آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
جهان موسیقی الکترونیک بار دیگر نام یک هنرمند ایرانی را در صدر فهرستهای خود میبینید. نشریه مشهور و تأثیرگذار «میکسمگ» (Mixmag) که به عنوان یکی از مهمترین مراجع موسیقی الکترونیک در جهان شناخته میشود، در تازهترین فهرست سالانه خود، نسا آزادیخواه، دیجی و آهنگساز ایرانی را در جمع برترینهای سال ۲۰۲۵ قرار داد. این انتخاب در بخشی با عنوان «دیجیهایی که امسال را ساختند» انجام شده است. میکسمگ در توصیف این فهرست نوشته که افراد انتخاب شده «هنرمندانی اصیل و قهرمانان زیرزمینی» هستند که سال جاری را با «حساسیت و پیشتازی در موسیقی» شکل دادند. نسا آزادیخواه که از پایهگذاران جنبش دیپهاوس در تهران شناخته میشود، در سبکهای الکترونیک، تکنو و دنس (IDM) فعالیت میکند. او با دیجیها و هنرمندان مختلفی در سراسر جهان همکاری داشته و صدای موسیقی الکترونیک ایران را به گوش مخاطبان بینالمللی رسانده است.
این نخستین بار نیست که نام آزادیخواه در فهرستهای معتبر جهانی دیده میشود. در سال ۲۰۲۴، او به همراه پارمیدا، دیجی دیگر ایرانی، در فهرست ۱۰۰ زن تأثیرگذار و الهامبخش سال از سوی بیبیسی قرار گرفت. این دو، تنها نمایندگان ایران در آن فهرست بودند. میکسمگ در توضیح انتخاب خود تأکید کرده که این هنرمندان توانستهاند «ارزشهای بنیادین فرهنگ» را از طریق کار خود بازنمایی کنند. این سخن نشان میدهد که موسیقی آزادیخواه فراتر از جنبه سرگرمی، حامل پیام فرهنگی و هویتی است. این انتخاب در حالی صورت میگیرد که صحنه موسیقی الکترونیک ایران در سالهای اخیر، با وجود چالشهای داخلی، رشد قابل توجهی در عرصه بینالمللی داشته است. هنرمندانی مانند آزادیخواه با خلق آثاری اصیل و جهانی، مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را درنوردیدهاند.
تقدیر نشریهای چون میکسمگ نه تنها یک دستاورد شخصی برای این هنرمند، بلکه نشانهای از شنیده شدن صدای نسل جدید موسیقی ایران در محافل جهانی است. این موفقیت میتواند راه را برای هنرمندان جوان ایرانی در عرصه موسیقی الکترونیک هموارتر کند. نسا آزادیخواه با حضور در این فهرست، در کنار برترین دیجیها و تولیدکنندگان موسیقی الکترونیک جهان قرار گرفته است. این اتفاق، گواهی بر کیفیت، خلاقیت و تأثیرگذاری کار او در عرصه ای است که رقابت در آن بسیار فشرده و استانداردهای آن جهانی است.
جایگاه نشریه میکسمگ و اهمیت این انتخاب در عرصه جهانی
میکسمگ یک نشریه تخصصی بریتانیایی است که از سال ۱۹۸۳ فعالیت میکند و به عنوان «بایبل موسیقی الکترونیک» شناخته میشود. این نشریه نه تنها اخبار را پوشش میدهد، بلکه در کشف استعدادها، تعیین روندها و شکلدهی به سلیقه مخاطبان این سبک موسیقی در سطح جهانی نقش محوری دارد. انتخاب سالانه این نشریه از برترین دیجیها، یکی از معتبرترین فهرستها در این صنعت محسوب میشود. قرار گرفتن در این فهرست، تنها به معنای محبوبیت نیست، بلکه نشاندهنده «تأثیرگذاری هنری، نوآوری و نقشآفرینی در پیشبرد فرهنگ موسیقی الکترونیک» در طول یک سال است. برای یک هنرمند از کشوری مانند ایران که صحنه موسیقی الکترونیک آن در مقایسه با اروپا و آمریکا جوانتر و با موانع بیشتری روبروست، قرار گرفتن در این فهرست، یک «دستاورد استثنایی و اعتباربخش بینالمللی» محسوب میشود. این انتخاب، تأییدی است از سوی یک نهاد پیشروی غربی بر کیفیت و مرتبه هنری کار آزادیخواه.
مسیر هنری نسا آزادیخواه و نقش او در توسعه صحنه موسیقی الکترونیک ایران
نسا آزادیخواه از جمله هنرمندانی است که از اواخر دهه ۱۳۸۰ و همزمان با شکلگیری جنبش زیرزمینی موسیقی الکترونیک در ایران، فعالیت خود را آغاز کرد. او از «پایهگذاران دیپهاوس تهران» شناخته میشود؛ سبکی که تلفیقی از هاوس عمیق (Deep House) با ملودیها و حالوهوای شرقی است. فعالیت او تنها به اجرای دیجی محدود نمیشود. آزادیخواه یک «آهنگساز و تولیدکننده» است که آلبومها و تکآهنگهای متعددی منتشر کرده است. همکاریهای بینالمللی او با دیجیها و لیبلهای معتبر جهانی، باعث شده صدای موسیقی الکترونیک ایران در شبکههای توزیع جهانی مانند «بیتپورت» (Beatport) نیز شنیده شود. نقش او در «ایجاد شبکه و جامعه» نیز مهم است. بسیاری از هنرمندان جوان ایرانی، کار خود را با الهام از مسیری که آزادیخواه و همنسلانش گشودند، آغاز کردهاند. او نشان داده که میتوان با اصالت و کیفیت، در عرصه جهانی رقابت کرد، بدون آنکه هویت محلی و فرهنگی خود را فراموش کند.
