آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
در اقدامی که تناقض آشکاری با شعارهای انتخاباتی دولت دارد، شورای عالی فضای مجازی به ریاست مسعود پزشکیان روز سهشنبه طرح اینترنت طبقاتی و ملی را تصویب کرد. بر اساس این طرح، اینترنت آزاد و جهانی تنها به نهادهای دولتی و حکومتی اختصاص خواهد یافت و مردم عادی فقط به اینترانت ملی با محتوای کنترلشده دسترسی خواهند داشت. این تصمیم در حالی گرفته میشود که آزادی اینترنت و رفع فیلترینگ از اصلیترین وعدههای انتخاباتی پزشکیان و تیم او بود. اکنون مقامات دولتی از جمله محمدرضا عارف (معاون اول رئیسجمهور) و فاطمه مهاجرانی (سخنگوی دولت) بهصراحت از لزوم اجرای اینترنت ملی دفاع میکنند.
جالب اینجاست که قطع اینترنت در جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل توسط سخنگوی دولت به عنوان آزمایشی برای راهاندازی اینترنت ملی توصیف شده است. این در حالی است که معاون وزیر ارتباطات یک ماه پیش ادعا کرده بود «دست وزارتخانه در قطع اینترنت بسته بود»! اما سوال اصلی اینجاست: آیا این طرح قابل اجراست؟ و واکنش جامعه دیجیتال و کسبوکارهای آنلاین چه خواهد بود؟ کارشناسان هشدار میدهند این تصمیم میتواند فاجعهبار باشد.
شرح ماجرای تصویب اینترنت طبقاتی
شورای عالی فضای مجازی به ریاست مسعود پزشکیان که شماری از مقامهای دولتی و حکومتی ارشد، در آن حضور دارند، روز سهشنبه ۲۴ تیرماه تصویب کرد که اینترنت طبقاتی و ملی، با هدف محدودسازی بیشتر اینترنت جهانی، برای عموم مردم در ایران بهزودی اجرا شود. بر اساس این طرح که تلاش برای ایجاد زیرساختهای آن، بهطور رسمی از دولت حسن روحانی و دوران وزارت محمدجواد آذری جهرمی آغاز شد و در دولت پزشکیان به سرانجام رسید، اینترنت جهانی و آزاد تنها برای افرادی خاص که به نهادهای حکومتی و دولتی وابسته باشند، در دسترس خواهد بود و تلاش میشود مردم عادی فقط به «اینترانت ملی» دسترسی داشته باشند که تنها امکان مراجعه به منابع و وبسایتهای موردتایید نظام جمهوری اسلامی را فراهم میکند.
راهاندازی سریع اینترنت ملی!
محمدرضا عارف، معاون اول مسعود پزشکیان، هم روز چهارشنبه ۲۵ تیر، خواستار «راهاندازی سریع اینترنت ملی» شد و بر لزوم تقویت «پیامرسانهای داخلی» که نهادهای امنیتی و قضایی بر محتوای آنها نظارت کامل دارند، تاکید کرد.عارف مدعی شد: «باید به کاربران داخلی اطمینان بدهیم که شبکه ملی اطلاعات تقاضای آنها را در یک فضای امن تامین میکند. جنگ رخداده در آن ۱۲ روز جنگ فناوریها و جنگ نرم بود. بنابراین لازم است ما بهطور جدی عملکردمان را در این حوزه آسیبشناسی کنیم.»
دفاع از اینترنت طبقاتی
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت پزشکیان، نیز روز سهشنبه در یک نشست خبری، گفت دلیل قطع چندروزه اینترنت در ایران که همزمان با جنگ ۱۲ روزه جمهوری اسلامی با اسرائیل رخ داد، «راهاندازی اینترنت ملی» بود. او در این نشست، از اینترنت طبقاتی و دسترسی اقشاری خاص به اینترنت آزاد هم دفاع کرد. تمام اینها در حالی است که «آزادی اینترنت» و «رفع فیلترینگ» از اصلیترین شعارهای انتخاباتی مسعود پزشکیان در زمان تبلیغات انتخابات ریاستجمهوری بودند و علاوه بر پزشکیان، افرادی مانند فاطمه مهاجرانی و محمدرضا عارف هم در تابستان ۱۴۰۳ وعده میدادند در صورت ورود پزشکیان به کاخ ریاستجمهوری، فیلترینگ شبکههای اجتماعی خارجی مانند اینستاگرام، یوتیوب، تلگرام و ایکس (توییتر) برداشته خواهد شد.
اکنون رسانههای داخل ایران میگویند اعضای شورای عالی فضای مجازی که جلسه آن به ریاست مسعود پزشکیان برگزار شد، به اتفاق آرا «آییننامه اجرایی کمیته تسهیل فعالیت کسبوکارهای دیجیتال» را تصویب کردند. ایجاد این کمیته پیش از این در بهمن ۱۴۰۳ در این شورای دولتی تصویب شده بود و در واقع روز سهشنبه آییننامه اجرایی آن به تصویب رسید. دیجیاتو گزارش داد: «به نظر میرسد با این اقدامهای دولت چهاردهم، طرح ارائه اینترنت طبقاتی که از سالهای گذشته آغاز شده و با نامهای مختلف به گروههای خاصی تعلق گرفته، در سطح گستردهتری در حال اجرا است؛ هرچند وزارت ارتباطات در کلام، بارها با اینترنت طبقاتی مخالفت کرده است.»
