آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
آتشکده آمل همان جاذبهای است که اگر به آمل سفر کردید و آن را ندید، انگار اصلاً به این شهر پا نگذاشتهاید. در کوچهپسکوچههای بافت تاریخی آمل و درست در محله پایین بازار، یک بنای قدیمی آجری و چهارگوش را مشاهده خواهید کرد که آن را در فهرست آثار ملی به ثبت رساندهاند و قدمتی مربوط به ۴ دهه قبل دارد. این بنای چهاروجهی را آتشکده آمل یا بقعه شمس آل رسول میدانند که از دیدنیهای تاریخی و منحصربهفرد آمل بهحساب میآید.
اگر عاشق تاریخ باشید و گذشته پرفرازونشیب ایران برایتان مهم باشد، پس حتماً داستانها و روایتهای پشت این بقعه که دهان به دهان نقل میشود را شنیدهاید. ضمن اینکه این بنا با معماری خاص و ویژهای که دارد شما را متعجب خواهد کرد. بنایی که متعلق به دوره ساسانی بوده و در همان نگاه اول خودش همه چیز را برای شما شرح خواهد داد. آتشکده آمل از بناهای تاریخی و آثار ملی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است و برجایمانده از دوره ساسانی بوده ارزشهای ساخت و معماری بناهای آتشکده را بهخوبی نشان میدهد. ضمن اینکه وظیفه ما نجات بناهای تاریخی و تنها نگذاشتن آنها است. پس برای اینکه این بنا با سرگذشت عجیبوغریبی که دارد، از یادها نرفته و در تاریخ فراموش نشود، حتماً باید از آن دیدن کرد.
مسیر دسترسی به آتشکده آمل
برای دسترسی به آتشکده آمل اول باید به مازندران و سپس به شهر آمل بروید. بعد از اینکه وارد آمل شدید، به محله پایین بازار رفته و خود را به شهر قدیم یا “عوام کوی” برسانید. در آنجا آتشکده آمل در سکوت و شکوه هرچهتمامتر، انتظار شما را میکشد. راحتترین راه دسترسی شما از هر نقطه از شهر آمل به این آتشکده هم استفاده از خودرو های شخصی و تاکسیها است.
تاریخچه آتشکده آمل
در محلهای که امروزه به محله قدیم آمل شهرت دارد و درست در دوران ساسانی، چند بنای قدیمی ساخته بودند که در حال حاضر فقط آتشکده و بازار از آنها باقیمانده است. این بناها تنها بناهایی هستند که از حمله اعراب در امان مانده و به ما رسیدهاند. در کنار این دو بنا، یک دژ مستحکم متعلق به حکومت ساسانیان هم وجود دارد که بخشی از مجموعه بزرگ و تاریخی آمل قدیم است که در همان دوران ویران شد و در تاریخ مدفون گردید. مورخان بر این باورند که آتشکده آمل، قدمتی متعلق به قرن ۹ هجری قمری داشته و یک مقبره متعلق به “علامه محمد بن محمود” است. این شخص را به نام “شمسالدین آملی” هم میشناختند. شخصی بسیار مشهور و برجسته که در قرنهای هفتم و هشتم زندگی میکرده است و در اصل یک پزشک و محقق شیعی در آن دوران بوده است.
معماری بنای آتشکده آمل
بنای تاریخی آتشکده آمل معماری عجیب و متفاوتی دارد که سبب شده آن را در دسته آثار برتر تاریخی قرار دهند. نمای بیرونی و فضای درونی این آتشکده بهخوبی گویای تمام خصوصیتها و ویژگیهای منحصربهفرد این بنا هستند. این آتشکده در اصل یک بنای چهارگوش است که گنبدی مخروطی در قسمت بالای آن قرار گرفته و در قیاس با دیگر برجهای ساخته شده در دوران خود، وسعتی بزرگتر داشته است. جالب است بدانید آجرهایی را که برای ساخت این بنا مورداستفاده قرار دادهاند، به لحاظ ابعاد و اندازه یکسان نیستند. آقای پرنیا که محقق و نویسنده معروف در حوزه معماری اسلامی هستند بر این باورند این بنا یک بنای پارتی یعنی اشکانی ساسانی است که البته سبک طراحی و اجرای آن به دوران آغازین اسلام و دوران قبل از اسلام اشاره دارد.
