آسیانیوز ایران؛ سرویس افغانستان:
داستان غمانگیز کبری رضایی، دختر جوان افغانستانی ساکن ایران، که با نام شقایق نیز شناخته میشد، قلبها را به درد آورد. او ۵۰ روز پیش ناپدید شد و خانوادهاش، پس از بینتیجگی در جستجو، او را به عنوان مفقود به پلیس گزارش دادند. چند هفته بعد، بخشهایی از جسدی در حوالی پاکدشت پیدا شد که آزمایش DNA هویت کبری را تأیید کرد.
شناسایی قاتل ایرانی دختر افغان
پلیس با تحقیقات گسترده، قاتل را شناسایی کرد: مردی ۳۲ ساله به نام ع.خ که به عنوان نگهبان در یک کارخانه لوازم خانگی کار میکرد. مأموران در عملیاتی غافلگیرانه وارد خانه او شدند و با بقایای جسد کبری مواجه شدند. این مرد متأهل، ابتدا اتهام را انکار کرد، اما با دیدن شواهد، اعتراف کرد که پس از اطلاع از نامزدی کبری، در اثر عصبانیت او را به قتل رسانده است. حالا این پرونده در دادسرا در حال تکمیل است و به زودی در دادگاه کیفری استان تهران با حضور سه قاضی عالیرتبه رسیدگی خواهد شد. خانواده کبری بر قصاص قاتل اصرار دارند و در صورت تأیید شرایط قانونی، او علاوه بر اعدام، به دلیل جنایت بر میت به پرداخت دیه و حبس محکوم خواهد شد.
تجسس ها نشان داد قاتل بهعنوان نگهبان در یکی از کارخانههای تولید لوازم خانگی در پاکدشت کار میکرد. او متأهل بوده و در بازجوییهای اولیه اتهام را انکار کرد. اما پس از مواجهه با شواهد، اعتراف کرد که پس از اطلاع از نامزدی کبری، دچار عصبانیت شدید شده و او را به قتل رسانده است. پرونده در دادسرا در حال تکمیل است و بعد از صدور کیفرخواست در دادگاه کیفری استان تهران توسط 3 قاضی عالیرتبه رسیدگی خواهد شد و در صورت اصرار خانواده کبری رضایی به قصاص قاتل و مراحل قانونی رایج در مجازات اسلامی ایران قاتل قصاص خواهد شد و بخاطر جنایت بر میت نیز به پرداخت دیه و زندان محکوم خواهد شد.
اما نکته حساس این پرونده چیست؟ آیا تابعیت افغانستانی کبری تأثیری در حکم دارد؟ قانون ایران چه میگوید؟ پاسخ این سوالات را در ادامه بررسی میکنیم.
تحلیل حقوقی آسیانیوز ایران؛
۱. قصاص قاتل: بدون توجه به تابعیت مقتول
- طبق ماده ۲۹۰ قانون مجازات اسلامی، قتل عمد مجازات قصاص نفس (اعدام) دارد.
- ماده ۳۰۱ تأکید میکند که ملیت مقتول (ایرانی یا غیرایرانی) تفاوتی در حکم ایجاد نمیکند.
- تنها شرط، وجود شرایط قصاص (مانند عدم رابطه پدری) است.
۲. تفاوت دیه زن و مرد
- دیه زن مسلمان تا سقف یکسوم با مرد برابر است، اما بیش از آن، نصف دیه مرد محاسبه میشود.
- تبصره ماده ۵۵۱: اگر خانواده زن تفاوت دیه را بپردازند، قصاص ممکن میشود.
۳. مجازات جنایت بر میت
قاتل علاوه بر قصاص، به پرداخت دیه کامل و حبس محکوم خواهد شد.
جنایت بر میت چیست؟!
قانون مجازات اسلامی، به دلیل احترامی که برای جسم انسان قائل بوده، برای آسیب ها و جنایت هایی که بر جسم اشخاص وارد می شود، متناسب با آسیب وارده، مجازات قصاص، دیه و حبس تعزیری را مقرر نموده است. جنایت بر مرده، از مباحث مطرح در حقوق جزا بوده و به معنای وارد نمودن صدمه اعم از مادی و معنوی به جسد مرده مییاشد که به طریق بریدن سر، قطع یا نقص سایر اعضاء و جوارح صورت گرفته باشد.
