آسیانیوز ایران؛ سرویس ورزشی:
گاهی اوقات در دنیای فوتبال، اتفافاتی روی میدهد که باورکردنی نیست. اتفاقاتی که به جای دروازه و توپ، حول محور رفتارهای غیرمعمول و تصمیمات عجیب نهادهای نظارتی میچرخد. این بار نوبت سرمربی پرتغالی استقلال تهران است که به خاطر عملی غیرمنتظره، نه از سوی فدراسیون فوتبال ایران، بلکه از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا جریمه شده است. جریمهای که داستان پشت آن بیشتر از رقمش جلب توجه میکند. طبق حکم صادره از سوی کمیته انضباطی AFC، ریکاردو ساپینتو به دلیل «تقلید صدای سگ» در جلسه تمرینی تیم استقلال پیش از دیدار با الوحدات اردن در مرحله گروهی لیگ قهرمانان آسیا، مجرم شناخته شده است.
این حکم که خشم و تعجب هواداران استقلال و کارشناسان را برانگیخته، ساپینتو را به پرداخت ۲۵۰۰ دلار (معادل تقریبی ۳۵۰ میلیون تومان) جریمه نقدی محکوم کرده است. رقم اگرچه در مقیاس بینالمللی چندان سنگین نیست، اما دلیل صدور آن بسیار بحثبرانگیز است. گفته میشود که این اقدام سرمربی استقلال در واکنش به سروصدای سگهایی بوده که در اطراف زمین تمرین تیم در اردن ایجاد میکردهاند. ساپینتو ظاهراً با تقلید صدای سگ، قصد داشته نسبت به این مزاحمت اعتراض یا حتی آن را متوقف کند. اما به نظر میرسد این رفتار از نگاه ناظر AFC، عملی ناشایست و خلاف روحیه ورزشی تعبیر شده است. حکمی که بلافاصله این پرسش را به ذهن متبادر میکند: آیا این برخورد، تناسبی با عمل انجام شده دارد؟ در دنیایی که فوتبال با حواشی مالی کلان، خشونتهای کلامی و فیزیکی و حتی توهینهای نژادپرستانه دست به گریبان است، تمرکز کنفدراسیون آسیا بر چنین موردی برای بسیاری عجیب و حتی مضحک به نظر میرسد. این اتفاق نه تنها یک پرونده انضباطی کوچک، بلکه نمادی از گسست احتمالی بین نگاه نهادهای حاکم بر فوتبال و واقعیتهای میدانی، و همچنین تفاوتهای فرهنگی است. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف این حکم عجیب و واکنشهای پیرامون آن میپردازیم.
بررسی قانونی و آییننامهای؛ اساس حکم در کدام ماده است؟
اولین پرسش در مواجهه با چنین حکمی، اساس قانونی آن است. مقررات انضباطی AFC و فیفا معمولاً مواردی مانند رفتار غیرورزشی، توهین، خشونت، تحریک تماشاگران و تخلفات رسانهای را پوشش میدهند. به احتمال زیاد، اقدام ساپینتو ذیل عنوان کلی «رفتار ناشایست» (Unsporting Behavior) یا «عمل غیرورزشی» (Misconduct) قرار گرفته است. با این حال، چالش اصلی در «تفسیر» و «تناسب جرم و مجازات» نهفته است. آیا تقلید صدای سگ—که حتی اگر با قصد تمسخر باشد—آنقدر جدی است که نیاز به مداخله نهاد قارهای داشته باشد؟ این حکم ممکن است بر اساس گزارشی باشد که ناظر AFC از آن تمرین ارائه داده است. اما سوال اینجاست که آیا ناظر مذکور تمامی زمینه ها را درک کرده است؟ آیا مزاحمت سگها و احتمالاً بیتفاوتی میزبان را در گزارش خود منعکس کرده است؟ به نظر میرسد در فرآیند صدور حکم، اصل «تناسب» نادیده گرفته شده است. این موضوع میتواند برای AFC از نظر اعتبار انضباطی مشکلساز باشد، زیرا حکمی را صادر کرده که در نگاه اول، کوچکنمایی شده و فاقد وجاهت حرفهای لازم است.
تحلیل زمینه فرهنگی و رفتاری؛ شوخ طبعی یا توهین؟
درک این حادثه نیازمند نگاهی به زمینه فرهنگی و رفتاری است. سرمربیان در حین تمرینات گاهی از روشهای غیرمتعارف برای ایجاد انگیزه، کاهش فشار روانی یا حتی اعتراض به شرایط استفاده میکنند. تقلید صدای حیوانات میتواند شکلی از شوخی یا یک کنایه بصری نسبت به یک مزاحمت (سروصدای سگها) باشد. از نگاه یک ناظر خارجی که ممکن است با این زمینه آشنا نباشد، این حرکت میتواند عجیب، کودکانه یا حتی توهینآمیز تفسیر شود. اینجا یک «شکاف فرهنگی-ارتباطی» آشکار میشود. ساپینتو که یک مربی پرتغالی است، ممکن است با این حرکت قصد داشته اعتراض خود را به شیوهای نمادین و طنزآمیز بیان کند. اما ناظر AFC احتمالاً آن را رفتاری غیرحرفهای و خلاف شأن یک سرمربی در یک رقابت معتبر قارهای دیده است. این حکم نشان میدهد که AFC ترجیح میدهد بر سختگیری انضباطی به ظواهر متمرکز باشد، حتی اگر این موضوعات در مقایسه با چالشهای واقعی فوتبال آسیا (مانند خشونت، فساد، مدیریت ضعیف) ناچیز به نظر برسند.