تحلیل انتخاب میکسمگ در چارچوب گفتمان «قهرمانان زیرزمینی»
واژههایی که میکسمگ برای توصیف برگزیدگان خود به کار برده — «هنرمندان اصیل»، «قهرمانان زیرزمینی»، و کسانی که «ارزشهای بنیادین فرهنگ» را بازنمایی میکنند — بسیار معنادار است. این توصیفات نشان میدهد که معیار انتخاب، صرفاً موفقیت تجاری یا شهرت رسانهای نبوده است. «قهرمان زیرزمینی» به هنرمندی اشاره دارد که خارج از جریان اصلی و گاه در برابر آن، به خلق اثر میپردازد. صحنه موسیقی الکترونیک ایران ذاتاً یک صحنه «زیرزمینی» است، زیرا با محدودیتهای رسمی و اجتماعی برای برگزاری کنسرت و انتشار موسیقی روبروست. آزادیخواه در چنین بستری رشد کرده و جهانی شده است. تأکید بر «بازنمایی ارزشهای بنیادین فرهنگ» نیز حائز اهمیت است. موسیقی آزادیخواه، اگرچه در فرم جهانی و قابل فهم برای مخاطب الکترونیک است، اما بیگمان حامل نشانهها، فضاها و گاه ملودیهایی است که ریشه در فرهنگ ایران دارد. میکسمگ به این «دوگانه محلی-جهانی» بودن اثر او اعتراف کرده است.
تأثیر این موفقیت بر صحنه موسیقی الکترونیک ایران و هنرمندان جوان
این انتخاب میتواند اثرات مثبت متعددی بر فضای موسیقی الکترونیک ایران داشته باشد:
- نخست، «افزایش اعتماد به نفس جمعی» هنرمندان این عرصه. وقتی یکی از آنان در چنین سطحی دیده میشود، به دیگران نیز ثابت میشود که مسیر ممکن است.
- دوم، «جلب توجه بینالمللی بیشتر» به صحنه ایران. منتقدان، برنامهریزان فستیوالها و لیبلهای جهانی ممکن است با انگیزه بیشتری به دنبال کشف استعدادهای دیگر از ایران باشند. این میتواند به دعوت از هنرمندان ایرانی برای اجرا در فستیوالهای معتبر یا قرارداد با لیبلهای بینالمللی بینجامد.
- سوم، «ایجاد الگوی نقش» برای نسل جوان. بسیاری از دختران و پسران جوانی که در اتاقهای خانهشان موسیقی الکترونیک تولید میکنند، اکنون الگویی موفق از یک هموطن خود دارند که مسیر را طی کرده است. این از نظر روانی بسیار قدرتمند است.
- چهارم، امکان «تغییر نگاه داخلی». اگرچه چالشها سر جای خود باقی است، اما چنین دستاوردهای بینالمللی میتواند نهادهای داخلی یا اسپانسرهای خصوصی را ترغیب کند تا با نگاهی جدیتر و حرفهایتر از این هنر حمایت کنند.
جایگاه زنان هنرمند در موسیقی الکترونیک ایران و شکستن کلیشهها
نسا آزادیخواه در صنعتی فعالیت میکند که به طور سنتی در سلطه مردان بوده است، هم در سطح جهانی و هم در ایران. موفقیت او به عنوان یک زن دیجی و آهنگساز، «شکستن چندین سقف شیشهای» به طور همزمان است. در جامعه ایران، حضور زنان در عرصه موسیقی، به ویژه در سبکهایی مانند الکترونیک که با فضای شبانه و کلابها گره خورده، با موانع و پیشداوریهای بیشتری روبرو بوده است. آزادیخواه و همنسلانش نشان دادهاند که زنان نه تنها میتوانند در این عرصه حاضر باشند، بلکه میتوانند پیشتاز و الهامبخش باشند. قرار گرفتن او در فهرست ۱۰۰ زن بیبیسی در سال گذشته و اکنون در فهرست میکسمگ، نشان از تداوم و تشدید این نقشآفرینی دارد. این موفقیتها پیام روشنی به زنان جوان هنرمند میدهد: «صدا و خلاقیت شما ارزش جهانی دارد و میتواند مرزها را درنوردد.» این امر میتواند به «تغییر تصویر کلیشهای» از زن ایرانی در رسانههای جهانی نیز کمک کند. به جای تصاویر تکبعدی، اکنون تصویر زنی خلاق، مستقل، جهانی و در عین حال ریشهدار در فرهنگ خود، میتواند نمایانگر بخشی از واقعیت پیچیده جامعه ایران باشد.