دهخدا و صدای آمریکا: درس‌هایی از برندسازی ملی در بحران‌ها

آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:

در شرایطی که مدیریت بحران و تصویرسازی ملی به یکی از چالش‌های اصلی کشورها تبدیل شده، بازخوانی نامه هوشمندانه علی‌اکبر دهخدا به سفارت آمریکا در سال ۱۳۳۲ درس‌های ارزشمندی برای امروز ما دارد. وقتی رادیو صدای آمریکا از دهخدا خواست تا در برنامه‌ای شرکت کند، پاسخ این ادیب بزرگ نه یک رد ساده، که کلاس درسی در دیپلماسی فرهنگی و برندسازی ملی بود.

چگونه روایت‌گری کنیم تا برند ملی آسیب نبیند؟

 قدرت مدیریت بحران یکی از مهم ترین عرصه ها برای ساخت برند ملی است. قدرت حاکمیت ها و نهادهای مدیریت بحران کشورها از یک طرف و نوع مواجهه و کنش های مردم هر کشور با بحران از طرف دیگر می تواند باعث تقویت و یا تضعیف برند ملی هر کشور شود. بدون شک یکی از مهم ترین زمان ها برای مدیریت رسانه های جمعی و همچنین رسانه های اجتماعی شرایط بحرانی است. این رسانه ها هستند که به تصویرسازی از مدیریت بحران کشور می پردازند.

واقعه آتش سوزی سال قبل کالیفرنیا و ناتوانی دولت امریکا در مهار آتش و انتشار تصاویری از تلاش آتش نشان ها برای مهار آتش با تجهیزات ابتدایی به برند ملی آمریکا خدشه وارد کرد. با توجه به حادثه انفجار در بندرعباس از رسانه ها و نهادهای متولی رسانه ای کشور انتظار می رود تا با مدیریت و دروازه بانی اخبار و تصاویر هم از ظرفیت رسانه برای مدیریت بحران استفاده کنند و هم با نمایش تلاش های مجاهدانه و روش های فناورانه نهادهای مدیریت بحران و همچنین همکاری و همیاری مردم از برند و تصویر کشور در ذهن مردم ایران و دیگر کشورها حفاظت کنند. پس از انتشار متن فوق، یکی از مخاطبان فرهیخته ی آسیانیوز ایران، نامه رادیو صدای آمریکا به دهخدا و پاسخ آن را ارسال کردند و نوشتند:

برندسازی ملی ایران توسط دهخدا

۱۹ دی ۱۳۳۲ یعنی ۵ ماه بعد از کودتای ۲۸ مرداد بود که رادیو صدای آمریکا، از از طریق سفارت این کشور نامه‌ای برای علی اکبر دهخدا ارسال کرد، با این شرح:

متن نامه رئیس اداره اطلاعات سفارت آمریکا

۱۹ دی ۱۳۳۲ / خیابان ایرانشهر، فیشرآباد، تهران

آقای محترم

صدای آمریکا در نظر دارد برنامه‌ای از زندگانی دانشمندان و سخنوران ایرانی، در بخش فارسی صدای آمریکا از نیویورک پخش نماید. این اداره جنابعالی را نیز برای معرفی به شنوندگان ایرانی برگزیده است. در صورتی که موافقت فرمائید، ممکن است کتباً یا شفاهاً نظر خودتان را اطلاع فرمائید تا برای مصاحبه با شما ترتیب لازم اتخاذ گردد.

ضمناً در نظر است که علاوه بر ذکر زندگانی و سوابق ادبی سرکار، قطعه‌ای نیز از جدیدترین آثار منظوم یا منثور شما پخش گردد. بدیهی است صدای آمریکا ترجیح می‌دهد که قطعه انتخابی سرکار، جدید و قبلاً در مطبوعات ایران درج نگردیده باشد. چنانچه خودتان نیز برای تهیه این برنامه جالب، نظری داشته باشید، از پیشنهاد سرکار حسن استقبال به عمل خواهد آمد.

با تقدیم احترامات فائقه

سی. ادوارد. ولز

رئیس اداره اطلاعات سفارت کبرای آمریکا

پاسخ دهخدا به نامه فوق

جناب آقای سی. ادوارد. ولز، رئیس ادارۀ اطلاعات سفارت کبرای آمریکا

نامه مورخه ۱۹ دیماه ۱۳۳۲ جنابعالی رسید، و از اینکه این ناچیز را لایق شمرده‌اید که در بخش فارسی صدای آمریکا از نیویورک، شرح حال مرا انتشار بدهید متشکرم. شرح حال من و امثال مرا در جراید ایران و رادیوهای ایران و بعضی از دول خارجه، مکرر گفته‌اند. اگر به انگلیسی این کار می‌شد، تا حدی مفید بود؛ برای اینکه ممالک متحده آمریکا، عدٌه ای از مردم ایران را بشناسند. ولی به فارسی، تکرار مکرٌرات خواهد بود، و به عقیده من نتیجه ندارد.

