دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا؛ 21 اردیبهشت

آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:

در آستانه دور چهارم مذاکرات هسته‌ای در عمان، تنش‌ها به اوج خود رسیده است! از یک سو ترامپ با زبان تهدید می‌گوید "یا توافق می‌کنیم یا تأسیسات شما را منفجر می‌کنیم" و از سوی دیگر ایران با بازی کارت سعودی به دنبال بهترین معامله ممکن است. این در حالی است که اسرائیل با تمام قوا تلاش می‌کند این مذاکرات را به شکست بکشاند. آیا توافق هسته‌ای جدیدی در راه است یا جهان شاهد بحرانی جدید خواهد بود؟

بازی بزرگ با کارت سعودی و تهدید اسرائیل

تاکنون سه دور از این مذاکرات به میانجیگیری عمان برگزار شده است. دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا قرار است روز یک‌شنبه در مسقط، پایتخت عمان، برگزار شود. عباس عراقچی سرپرستی هیأت ایرانی را برعهده دارد و استیو ویتکوف ریاست هیأت آمریکایی را به‌عهده خواهد داشت. وبسایت آمریکایی آکسیوس گزارش داد که دور جدید مذاکرات ایران و آمریکا روز یکشنبه در عمان برگزار می‌شود و امروز نیز ترامپ با وزیر راهبردی اسرائیل گفت‌وگو کرده است. وبگاه آکسیوس به گزارش منابع مطلع گزارش داد که دور چهارم مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا قرار است روز یک‌شنبه در شهر مسقط، پایتخت عمان، برگزار شود.

طبق این گزارش «این گفت‌وگوها در حالی انجام می‌شود که تنش‌ها میان دو طرف همچنان ادامه دارد و هم‌زمان، اختلافات میان واشنگتن و تل‌آویو بر سر نحوه مواجهه با ایران و تحولات منطقه تشدید شده است.» آکسیوس نوشت که قرار است عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، سرپرستی هیأت ایرانی را در این مذاکرات برعهده داشته باشد. در طرف مقابل، استیو ویتکوف، نماینده ویژه کاخ سفید، ریاست هیأت آمریکایی را به‌عهده دارد.

در ادامه گزارش آکسیوس آمده است: «این مذاکرات در حالی برگزار می‌شود که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، روز پنج‌شنبه در کاخ سفید به‌صورت غیرعلنی با ران درمر، وزیر امور راهبردی اسرائیل و از افراد نزدیک به بنیامین نتانیاهو، دیدار و درباره موضوع ایران گفت‌وگو کرده است. به گفته منابع آگاه، این دیدار به نگرانی تل‌آویو از رویکرد دیپلماتیک ترامپ در قبال تهران اختصاص داشته است.»

این وبسایت آمریکایی در ادامه نوشت: «ترامپ در این دیدار تأکید کرده که در تلاش است بدون توسل به نیروی نظامی، به توافقی با ایران دست یابد. این موضع با نگاه نتانیاهو که خواهان بررسی گزینه نظامی است، مغایرت دارد.» آکسیوس افزود: «اختلاف میان واشنگتن و تل‌آویو پس از آن شدت گرفت که دولت ترامپ هفته گذشته به‌طور ناگهانی از توافق آتش‌بس با جنبش انصارالله یمن خبر داد، در حالی که مقامات اسرائیلی پیشاپیش در جریان این تصمیم قرار نگرفته بودند. این آتش‌بس ساعاتی پس از آن اعلام شد که اسرائیل به‌دنبال حمله پهپادی به فرودگاه بین‌المللی تل‌آویو، چند بندر و فرودگاه در یمن را هدف قرار داده بود.»

از سوی دیگر، گفت‌وگوها درباره آتش‌بس در غزه نیز هم‌زمان در جریان است. اسرائیل اعلام کرده که پایان سفر ترامپ به منطقه را ضرب‌الاجل برای دستیابی به توافقی در غزه تعیین کرده و در صورت عدم توافق، تهدید به انجام عملیاتی گسترده برای اشغال کامل نوار غزه کرده است. در همین راستا، نمایندگان آمریکا با میانجی‌گری قطر و مصر، تلاش دارند حماس را برای آزادی شماری از گروگان‌ها در برابر آتش‌بس موقت متقاعد کنند. اما حماس همچنان بر شرط پایان کامل جنگ برای آزادی تمامی اسرا تأکید دارد. گفتنی است ترامپ از روز دوشنبه سفر خود به منطقه را با بازدید از عربستان سعودی، قطر و امارات آغاز خواهد کرد. با توجه به حمایت بن سلمان، ولیعهد عربستان از توافق میان ایران و آمریکا، تهران می‌تواند از موقعیت ریاض در سیاست خارجی ایالات متحده بهره‌برداری کرده و در کنار مسقط، نقش ویژه‌ای برای عربستان در فرایند توافق با آمریکا قائل باشد.

