، تحلیل دقیقتر این آمار نیازمند توجه به نکات دیگری مانند کیفیت داراییها، نسبت مطالبات معوق و میزان ذخیرهگیری بانکها است که در گزارشهای تفصیلی سالانه با جزئیات بیشتری منعکس میشود.
تحلیل مقایسهای عملکرد بانکها و سلسله مراتب سودآوری
بررسی گزارشهای ۵ ماهه نشان میدهد که بانکهای بزرگ دولتی و نیمهدولتی همچنان پیشتاز هستند. بانک ملت با اختلاف قابل توجهی در صدر قرار دارد که نشان از مقیاس بزرگ عملیات و شبکه گسترده شعب این بانک دارد. پس از آن بانک تجارت و صادرات به عنوان دیگر غولهای بانکی دولتی قرار گرفتهاند. بانک پاسارگاد به عنوان بزرگترین بانک خصوصی کشور نیز عملکرد قابل توجهی داشته و با تراز ۳,۶۹۸ میلیارد تومانی، خود را در رده بانکهای بزرگ دولتی قرار داده است. این نشان میدهد که بانکهای خصوصی کارآمد نیز میتوانند رقابت تنگاتنگی با بانکهای دولتی داشته باشند. بانکهای کوچکتر مانند کارآفرین (۳۷۳ میلیارد تومان)، خاورمیانه (۶۸۲ میلیارد تومان)، سینا (۵۴۷ میلیارد تومان) و اقتصاد نوین (۴۴۴ میلیارد تومان) اگرچه از نظر رقم مطلق سود پایینتر هستند، اما با توجه به اندازه و مقیاس عملیاتشان، عملکرد قابل قبولی داشتهاند. پست بانک نیز با تراز ۷۸۶ میلیارد تومانی در این گروه قرار میگیرد.
بررسی شاخص اسپرد بانکی و کیفیت درآمدها
شاخص کلیدی در تحلیل بانکها، «اسپرد بانکی» یا تفاوت بین درآمد تسهیلاتی و هزینه سپرده است. بانک ملت با درآمد تسهیلاتی ۳۱,۵۷۷ میلیارد تومان و هزینه سپرده ۱۸,۹۲۱ میلیارد تومان، اسپرد خالص ۱۲,۶۵۶ میلیارد تومانی داشته است. این نشان از مدیریت مؤثر منابع و مصارف دارد. بانک صادرات با درآمد ۱۶,۲۴۲ میلیارد تومانی و هزینه ۱۳,۱۲۳ میلیارد تومانی، اسپرد ۳,۱۱۹ میلیارد تومانی دارد. بانک تجارت نیز با درآمد ۱۸,۷۵۱ میلیارد و هزینه ۱۴,۹۲۵ میلیارد تومان، اسپرد ۳,۸۲۶ میلیارد تومانی ثبت کرده است. این ارقام نشان میدهد بانکهای بزرگ، اسپرد مناسبی دارند. نکته جالب در مورد بانک اقتصاد نوین است که با درآمد تسهیلاتی ۸,۸۲۱ میلیارد تومان و هزینه سپرده ۸,۳۷۷ میلیارد تومان، اسپرد نسبتاً کمی (۴۴۴ میلیارد تومان) دارد. این ممکن است نشان از رقابت شدید در جذب سپرده یا کاهش حاشیه سود تسهیلات در این بانک باشد.
