آسیانیوز ایران؛ سرویس سلامتی و زیبایی:
کاظم عاشوری گیلده - محقق و نویسنده - در سالهای اخیر، همزمان با رشد بیسابقهی شبکههای اجتماعی، تمایل به جراحیهای زیبایی در میان جوانان افزایش نگرانکنندهای یافته است. این تحقیق بر مبنای تحلیل جامعهشناختی، روانشناسی اجتماعی، و بررسی وضعیت مقررات پزشکی، به بررسی نقش تبلیغات اغواگرانه، سوشالمدیا، و سودجویی برخی پزشکان در افزایش جراحیهای غیرضروری پرداخته و راهحلهایی مبتنی بر سیاستگذاری، آموزش رسانهای و اخلاق پزشکی ارائه میدهد.
بازاری به وسعت نارضایتی بشر
در جهانی که الگوریتمها رفتار ما را هدایت میکنند، زیبایی نه یک ویژگی انسانی بلکه یک محصول مصرفی شده است. رسانههای اجتماعی، بهویژه اینستاگرام، فضایی خلق کردهاند که در آن افراد دائماً در حال مقایسهی خود با نسخهای اصلاحشده از واقعیت هستند. در چنین فضایی، مفهوم «خودت را دوست داشته باش» به یک شعار بیجان بدل شده و جای خود را به «چطور بهتر به نظر برسم» داده است. بررسیهای متعدد نشان میدهد که فشار برای زیباتر شدن، در بسیاری از موارد نه از نیاز پزشکی بلکه از ترس از قضاوت و عقبماندن در رقابت اجتماعی ناشی میشود.
بخش اول: سوشالمدیا، فیلترها و واقعیتهای تحریفشده
پلتفرمهایی مثل اینستاگرام و تیکتاک، با گسترش محتوای تصویری، نقش پررنگی در شکلدهی به معیارهای زیبایی ایفا کردهاند. استفاده از فیلترها، زاویههای خاص، فتوشاپ، و تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم بلاگرها باعث شده تا تصور مردم از «زیبایی نرمال» دچار تحریف جدی شود. در تحقیقی منتشر شده در ژورنال Plastic and Reconstructive Surgery، پزشکان آمریکایی گزارش دادهاند که بیش از 55٪ از مراجعهکنندگان به کلینیکهای زیبایی، تصویری از فیلتر اینستاگرامی را بهعنوان الگوی مورد نظر خود ارائه دادهاند.
بخش دوم: مسئولیت پزشک کجاست؟ نقدی بر پزشکان بیاخلاق
در بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده آمریکا، تبلیغات پزشکی بهشدت قانونمند است. سازمانهایی مانند FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) و FTC (کمیسیون تجارت فدرال) بر تبلیغات خدمات پزشکی، بهویژه در حوزهی زیبایی، نظارت دارند. هر گونه ادعای درمانی یا زیبایی بدون پشتوانهی علمی یا تأییدشده، ممنوع است.
همچنین، در بیمارستانهای معتبر آمریکا، پزشکان اجازه ندارند هر نوع تبلیغی را انجام دهند. حتی انتشار قبل و بعد از جراحی، باید با رعایت اصول اخلاقی، حفظ هویت بیمار، و صداقت در نتایج انجام گیرد. پزشکانی که این مقررات را نقض کنند، با تعلیق پروانه فعالیت یا پیگرد قانونی روبهرو خواهند شد.
در نقطهی مقابل، در برخی کشورها، پزشکان با کمک اینفلوئنسرها، بدون هیچ نظارتی، عملهای زیبایی را به شکل کالاهایی مصرفی تبلیغ میکنند و مخاطبان که اغلب جوانان هستند. قربانی این بازی تجاری میشوند.
بخش سوم: سادگی گمشده، انسان تحقیرشده
فاجعه زمانی عمیقتر میشود که بدانیم بسیاری از مراجعان به جراحیهای زیبایی، اساساً دارای چهرهای متعادل و اندامی سالم هستند. آنها نه از نقص که از حس ناکافی بودن رنج میبرند. در رقابت برای "بهترین نسخهی خود"، انسان به جسمی تبدیل میشود که مدام نیاز به اصلاح دارد. این ذهنیت، یکی از عوامل افزایش اختلالات روانی، افسردگی پس از عمل، و حتی اعتیاد به جراحی است. مطالعهای در دانشگاه Johns Hopkins نشان داده که میانگین رضایت روانی از عملهای زیبایی در کسانی که بدون نیاز پزشکی دست به جراحی زدهاند، در طولانیمدت، پایینتر از حد انتظار بوده و گاه به احساس پشیمانی و کاهش اعتماد به نفس منجر شده است.
بخش چهارم: پیشنهادات عملی
1. آموزش سواد رسانهای در نظام آموزشی
دانشآموزان باید از سنین پایین بیاموزند که واقعیت تصویری در فضای مجازی، اغلب فریبنده و غیرواقعی است.
2. نظارت قانونی بر تبلیغات پزشکی
وزارت بهداشت، نظام پزشکی و نهادهای نظارتی باید بر تبلیغات جراحیهای زیبایی بهویژه در فضای مجازی مقررات سختگیرانهای اعمال کنند.
3. تعهد اخلاقی پزشکان و کلینیکها
پزشکان موظفاند تنها در موارد ضرورت و پس از بررسی روانشناختی، اقدام به جراحی کنند. باید تفاوت میان "درمان" و "بازاریابی" را در طب بازتعریف کرد.
4. کمپینهای فرهنگی برای بازگشت به سادگی
سلبریتیها، رسانهها و نهادهای فرهنگی میتوانند با تولید محتواهایی الهامبخش از زیبایی طبیعی، به تقویت خودباوری مردم کمک کنند.
نتیجهگیری: بازگشت به خویشتن
در عصری که "زیبایی طبیعی" کمیاب شده، شجاعترین کار ممکن آن است که خودت را با تمام نقصها و ویژگیها بپذیری. جراحی زیبایی اگر در مسیر درمان باشد، میتواند نعمت باشد، اما اگر ابزار رقابت و فرار از خود شود، فاجعهای انسانی خواهد بود. بیایید دوباره "دوست داشتن خود" را از شعار به زندگی بازگردانیم. زیبایی واقعی، نه در زاویهی فک، نه در فرم بینی، بلکه در صداقت چشمها و آرامش درون نهفته است.