یک هفته تعویق و شایعاتی که از راه می‌رسند

اگرچه بالاخره مشخص شد دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا هفته آینده برگزار می‌شود اما تعویق چهارمین دور این مذاکرات تا همین حالا با شایعات مختلفی همراه بوده است که به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل آن تغییرات اعمال‌شده در کابینه دونالد ترامپ و برکناری مایک والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا و الکس وونگ، دستیار او باشد؛ موضوعی که متزلزل شدن جایگاه حامیان اسرائیل در کابینه ترامپ را به دنبال داشت. اما آیا این مساله تنها دلیل تعوق مذاکرات بود؟

به نظر می‌رسد با توجه به ورود مذاکرات به موضوعات فنی، هیات آمریکایی هنوز نتوانسته خود را با حضور کارشناسان و متخصصان فنی زبده تجهیز کند؛ در آخرین نشست هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا مایک آنتون، مدیر برنامه‌ریزی سیاست‌گذاری ایالات متحده، به عنوان رئیس هیات کارشناسی این کشور حضور داشت. اما برخلاف هیات مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات برجام که همواره تیمی از کارشناسان زبده، دیپلمات‌های ایالات متحده را در مذاکره با ایران همراهی می‌کردند، در این دوره تیم استیو ویتکاف بنا بر دلایل نامشخص ترجیح داده است روند مذاکرات را با حضور مقامات غیرفنی و غیرتکنیکال پیش ببرد.

در این میان نیز عده‌ای به توقیف یک کشتی که ادعا می‌شود حامل کمک‌های ایران به حوثی‌های یمن بوده است اشاره می‌کنند و می‌گویند یکی از دلایل تعویق مذاکرات این موضوع بود. این خبر پس از آن منتشر شد که شبکه خبررسانی سی‌ان‌ان گزارش داد ناو هواپیمابر ترومن در دریای سرخ برای فرار از موشک حوثی‌ها مجبور به انجام عملیات «زیگزاگ» شده و یک فروند جنگنده اف ۱۸ نیز از عرشه ناو به دریا سقوط کرده و غرق شده است.

 پیرو انتشار این خبر پیتر هگست، وزیر دفاع آمریکا، با انتشار متنی در صفحه ایکس خود با عنوان «پیام به ایران» نوشت: «ما شاهد حمایت مرگبار شما از حوثی‌ها هستیم و دقیقاً می‌دانیم چه می‌کنید. شما به‌خوبی از توانایی ارتش ایالات متحده آگاهید و به شما هشدار داده شده بود. تاوان این حمایت را در زمان و مکانی که ما تعیین می‌کنیم خواهید پرداخت.» تهدیدات وزیر دفاع آمریکا و ادعای تعویق مذاکرات به دلیل توقیف کشتی حامل کمک‌های ایران به حوثی‌های یمن در حالی مطرح می‌شود که این موضوع هیچ‌گاه به تایید سخنگویان دولت و تیم‌های مذاکره‌کننده ایرانی و آمریکایی نرسیده است.

 ادعای اصابت موشک‌های بالستیک حوثی‌های یمن به اطراف فرودگاه بن گوریون اسرائیل نیز خبر دیگری بود که احتمالاً برای تاثیرگذاری بر روند مذاکرات تهران و واشنگتن منتشر شد؛ موضوعی که تا همین حالا هم به نظر نمی‌رسد تاثیری بر دیدگاه طرف آمریکایی در ادامه جریان مذاکره با ایران گذاشته باشد. استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، به اکسیوس می‌گوید: «مذاکرات هسته‌ای با ایران مثبت است. ما در حال پیشرفت هستیم و امیدوارم کارها در مسیر درستی پیش برود. رئیس‌جمهور می‌خواهد در صورت امکان، این مساله به صورت دیپلماتیک حل شود، بنابراین ما تمام تلاش خود را به کار می‌بندیم.» او در همین گفت‌وگو به این موضوع هم اشاره کرده بود که «ایالات متحده آمریکا در تلاش است دور چهارم گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران را برای آخر هفته جاری (میلادی) برنامه‌ریزی کند. اگر این گفت‌وگو برگزار نشود، تنها دلیلش سفر رئیس‌جمهوری به خاورمیانه خواهد بود.»

اما موضوع سومی که این روزها دلیل تعویق مذاکرات ایران و آمریکا عنوان می‌شود کارشکنی روس‌ها در روند رسیدگی به موضوعاتی مانند انتقال اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران به کشوری چون روسیه و همچنین غنی‌سازی بیش از 3.67 درصد در ایران است. حتی این‌طور بازگو می‌شود که به دلیل مشخص نشدن وضعیت مذاکرات روسیه و آمریکا در مورد جنگ اوکراین، مسکو بازی با واشنگتن را در مذاکرات پرونده هسته‌ای ایران پیگیری می‌کند.

