آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
زمستان امسال، ریتم زندگی اداری پایتخت و شهرهای ایران تغییر خواهد کرد. از اول دیماه، ساعت کاری میلیونها کارمند و مأمور دولت، به دنبال مصوبه هیئت وزیران، دگرگون میشود تا پاسخگوی دو نیاز حیاتی باشد: مدیریت مصرف انرژی و تداوم خدمترسانی به مردم. این تصمیم که توسط علاءالدین رفیعزاده، معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور اعلام شده، تنها یک جابجایی ساده در ساعتهای حضور و غیاب نیست. بلکه بخشی از یک استراتژی بزرگتر برای عبور از پیک مصرف انرژی در سردترین ماههای سال است. تصور کنید که شبکه برق و گاز کشور، زیر بار سنگین استفاده همزمان از وسایل گرمایشی در ادارات و منازل، در آستانه فشار بیش از حد باشد. تغییر ساعت کاری ادارات به ساعات روز، میتواند از همپوشانی ساعات اوج مصرف بکاهد و از خاموشیهای احتمالی یا قطعی گاز جلوگیری کند.
اما این تغییر چگونه خواهد بود؟
برای کارمندان ادارات مرکزی و ستادی مستقر در تهران، خبر خوبی وجود دارد: ساعات کاری به صورت شناور تعیین شده است. این یعنی آغاز کار بین ساعت ۸ تا ۹ صبح و پایان کار بین ۱۴ تا ۱۵ بعدازظهر خواهد بود. این انعطاف میتواند به کاهش ترافیک سنگین ساعات اوج صبحگاهی کمک کند. در استانها اما، روال مشخصتری حاکم است. ساعت کاری واحدهای استانی دستگاههای اجرایی، به صورت ثابت از ۸ صبح تا ۱۴ بعدازظهر تعیین شده است. این رویه، یکنواختی بیشتری دارد و احتمالاً اجرای آن سادهتر است. نکته مهم و آرامشبخش برای عموم مردم این است که این تغییر، شامل تمامی مراکز خدماتی نمیشود. واحدهای آموزشی (مدارس و دانشگاهها)، مراکز بهداشتی و درمانی و شعب بانکها مشمول این مصوبه نبوده و طبق روال سابق و مصوبات قبلی به کار خود ادامه خواهند داد. این یعنی والدین نگران تغییر ساعت مدرسه فرزندانشان نباشند و مردم برای دریافت خدمات درمانی و بانکی با ساعات جدید مواجه نخواهند شد. این تغییر موقتی است و تا پانزدهم فروردین ۱۴۰۵ ادامه خواهد داشت. پس از آن، با گرم شدن هوا و کاهش فشار بر شبکه انرژی، ساعت کاری احتمالاً به روال عادی بازمیگردد. این اقدام دولت، آزمونی برای انعطافپذیری نظام اداری و همکاری شهروندان برای پشت سر گذاشتن چالش زمستانی انرژی است. موفقیت آن میتواند الگویی برای سالهای آینده و دیگر بحرانهای مدیریتی باشد.
تحلیل اهداف انرژیمحور و تأثیر بر شبکه برق و گاز
-
کاهش پیک مصرف
بزرگترین چالش شبکههای انرژی در زمستان، ساعت اوج مصرف عصرگاهی است که در آن روشنایی، پختوپز و به ویژه گرمایش همزمان میشوند. با اتمام کار ادارات در ساعت ۱۴ یا ۱۵، بخش قابل توجهی از مصرف گرمایشی ساختمانهای بزرگ اداری قبل از شروع پیک عصرگاهی خاموش میشود. این «جابجایی بار» میتواند از فشار ورودی به شبکه بکاهد.
-
استفاده از نور طبیعی
شروع کار از ساعت ۸ و اتمام آن حداکثر تا ۱۵، به معنای بهرهگیری حداکثری از نور طبیعی روز است. این امر مصرف برق روشنایی در ادارات را به شدت کاهش میدهد. در فصل زمستان که روزها کوتاهتر است، این کارکرد بسیار مهم است.
-
مدیریت تلفات شبکه
کاهش مصرف همزمان، به شبکه توزیع برق و گاز اجازه میدهد با کارکرد در ظرفیت بهینه، تلفات فنی خود را کاهش دهد و پایداری بیشتری داشته باشد. این امر احتمال وقوع خاموشیهای گسترده یا کاهش فشار گاز را کم میکند.