تأثیر حکم بر استقلال و سرمربی در ادامه مسیر آسیایی
این حکم از دو جهت میتواند بر تیم استقلال و سرمربی آن تأثیر بگذارد. از نظر روانی، ممکن است باعث ایجاد حس «قربانی شدن» یا «تحت فشار بودن از سوی نهادهای بالادستی» در بین کادر فنی و بازیکنان شود. این حس میتواند به عنوان یک محرک منفی عمل کند. از طرف دیگر، ممکن است به عنوان یک نقطه وحدت مورد استفاده قرار گیرد و انگیزه بیشتری برای نمایش خوب در رقابتهای آسیایی ایجاد کند تا ثابت کنند تیمی هستند که روی زمین حرف میزنند، نه در پروندههای انضباطی حاشیهای. برای ساپینتو شخصاً، این حکم بیشتر یک توهین حرفهای محسوب میشود تا یک ضربه مالی. او مجبور است مبلغی را بپردازد که شاید برایش ناچیز باشد، اما تحقیر ناشی از دلیل جریمه میتواند آزاردهنده باشد. نکته مهمتر، سابقه انضباطی او در AFC است. اگر در آینده مرتکب تخلف دیگری شود، این پرونده میتواند به عنوان سابقه منفی، باعث تشدید مجازات شود. بنابراین، او باید در ادامه مراقب رفتار خود در ارتباط با ناظران و مقامات AFC باشد.
واکنشهای احتمالی و راهکارهای حقوقی استقلال
طبیعی است که باشگاه استقلال و هوادارانش در برابر این حکم سکوت نکنند.
- اولین راهکار، «تجدیدنظرخواهی» است. باشگاه میتواند ظرف مهلت قانونی، درخواست تجدیدنظر در حکم را به کمیته استیناف AFC ارائه دهد. در این درخواست باید بر غیرمنطقی بودن حکم، عدم تناسب جرم و مجازات، و ارائه توضیحات کامل درباره زمینه واقعه (مزاحمت سگها و بیتفاوتی میزبان) تأکید شود. اگرچه شانس موفقیت در چنین پروندههای کوچکی چندان بالا نیست، اما اقدام به آن از نظر حفظ شأن باشگاه ضروری است.
- راهکار دوم، استفاده از «ابزار رسانهای» است. باشگاه میتواند با انتشار بیانیهای رسمی، این حکم را غیرمنطقی و مضحک خوانده و از AFC درخواست کند بر مسائل مهمتری متمرکز شود. این کار میتواند افکار عمومی منطقهای را نیز به نفع استقلال بسیج کند.
- راهکار سوم، «اقدام نمادین» است؛ مانند پرداخت جریمه به صورت نمادین با سکههای پول خرد یا اهدای همان مبلغ به یک پناهگاه حیوانات. این اقدامات اگرچه ممکن است تبعات انضباطی دیگری داشته باشد، اما از نظر رسانهای بسیار اثرگذار خواهد بود.
تأثیر این حکم بر تصویر AFC و درسهایی برای آینده
صدور چنین حکمی بیش از آنکه به استقلال یا ساپینتو آسیب بزند، به اعتبار حرفهای کنفدراسیون فوتبال آسیا لطمه میزند. این حکم این تصویر را ایجاد میکند که AFC نهادی است که بر جزئیات بیاهمیت و نمایشی متمرکز است، در حالی که از حل مشکلات ساختاری بزرگ غافل مانده است. مشکلاتی مانند ضعف داوران، نفوذ سیاسی در فدراسیونها، عدم توسعه متوازن فوتبال در کشورهای عضو و مسائل امنیتی در استادیومها. این اقدام میتواند AFC را در معرض انتقادات و تمسخر رسانههای ورزشی جهانی قرار دهد. درس اصلی برای AFC این است که «قضاوت انضباطی» نیازمند «خردمندی» و توجه به «کل ماجرا» است. نهادهای حکمدهنده باید بتوانند بین یک شوخی بیضرر (حتی اگر غیرمتعارف) و یک توهین واقعی تمایز قائل شوند. همچنین، بهتر است منابع انضباطی خود را بر روی موارد جدیتری مانند مبارزه با دوپینگ، تبانی در نتیجه بازی و سوءرفتارهای نژادپرستانه متمرکز کنند. برای باشگاههای آسیایی نیز این حکم درس دارد: باید رفتارهای خود در معرض دید ناظران بینالمللی را با حساسیت بیشتری مدیریت کنند، زیرا تفسیرهای فرهنگی ممکن است به شکلی کاملاً متفاوت از منظور اصلی آنان باشد.