 این در حالی است که تهران و واشنگتن هنوز به طور کامل وارد جزئیات موضوعات فنی مذاکرات‌شان نشده‌اند و برنامه قطعی‌ای برای تصمیم‌گیری درباره انتقال اورانیوم ۶۰ درصدی ایران نیز اعلام نشده است. در مورد پروسه غنی‌سازی 3.67 درصدی نیز چنان‌که استیو ویتکاف به وال‌استریت‌ژورنال گفته، محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران سقف خواسته‌های آمریکا در مذاکرات تهران و واشنگتن است و امکان دارد آمریکا با تعدیل برخی از خواسته‌های خود کماکان مذاکرات با ایران را ادامه دهد تا به توافق دست پیدا کند. 

 با اهتمام به تمامی شایعات و موارد مطروحه، به نظر می‌رسد مشکل اصلی ادامه برگزاری مذاکرات ایران و آمریکا همان موضوعی باشد که در ابتدای این گزارش عنوان شد؛ یعنی همان مشخص نبودن برنامه مدون فنی از سوی هیات آمریکا، چراکه ایران نیز تنها با دستور کار پاسخ به خواسته‌های ایالات متحده پای میز مذاکره حاضر می‌شود و ‌ایده خاصی سر میز مذاکره نداشته است.

بی‌اعتنایی ترامپ به تهدیدات اروپا و اسرائیل در روند توافق با ایران

از آنجا که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا فردی است که برای دستیابی به یک توافق عجله دارد، به نظر نمی‌رسد مسیر پیش روی مذاکرات تهران و واشنگتن در رسیدن به یک توافق، طولانی باشد. تمایل ترامپ در سرعت بخشیدن به روند دستیابی برای توافق، شاید برگ برنده‌ای باشد که ایران بتواند با سود جستن از آن و تمسک به قدرت چانه‌زنی مذاکره‌کننده‌گان خود، از میزان خواسته‌های آمریکا بکاهد و در کمترین حالت به یک توافق موقت دست پیدا کند.

 در این میان تهدیدات مداوم کشورهای اروپایی مبنی بر فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های ایران نیز موضوعی است که باید به آن توجه داشت. اگرچه به نظر نمی‌رسد پس از دستیابی ایران و آمریکا به توافق، اروپا توان استفاده از مکانیسم ماشه را داشته باشد اما اظهارات برخی از مقامات این قاره به‌ویژه فرانسوی‌ها که ناراضی از حاضر نشدن در مذاکرات تهران و واشنگتن هستند، شرایط را برای ایران سخت‌تر کرده است. آلمان و انگلیس از پیشبرد مذاکرات به دست آمریکا ناراضی نیستند اما مایل‌اند که پیش از دستیابی به توافق در روند اجرای امور قرار بگیرند. در مورد اسرائیلی‌ها نیز با وجود کنار گذاشته شدن مایک والتز از صحنه تصمیم‌گیری‌های حساس آمریکا و حتی انتشار خبر توقیف کشتی حامل سلاح‌های ایران برای حوثی‌های یمن و البته ادعای اصابت موشک این گروه یمنی به مجاورت فرودگاه بن گوریون، احتمال اینکه در این شرایط تل‌آویو بخواهد بدون هماهنگی با واشنگتن تهدیدی را علیه تهران ساماندهی کند چندان منطقی نیست. شاید پروژه حملات اخیر اسرائیلی‌ها و چهره‌ها و رسانه‌های وابسته به آنها به استیو ویتکاف نیز از همین موضوع سرچشمه گرفته باشد.

ترامپ می‌داند که هرگونه تهدید ایران می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت توافق با تهران و بسته شدن پنجره آن شود؛ پس تا زمانی که مقامات ایران مایل به ادامه مذاکره با هدف دستیابی به توافق هستند، از به چالش کشیده شدن روند مذاکرات جلوگیری می‌کند.

بازی ایران با کارت سعودی در کشاکش مذاکره با آمریکا

 در این میان، با توجه به حمایت محمدبن سلمان ولیعهد عربستان سعودی‌ از توافق ایران و آمریکا، تهران می‌تواند با استفاده از جایگاه ریاض در سیاست خارجی ایالات متحده، در کنار مسقط نقشی را نیز برای عربستان در پروسه توافق با آمریکا در نظر بگیرد. این موضوع از دو منظر می‌تواند به نفع ایران باشد؛ اول اینکه اگر قرار است آمریکا و عربستان به توافقی در زمینه همکاری برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی سعودی‌ها دست پیدا کنند (خبر این موضوع در سفر  کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده به عربستان اعلام شد) تهران نیز می‌تواند با وارد کردن ریاض به پروسه میانجیگری یا میزبانی مذاکره با واشنگتن، از برگ برنده خود برای همکاری در زمینه توسعه برنامه هسته‌ای عربستان به دست آمریکا استفاده کند تا این توافق به صورت سه‌جانبه پیش رود. در گام بعدی هم علاوه بر امتیاز سرمایه‌گذاری سعودی در ایران، از حسن روابط تهران و ریاض استفاده و کشورهایی را که به طور سنتی در جبهه عربستان قرار دارند به سرمایه‌گذاری در کشورمان ترغیب کند.