تأثیرات اجتماعی، روانی و ترافیکی
-
ترافیک
یکی از مزایای بالقوه، کاهش تراکم ترافیک ساعت اوج صبح (۷:۳۰ تا ۸:۳۰) و ایجاد توزیع در ساعات مراجعه است. ساعت کاری شناور در تهران میتواند به شهروندان اجازه دهد با فاصلهگذاری زمانی بیشتری به محل کار بروند. همچنین، خروج زودهنگام ادارات (۱۴-۱۵) با ساعت اوج ترافیک عصرگاهی (۱۶ به بعد) همپوشانی کمتری خواهد داشت.
-
تعادل کار و زندگی
برای بسیاری از کارمندان، خروج زودهنگام از اداره فرصت بیشتری برای رسیدگی به امور شخصی، خانواده و استفاده از نور روز فراهم میکند. این میتواند بر رضایت شغلی و کیفیت زندگی تأثیر مثبت بگذارد.
-
چالش هماهنگی خانواده
برای کارمندانی که فرزند مدرسهای دارند، ممکن است هماهنگی بین ساعت پایان کار (۱۴ یا ۱۵) و زمان تعطیلی مدرسه (معمولاً ۱۲:۳۰ تا ۱۳:۳۰) چالشبرانگیز باشد. البته این مورد برای ادارات استانی که ساعت ثابت ۱۴ پایان مییابد، شدیدتر است.
چالشهای اجرایی و مدیریتی برای دستگاهها
زمانی که ادارات مختلف ساعت پایان کار متفاوتی داشته باشند (۱۴ یا ۱۵)، هماهنگی برای برگزاری جلسات مشترک در ساعات پایانی روز دشوار میشود. نیاز به برنامهریزی دقیقتر و متمرکز بر ساعات میانی روز وجود دارد. اگر ادارات دولتی ارائهدهنده خدمات به مردم (مانند ثبت اسناد، اداره گذرنامه و...) باشند، باید اطلاعرسانی بسیار شفافی صورت گیرد تا مراجعهکنندگان از ساعات کاری جدید مطلع شوند. نصب تابلو و بهروزرسانی وبسایتها ضروری است. در مدل شناور تهرانی، سیستمهای حضور و غیاب باید انعطاف لازم را داشته باشند و مدیران باید بر اساس خروجی کار (نه صرفاً ساعات حضور) عملکرد را ارزیابی کنند. این نیازمند تغییر نگرش در برخی ساختارهای اداری است.
استثناهای هوشمند (آموزش، درمان، بانک) و دلایل آن
تغییر ساعت مدارس و دانشگاهها پیچیدگی اجتماعی بسیار بالایی دارد. برنامههای درسی، سرویسهای مدارس، فعالیت فوقبرنامه و زندگی میلیونها خانواده حول این ساعت تنظیم شده است. تغییر آن میتواند هزینه اجتماعی بسیار بیشتری از صرفهجویی انرژی داشته باشد. بیمارستانها و کلینیکها ذاتاً خدمات اضطراری و غیرقابل تعطیلی ارائه میدهند. تغییر ساعت آنها میتواند دسترسی به خدمات حیاتی را به خطر بیندازد. همچنین، بسیاری از مراکز درمانی در سه شیفت کار میکنند. بانکها قلب تپنده مبادلات اقتصادی روزانه مردم و کسبوکارها هستند. تغییر ناگهانی ساعت آنها میتواند به اختلال در چرخه اقتصادی منجر شود. همچنین، بانکها به شبکههای بینالمللی متصل هستند که ساعت کاری ثابتی دارد.
ارزیابی کلی و چشمانداز آینده
این تغییر نشان میدهد دولت به جای واکنش انفعالی به قطعیهای انرژی (مانند خاموشیهای چند سال پیش)، سعی دارد با مدیریت تقاضا، بحران را پیشبینی و مهار کند. این نگرش آیندهنگرانه قابل تقدیر است. موفقیت این طرح در گرو همراهی دوگانه است: اول، همکاری کارمندان با ساعت جدید و افزایش بهرهوری در ساعات حضور. دوم، درک مردم از این تغییر و مراجعه منطقی به ادارات در ساعات جدید. اگر این تغییر موقت با موفقیت اجرا شود، میتواند الگویی برای انعطافپذیری بیشتر ساختار اداری در مواجهه با سایر بحرانها (مانند آلودگی هوا، همهگیری و...) باشد. نشان میدهد نظام اداری میتواند در زمان لازم، انعطاف نشان دهد. باید در طول اجرا، نقاط ضعف (مانند مشکلات ترافیکی جدید یا کاهش دسترسی مردم) رصد شده و در صورت لزوم، اصلاحات جزیی اعمال شود. بازخوردگیری از کارمندان و ارباب رجوع در این مسیر حیاتی است.