دیه جنایت بر میت 1404
قانون گذار، در قانون مجازات اسلامی، به دلیل حرمت جسم اشخاص و لزوم محترم داشتن آن، برای آسیب ها و جنایت هایی که بر جسم اشخاص وارد می شود، متناسب با آسیب وارده، به تعیین مجازت پرداخته است. این مجازات، در آسیب های عمدی، قصاص بوده که به معنای انجام عمل مشابه، بر جسم جنایتکار می باشد. به عنوان مثال، چناچه جانی یا همان جنایتکار، دست فرد آسیب دیده یا همان مجنی علیه را عمدا قطع کرده باشد، قصاص می شود؛ یعنی، دست وی قطع خواهد شد. اما گاهی، آسیب یا جنایت وارده، غیر عمدی بوده یا اینکه اگرچه، آسیب، عمدی بوده اما به دلایلی، امکان اجرای قصاص وجود ندارد. در این موارد، مجازات در نظر گرفته شده در قانون، دیه بوده که به معنای مالی است که جانی به مجنی علیه پرداخت می کند.
در برخی موارد نیز در کنار قصاص یا دیه، قانون گذار، برای جنایت عمدی یا غیر عمدی وارده، مجازات حبس تعزیری نیز مقرر داشته که با توجه به میزان آسیب وارده، مدت آن در جنایت های مختلف، متفاوت می باشد. اما تنها جسم افراد زنده جامعه، برای قانون گذار، دارای احترام و ارزش نیست، بلکه به تبعیت از فقه اسلامی که منبع اصلی قانون مجازات است، جسم و جسد افراد فوت شده نیز در این قانون، دارای حرمت بوده و لذا، برای آسیب و جنایت بر میت نیز در قانون، دیه و گاهی ارش، مقرر شده است.
مقدار دیه جنایت بر مرده، در قانون مجازات اسلامی، در مواد 722 و 723 مقرر شده است که به موجب ماده 722: « دیه جنایت بر میت، یک دهم دیه کامل انسان زنده است. مانند جدا کردن سر از بدن میت که یک دهم دیه و جدا کردن یک دست، یک بیستم دیه و هر دو دست، یک دهم دیه و یک انگشت، یک صدم دیه کامل دارد. دیه جراحات وارده به سر و صورت و سایر اعضاء و جوارح میت، به همین نسبت محاسبه می شود. »
بنابراین، برای محاسبه مقدار دیه جنایت بر میت در سال ۱۴۰۴، ابتدا، باید دیه آن آسیب به یک فرد زنده را بر اساس نرخ دیه 1404و مبلغ دیه کامل انسان، محاسبه کرده و سپس، یک دهم آن مبلغ دیه را به دست آورد. این عدد نهایی، دیه جنایت بر مرده خواهد بود. برای روشن شدن این مطلب، به مثال های زیر توجه نمایید:
فرض کنید که جانی، یک دست میت را قطع می کند. در این صورت، برای محاسبه مقدار دیه قطع یک دست میت در سال ۱۴۰۴، ابتدا باید دیه یک دست فرد زنده را مشخص نمود. مطابق قانون مجازات اسلامی، دیه قطع هر دست، یک دوم دیه کامل انسان می باشد که با توجه به نرخ دیه در سال 1404، دیه کامل انسان، مبلغ 1 میلیارد و 600 میلیون تومان بوده و در نتیجه، دیه یک دست، 800 میلیون تومان می باشد. حال، یک دهم 800 میلیون تومان را محاسبه کرده که مبلغ 80 میلیون تومان شده و دیه قطع یک دست میت، در سال ۱۴۰۴ خواهد بود.
مثال دیگر دیه جنایت بر میت، قطع یکی از انگشتان پای وی می باشد. برای محاسبه دیه این آسیب، ابتدا باید دیه قطع یک انگشت پای انسان زنده را محاسبه کرد که با توجه به مواد بخش دیه پا در قانون مجازات، یک دهم دیه کامل بوده که با در نظر گرفتن نرخ دیه سال 1404، 160 میلیون تومان می باشد. در نتیجه، دیه قطع کردن یک انگشت پای میت، در سال ۱۴۰۴، مبلغ 16 میلیون تومان خواهد بود. اما، جنایت وارده بر میت، همواره دارای دیه مشخص در قانون مجازات نبوده و در این فرض، باید به ماده 723 قانون مزبور مراجعه نمود که مطابق آن: «هرگاه آسیب وارده بر میت، دیه مقدر نداشته باشد، یک دهم ارش چنین جنایتی، نسبت به انسان زنده، محاسبه و پرداخت می گردد. »
منظور از ارش چیست؟!
منظور از ارش، دیه ای است که مقدار آن در شرع و قانون، مشخص نشده و قاضی رسیدگی کننده به پرونده، مبلغ آن را پس از اخذ نظر پزشکی قانونی، تعیین می کند. به عنوان مثال، اگر دنده میت کنده شود، از آنجا که کندن دنده انسان زنده، ارش دارد، قاضی ابتدا، ارش کندن دنده انسان زنده را محاسبه کرده و سپس، یک دهم این مبلغ را به عنوان ارش کندن دنده میت، تعیین و برای آن، حکم صادر خواهد کرد.