و چون اجازه داده‌اید که نظریات خود را در این باره بگویم و اگر خوب بود حُسن استقبال خواهید کرد، این است که زحمت می‌دهم، بهتر این است که اداره اطلاعات سفارت کبرای آمریکا به زبان انگلیسی، اشخاصی را که لایق می‌داند معرفی کند. و بهتر از آن این است که در صدای آمریکا به زبان انگلیسی برای مردم ممالک متحده شرح داده شود، که در آسیا مملکتی به اسم ایران هست که خانه‌های قراء و قصبات آنجا، در، و صندوق‌های آنها قفل ندارد، و در آن خانه‌ها و صندوق‌ها طلا و جواهرات هم هست، و هر صبح مردم قریه، از زن و مرد به صحرا می‌روند و مشغول زراعت می‌شوند، و هیچ وقت نشده است وقتی که به خانه برگردند، چیزی از اموال آنان به سرقت رفته باشد. یا یک شتردار ایرانی که دو شتر دارد و جای او معلوم نیست که در کدام قسمت مملکت است، به بازار ایران می‌آید و در ازای «پنج دلار» دو بار زعفران یا ابریشم برای صد فرسخ راه حمل می‌کند و نصف کرایه را در مبدا و نصف دیگر آن را در مقصد دریافت می‌دارد، و همیشه این نوع مال التجاره ها سالم به مقصد می‌رسد.

و نیز دو تاجر ایرانی، صبح شفاهاً با یکدیگر معامله می‌کنند و در حدود چند میلیون، و عصر خریدار که هنوز نه پول داده است و نه مبیع آن را گرفته است، چند صد هزار تومان ضرر می‌کند. معهذا هیچ وقت آن معامله را فسخ نمی‌کند و آن ضرر را متحمل می‌شود. اینهاست که از این گوشه آسیا شما می‌توانید به ملت خودتان اطلاعات بدهید، تا آنها بدانند در اینجا به طوری که انگلیسی‌ها ایران را معرفی کرده‌اند، یک مشت آدمخوار زندگی نمی‌کنند، و از طرف دیگر به فارسی، به عقیده من خوب است که در صدای آمریکا، طرز آزادی ممالک متحده آمریکا را در جنگ‌های استقلال، به ایرانیان بیاموزید و بگویید که چگونه توانسته‌اید از دست استعمار خلاص شوید؟ و تشویق کنید که واشنگتن‌ها و فرانکلن ها در ایران، برای حفظ استقلال از همان طرق بروند. در خاتمه با تشکر از لطف شما احترامات خود را تقدیم می‌دارد.

علی اکبر دهخدا

ذکاوت دهخدا در ارائه این پاسخ و مخاطب شناسی او و علاوه بر آن تاکیدش به معرفی مردم ایران به زبان انگلیسی بیش از هفتاد سال قبل جای تحسین دارد.

تحلیل اجتماعی-رسانه‌ای آسیانیوز ایران

۱. درس‌های نامه دهخدا برای امروز

• مخاطب‌شناسی دقیق: دهخدا به درستی تشخیص داد مخاطبان انگلیسی‌زبان نیاز به شناخت واقعی‌تر ایران دارند

• تغییر چارچوب گفتگو: از شخصیت‌محوری به ویژگی‌های ملی تغییر جهت داد

• استفاده از مثال‌های ملموس: با ذکر داستان‌های واقعی از امانتداری ایرانیان

• تقابل با روایت‌های استعماری: به صراحت به تحریف‌های انگلیسی‌ها اشاره کرد

۲. کاربرد در مدیریت بحران امروز

• انتخاب سوژه‌های روایی: مثل دهخدا از قصه‌های ملموس استفاده کنیم

• تمرکز بر نقاط قوت ملی: همبستگی اجتماعی، فداکاری‌های مردمی

• پرهیز از خودستایی‌های کلیشه‌ای

• شفافیت همراه با امیدواری

۳. اشتباهات رایج در مدیریت رسانه‌ای بحران

• انکار مشکلات

• بزرگنمایی موفقیت‌ها

• عدم ارائه اطلاعات شفاف

• پاسخ‌های کلیشه‌ای و غیرمستند

۴. راهکارهای بهبود تصویر ملی در بحران

• مستندنگاری: ثبت تصاویر واقعی از تلاش‌های مردمی و تخصصی

• روایت‌گری هوشمند: مثل روش دهخدا با مثال‌های ملموس

• شفافیت در اطلاع‌رسانی

• استفاده از ظرفیت نخبگان برای انتقال پیام

• پرهیز از سیاست‌زدگی در مدیریت بحران

۵. مقایسه با نمونه‌های خارجی

• آمریکا در آتش‌سوزی کالیفرنیا: عدم مدیریت رسانه‌ای → آسیب به برند ملی

• ژاپن در سونامی ۲۰۱۱: نمایش نظم و انضباط → تقویت تصویر ملی

• نیوزیلند در حمله تروریستی: پاسخ یکپارچه → بهبود وجهه بین‌المللی

۶. پیشنهادهای عملی

• تشکیل تیم‌های روایت‌گر بحران متشکل از:

  • جامعه‌شناسان

  • ادیبان و storytellers

  • متخصصان رسانه

  • چهره‌های مردمی

• تولید محتوای مبتنی بر واقعیت‌های ملموس

• استفاده از ظرفیت دیپلماسی عمومی

نتیجه‌گیری

نامه دهخدا به ما یادآوری می‌کند که مدیریت تصویر ملی نیازمند هوشمندی، صداقت و خلاقیت است. همانطور که دهخدا با ذکر مثال‌های ساده اما گویا از ویژگی‌های ایرانیان، تصویری ماندگار خلق کرد، امروز نیز می‌توانیم با روایت‌گری هوشمندانه از تلاش‌های ملی در بحران‌ها، برند ایران را تقویت کنیم. کلید موفقیت در این است که مانند دهخدا، به جای واکنش‌های احساسی، با خردورزی و انتخاب دقیق کلمات، روایتی سازنده از ایران ارائه دهیم.