ترامپ قرار است طی هفته آینده در سفر منطقه‌ای خود به عربستان، قطر و امارات برود اما با توجه به روابط درخور توجه رئیس‌جمهور آمریکا با پادشاهی سعودی، اهمیت سفر به عربستان بیش از دیگر نقاط است. اگر ایران بتواند در همکاری با عربستان، عمان و البته قطر (دوحه نیز همگام با ریاض بسیار مشتاق برای نقش‌آفرینی در روند توافق تهران و واشنگتن است) مذاکرات با ایالات متحده را پیش ببرد، می‌تواند حتی بسیار سریع‌تر از زمان مد نظر خود به توافقی که منجر به رفع تمام یا بخش گسترده‌ای از تحریم‌های اقتصادی‌ شود، دست یابد و البته با وارد کردن کشورهای منطقه به این توافق در ابعاد سیاسی و اقتصادی، هزینه توقف آن از سوی آمریکا را به میزان چشمگیری کاهش دهد.

پیغام ترامپ به ایران در آستانه دور چهارم مذاکرات

 رئیس جمهور آمریکا در اظهاراتی ادعا کرد: توافق با ایران ساده‌ است و آن‌را ترجیح می‌دهم. «دونالد ترامپ» رئیس جمهور آمریکا شامگاه چهارشنبه در گفت‌وگویی با «هیو هیویت» خبرنگار مشهور آمریکایی به مسائلی از جمله ایران، چین، جنگ اوکراین ومسائل دیگر پرداخت. ترامپ در این گفت‌وگو ادعا کرد: «چینی‌ها خواستار توافق هستند. اهمیتی ندارد چه کسی برای بار اول با طرف مقابل صحبت کرده است.»او در این گفت‌وگو به ادعاهای تکراری خود روی آورد. ترامپ گفت: «اگر من رئیس جمهور می‌شدم، هفتم اکتبر، جنگ اوکراین و خروج فاجعه‌بار از اوکراین رخ نمی‌داد. اگر من رئیس جمهور بودم شرافتمندانه از افغانستان خارج می‌شدیم.» 

 رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به سوالی درباره ادعای مقامات آمریکایی در مورد «تلاش ایران برای ترور خود» مدعی شد: «آنقدری احمق نیستم که به این سوال پاسخ دهم. شما هرگز نمی‌توانید به چنین سوالی پاسخ دهید. قوی‌ترین دستورها را صادر کرده‌ام. اهمیتی ندارد چه کشوری باشد، اگر کسی به رئیس جمهور آمریکا آسیب بزند، صدمه خواهد دید.» او ادعا کرد: «توافق با ایران ساده‌ است. یک توافق قوی و قابل راستی‌آزمایی با ایران را ترجیح می‌دهم. ما کارشناسان بسیار خوبی داریم که می‌توانند این توافق را راستی‌آزمایی کنند.»

یا توافق می‌کنیم یا منفجر می‌کنیم!

رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به سوالی درباره «برچیده شدن برنامه غنی‌سازی اورانیوم ایران و تحویل اورانیوم‌ها» مدعی شد: «بسیار ساده است. یک توافق بسیار قوی و راستی‌آزمایی شده را ترجیح می‌دهم وگرنه آن‌ها را منفجر خواهم کرد یا تأسیسات هسته‌ای آن‌ها را از بین خواهیم برد. ایران ۲ راه بیشتر ندارد، یا تأسیسات آن‌ها دوستانه و یا وحشیانه منفجر خواهد شد.»

 ترامپ در پاسخ به سوالی درباره چشم انداز روابط آمریکا و چین در چهار سال آینده مدعی شد: «این به چین و نحوه برخورد و تعامل آن‌ها با آمریکا بستگی دارد. همه کشورها از آمریکا سوءاستفاده کرده‌اند. تا پیش از من، ناتو از آمریکا سوءاستفاده می‌کرد. کشورهای اروپایی نیز از ما استفاده کردند. روز شنبه مذاکرات مهمی خواهیم داشت.» رئیس جمهور آمریکا در پاسخ به سوالی درباره «جو بایدن» رئیس جمهور پیشین آمریکا گفت: «او مرد بسیار معمولی بود. قیافه او جز موهایش خوب بود. او بی‌رحم بود. او به رقبای سیاسی خود حمله می‌کرد.