واکنش فعالان مجازی
وحید فرید، برنامهنویس و پژوهشگر حوزه اینترنت ساکن ایران، نیز در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «حالا که بحث اینترنت طبقاتی جدی شده و دولت در تلاش است تا این تبعیض را جاری و عموم را از اینترنت محروم کند، جا دارد یادآوری کنم که ما تاکنون دو دوره قطعی کامل اینترنت داشتیم که هردو در دولتهای اصلاحطلبان بود (آبان ۱۳۹۸ و جنگ ۱۲روزه)؛ یعنی دولت اصولگرا در اوج اعتراضات ۱۴۰۱ هم اینترنت را بهطور سراسری قطع نکرده بود.»
این انتقاد و نقدهای مشابه در ساعات اخیر و در واکنش به شعارهای انتخاباتی جریان موسوم به «اصلاحطلب»، بارها مطرح شدهاند؛ جریانی که طی سالهای گذشته بارها کوشید با متفاوت جلوه دادن خود از چهرههای طیف مقابل مانند ابراهیم رئیسی یا سعید جلیلی، بخشی از مردم را مجاب به حضور در انتخابات کند. اصلاحطلبان در تبلیغات انتخاباتی خود مدعی بودند که در صورت پیروزی طیف موسوم به اصولگرا، اینترنت جهانی بهطور کامل قطع و «اینترنت طبقاتی و ملی» جایگزین خواهد شد. این در حالی است که دولتهای منتسب به اصلاحطلبان آغازگر و اجراکننده اصلی پروژه سرکوبگرانه در حوزه اینترنت و قطع دسترسی کامل ساکنان ایران به اینترنت جهانیاند.
شهابالدین حسینی، پژوهشگر حوزه اینترنت که سال ۱۴۰۱ به جرم تسهیل دسترسی مردم به اینترنت آزاد و ساخت فیلترشکن بازداشت شده بود، لحظاتی پس از انتشار خبر رای مثبت اعضای دولت پزشکیان به اجرای اینترنت طبقاتی و ملی، در ایکس نوشت: «از این به بعد با هرکی اینترنت طبقاتی میگیره، نه هموطنیم و نه همراه. ما خیلی وقته ازتون جدا شدیم؛ در فکر، در نگاه به آزادی، در معنی وطن، ولی از امروز دیگه حتی در درد هم باهاتون شریک نیستیم. وای به روزی که بخواد از ما انتظار همدلی داشته باشید.» یک ماه قبل احسان چیتساز، معاون وزیر ارتباطات در دولت پزشکیان، با اشاره به محدودیتها و قطع کامل اینترنت در بحبوحه جنگ ۱۲ روزه، نوشته بود: «دلمان میخواست اینترنت باز باشد، ولی دست وزارتخانه نیست.» با این حال رای مثبت وزیر ارتباطات دولت پزشکیان به قطع کامل اینترنت جهانی و سپس مصاحبههای ۲۴ ساعت اخیر دو مقام ارشد دولت پزشکیان، ادعای ماه گذشته چیتساز را هم رد میکند.
جزئیات طرح اینترنت طبقاتی
دو سطح دسترسی
- اینترنت جهانی: فقط برای نهادهای حکومتی، نظامی و امنیتی
- اینترانت ملی: برای عموم مردم با محدودیت شدید (فقط سایتهای تأییدشده)
اهداف اعلامشده
- «امنیت فضای مجازی»
- «کاهش وابستگی به اینترنت جهانی»
- «جلوگیری از جنگ نرم»
اهداف واقعی
- کنترل بیشتر اطلاعات
- محدودسازی دسترسی به شبکههای اجتماعی و رسانههای خارجی
تناقض با شعارهای انتخاباتی
- پزشکیان و تیمش در انتخابات وعده رفع فیلترینگ دادند.
- اکنون سخنگوی دولت از اینترنت طبقاتی دفاع میکند!
- معاون وزیر ارتباطات یک ماه پیش ادعا کرد «دولت نمیخواست اینترنت قطع شود»!
واکنشها و انتقادات
- شهابالدین حسینی (پژوهشگر اینترنت): «با هرکس که اینترنت طبقاتی بگیرد، نه هموطنیم و نه همراه.»
- وحید فرید (برنامهنویس): «دولتهای اصلاحطلب عامل دو قطعی بزرگ اینترنت بودند.»
- کسبوکارهای آنلاین: هشدار درباره نابودی اقتصاد دیجیتال
تصمیم دولت برای اجرای اینترنت طبقاتی نهتنها ضربهای مهلک به اقتصاد دیجیتال وارد میکند، بلکه اعتماد عمومی را به شدت تضعیف خواهد کرد.
این اقدام که کاملاً خلاف وعدههای انتخاباتی است، نشان میدهد سیاستگذاران به جای حل مشکلات زیرساختی، به سرکوب بیشتر فضای مجازی تمایل دارند.
آیا جامعه ایران این بار نیز سکوت خواهد کرد؟