تأثیر شرایط اقتصادی کلان بر عملکرد بانکها
عملکرد مثبت بانکها در ۵ ماهه نخست سال را باید در چارچوب شرایط اقتصادی کلان تحلیل کرد. تورم بالا اگرچه برای اقتصاد مضر است، اما میتواند به صورت اسمی به افزایش درآمدهای بانکی کمک کند. وقتی قیمتها به طور کلی افزایش مییابد، مبلغ تسهیلات، درآمدهای کارمزدی و به طور کلی رقم تراکنشهای بانکی به صورت اسمی رشد میکند. سیاستهای بانک مرکزی در تعیین نرخ سود سپرده و تسهیلات نیز نقش مهمی داشته است. اگر شکاف بین نرخ سود تسهیلات و سپرده حفظ شده باشد، بانکها میتوانند حاشیه سود مناسبی داشته باشند. گزارشها نشان میدهد که این شکاف در بانکهای بزرگ حفظ شده است. رشد نقدینگی در اقتصاد نیز میتواند به افزایش حجم عملیات بانکی کمک کرده باشد. با افزایش پایه پولی و نقدینگی، هم منابع بانکها برای اعطای تسهیلات بیشتر میشود و هم تقاضا برای تسهیلات به دلیل تورم و نیاز بنگاهها افزایش مییابد.
ملاحظات و محدودیتهای تحلیل گزارشهای ماهانه
اگرچه گزارشهای ماهانه تصویر کلی از عملکرد بانکها ارائه میدهند، اما برای تحلیل جامع باید محدودیتهای آن را در نظر گرفت:
- اولاً، این گزارشها «تسهیلات محور» هستند و بر درآمدهای تسهیلاتی تمرکز دارند. در حالی که بانکها منابع درآمدی دیگری مانند کارمزد خدمات، درآمدهای ارزی و معاملات بازار سرمایه نیز دارند.
- ثانیاً، در این گزارشها اطلاعاتی درباره «کیفیت داراییها» و «مطالبات معوق» ارائه نشده است. ممکن است بانکی سود بالایی گزارش کند، اما بخش قابل توجهی از تسهیلات آن معوق باشد که در بلندمدت مشکلساز خواهد شد. این اطلاعات معمولاً در گزارشهای تفصیلی فصلی و سالانه ارائه میشود.
- ثالثاً، مسئله «ذخیرهگیری» برای مطالبات مشکوکالوصول در این گزارشهای ماهانه به وضوح دیده نمیشود. بانکی ممکن است سود بالایی داشته باشد، اما اگر به اندازه کافی ذخیره نکند، این سود میتواند کاذب باشد. تحلیل دقیقتر نیازمند بررسی گزارشهای حسابرسی شده است.
چشمانداز و پیشبینی عملکرد بانکها در ادامه سال
با توجه به عملکرد مثبت ۵ ماهه نخست، چشمانداز کوتاهمدت برای بانکهای بزرگ مثبت به نظر میرسد. اگر شرایط اقتصادی کلان ثابت بماند، احتمالاً بانکها بتوانند در سال جاری نیز عملکرد سودآوری داشته باشند. بانکهای بزرگ با شبکه گسترده و سهم بازار بالا، در موقعیت بهتری قرار دارند. با این حال، ریسکهایی نیز وجود دارد. اگر بانک مرکزی سیاست کاهش نرخ سود را در پیش گیرد، ممکن است حاشیه سود بانکها تحت تأثیر قرار گیرد. همچنین، اگر رکود اقتصادی تشدید شود، تقاضا برای تسهیلات کاهش یافته و مطالبات معوق افزایش مییابد که هر دو بر سودآوری بانکها تأثیر منفی میگذارد. بانکهای کوچکتر ممکن است در ادامه سال با چالشهای بیشتری مواجه شوند. رقابت برای جذب سپرده میتواند هزینههای آنان را افزایش دهد و محدودیت در اعطای تسهیلات به بخشهای پرریسک میتواند درآمدهای آنان را کاهش دهد. با این حال، عملکرد مثبت ۵ ماهه نشان میدهد که حتی بانکهای کوچکتر نیز توانایی انطباق با شرایط سخت را دارند. در کل، گزارشهای ۵ ماهه تصویر نسبتاً مثبتی از وضعیت بانکهای بزرگ بورسی ارائه میدهد. این میتواند برای سرمایهگذاران بازار سرمایه نشانه خوبی باشد، به شرطی که این روند در ادامه سال نیز تداوم یابد و مسائل مربوط به کیفیت داراییها و مطالبات معوق تحت کنترل باشد.