آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کاظم عاشوری گیلده - نویسنده و محقق - تصور کنید نسلی از پسران که مردانگی را نه از پدرانشان، نه از معلمان یا قهرمانان واقعی، بلکه از اینفلوئنسرهای اینستاگرامی و بازیگران تیکتاک یاد میگیرند. این تصویر تخیلی نیست، بلکه واقعیت تلخ جامعه امروز ماست. در عصری که مرزهای واقعیت و مجاز محو شده، مردانگی در محاصره تصاویر تحریفشده و الگوهای سطحی قرار گرفته است.
مردانگی در محاصره بیمرزی دیجیتال
دنیای امروز، دیگر دنیای پدران ما نیست. جایی که روزگاری مرد شدن نیازمند عبور از مراحل بلوغ، مسئولیتپذیری، و کسب تجربه در دل زندگی واقعی بود، اکنون در تسخیر پلتفرمهایی چون اینستاگرام، تلگرام، یوتیوب، تیکتاک و هزاران شبکه دیگر قرار گرفته است. در این فضای دیجیتال که مرزها محو و واقعیتها تحریف شدهاند، نوجوان امروز با انبوهی از محتواهایی مواجه است که بیش از آنکه او را بهسوی رشد سوق دهند، در مسیری از سردرگمی، بیجهتی و هویتزدایی قرار میدهند. الگوریتمهایی که برای جذب بیشتر مخاطب، محتوای پرزرقوبرق، افراطی و سطحی را ترجیح میدهند، ذهن پسران را از دوران کودکی درگیر تصاویری میکنند که هیچ نسبتی با حقیقت مرد بودن ندارند.
پسرانی با ذهنهایی بیپناه
در هر روز، صدها و بلکه هزاران تصویر، ویدئو و پیام از دل فضای مجازی عبور میکند، بدون هیچ دروازه یا کنترل سنی. نوجوانی که هنوز هویت خود را نشناخته، الگوسازی را از صفحههای پرزرقوبرق اینفلوئنسرهایی یاد میگیرد که خود در بحران معنا و هدف زندگی میکنند. مردانگی، دیگر از پدر، معلم، مربی یا قهرمانان واقعی الهام نمیگیرد؛ بلکه از پستهای وایرال، لایوهای پرمخاطب، کلیپهای نمایشی و محتواهای طنز بیمرز تأثیر میپذیرد. جاییکه عمق، اصالت و مسئولیت، جای خود را به ظاهر، جلب توجه و دیده شدن داده است.
اشکال کار فقط در حجم محتوا یا گستردگی فضای مجازی نیست؛ بحران از جایی آغاز میشود که هیچ سد تربیتی در برابر آن وجود ندارد. خانوادهها در بسیاری موارد یا خود گرفتار همین فضا هستند یا دانش برخورد تربیتی با آن را ندارند. مدارس، از آموزش مهارتهای زندگی و تربیت شخصیتی عاجزند. قانون نیز، اگر دست به اقدامی بزند، حداکثر چند فیلتر بیاثر و ناکارآمد است. در این میان، پسری که نیاز به راهنمایی، الگوسازی و مرزگذاری دارد، تنها میماند. او برای فهم مردانگی، سراغ اولین جایی میرود که در دسترس است: اینترنت. و اینترنت چیزی نیست جز بازاری عظیم از محتواهایی بیریشه، بیهدف و گاه مسموم.
فضای مجازی؛ ابزار خاموشِ اختهسازی ذهنی
اینترنت از مردان، مرد نمیسازد؛ بلکه تصویری از مردی میسازد که هیچ عمقی ندارد. در این تصویرسازی، ویژگیهایی مانند جسارت، تعهد، استقامت و مسئولیت، یا به تمسخر گرفته میشوند یا با مظاهر خشونت و افراط جایگزین میگردند. در نقطه مقابل، شاهد نمایش افراطی و نمایشی از رفتارهای زنانه، بیثباتی هویتی، و بازتعریف مردانگی در قالبهایی بیپایه هستیم.پسرانی که هنوز به بلوغ فکری نرسیدهاند، درگیر تصاویری از دنیایی میشوند که در آن «مرد بودن» با ظاهرسازی، محبوبیت لحظهای یا تأثیرگذاری در فضای مجازی سنجیده میشود. این اختهسازی، نه جسمی بلکه ذهنی و شخصیتی است؛ حذف ویژگیهای درونیای مانند اراده، غیرت، هدف و توان تصمیمگیری.
آیندهای تهی، اگر امروز کاری نکنیم
ادامه این روند، ما را به سوی نسلی خواهد برد که توانایی تصمیمگیری، مسئولیتپذیری، یا ایستادگی در برابر مشکلات زندگی را از دست میدهد. پسرانی که مرد میشوند، اما در دل، پسر باقی میمانند؛ سرگشته، وابسته به تأیید دیگران، و فاقد هرگونه قوام شخصیتی. راه نجات، در ممنوعیت صرف اینترنت یا بستن پلتفرمها نیست. بلکه باید با آموزش هوشمندانه، تربیت رسانهای، احیای نقش خانواده، بازنگری در نظام آموزشی و سیاستگذاری جدی قانونگذاران به سمت ساخت سپرهای دفاعی رفت. الگوهای واقعی مردانگی باید دوباره به زندگی نوجوانان برگردند؛ چه در مدرسه، چه در رسانه، چه در خانواده.
تحلیل اجتماعی آسیانیوز ایران
دکتر رضا محمدی، روانشناس تربیتی: "فضای مجازی نه تنها مفهوم مردانگی، بلکه خود فرآیند مرد شدن را دگرگون کرده است. نوجوان امروز به جای گذراندن مراحل سنتی بلوغ، ناگهان خود را در دریایی از تصاویر متناقض میبیند که هیچکدام راهنمای خوبی برای زندگی واقعی نیستند."
راهکارهای عملی
۱. احیای نقش پدران در تربیت پسران
۲. آموزش سواد رسانهای از دوره ابتدایی
۳. معرفی الگوهای مردانگی سالم در رسانهها
۴. ایجاد فضای گفتوگوی بیننسلی
۵. محدودسازی هوشمندانه دسترسی به محتوای مضر
نتیجهگیری
فضای مجازی، اگرچه در ذات خود ابزار است، اما در غیاب تربیت، تبدیل به سلاحی خاموش علیه شخصیت مردان شده است. سلاحی که نسلکشی نمیکند، اما روح و هویت پسران را هدف میگیرد. ما هنوز فرصت داریم. اما این فرصت تا ابد باقی نمیماند... در حالی که فضای مجازی تهدیدی جدی برای هویت مردانه محسوب میشود، همین فناوری میتواند به ابزاری قدرتمند برای تربیت نسل جدید تبدیل شود اگر به جای حذف، به فکر مدیریت هوشمندانه آن باشیم. مردانگی در عصر دیجیتال نیازمند بازتعریف است، نه انکار.