جاذبه های درون آتشکده آمل
از ورودی بنا که عبور میکنید و به درون آن میروید، تزیینات منحصربهفرد فضای داخلی جذابترین دیدنی فضای درونی آتشکده آمل است. این تزیینات برای عاشقان معماری و تاریخ دوستان کشورمان میتواند بسیار دیدنی، گرانبها و با ارزش باشد. تزیینات، طاقها، مقرنسهایی که همگی در قسمت فوقانی فضای داخلی اجرا شدهاند، قرنیزهای آجری و همینطور کاشیکاریهای درون فضا، همگی از زیبایی جادویی و مسحورکنندهای سخن میگویند. به عبارتی تمامی وجوه به کار گرفته شده در فضای داخلی بنا شما را با سبک معماری آن آشنا خواهند کرد. کاوشگران و معماران بر این باورند که این بنا ۲ پوش است. یعنی هم گنبد داخلی و هم گنبد خارجی داشته که متاسفانه هر دو پوش این بنا به واسطه زلزله و فرسایش در گذر زمان کاملاً تخریب شده اند. البته ناگفته نماند که در ده سال اخیر با سبکی متفاوت تلاش کرده اند که این بنا را بازسازی کنند. برخی بر این باورند که این بنا یک آتشکده است و برخی دیگر آن را آرامگاه شمس آل رسول می دانند. اما آتشکده دانستن این بنا به واسطه اسناد بر جای مانده تاریخی و اشارات مختلفی است که در کتب گوناگون تاریخی پیرامون موضوعیت این بنا صورت گرفته است. واقعیت این است که در معماری ایرانی همیشه بناهایی را که برجهای یادمان بودهاند با ارتفاعات بیشتری ساخته و اجرا میکردند تا این بناها از دور به طور واضح و کامل قابل رویت باشند. درهرحال با تمام زیباییها، ارزشها و جاذبههایی که این بنا بهعنوان یک آتشکده دارد، به آن توجه زیادی نشده و قانوناً در گذر زمان فراموش شده و از یاد خواهد رفت.
بهترین فصل و زمان برای بازدید از آتشکده آمل
خطه شمال ایران بهواسطه آبوهوای بینظیر، طبیعت بکر و جاذبههای گوناگون تاریخی، تفریحی، طبیعی و متفاوتش همیشه شلوغ و مملو از گردشگر و مسافر است. اما اگر قصد شما سفر به آمل و بازدید از آتشکده تاریخی و زیبای آن است، توصیه میکنیم که حتماً ماه اول بهار و ماه اول پاییز را برای سفر به این شهر انتخاب کنید. البته فصل زمستان هم زمان مناسبی برای سفر به آمل و بازدید از این آتشکده زیبا و تاریخی محسوب میشود.
جاذبه های اطراف آتشکده آمل
اگر به آمل سفر کردید و از آتشکده آن دیدن کردید، بد نیست بدانید که در اطراف آن جاذبههای تاریخی و دیدنی دیگری هم وجود دارد. جاذبههایی مثل موزه تاریخی آمل، پارک دهکده طلایی، بقعه امامزاده ابراهیم آمل، بقعه میرحیدر آملی و پل معلق آمل، همگی از دیگر جاذبههای نزدیک به این بنای تاریخی هستند که در مدت زمانی کوتاه و با یک پیادهروی مفرح در سطح شهر، میتوانید از آنها هم دیدن کنید.
آتشکده آمل و حضور در قلب تاریخ ایران
البته ایران مملو از بناهای تاریخی متعدد مانند آتشکده زیبای آمل است که مورد بیمهریهای فراوانی قرار گرفتهاند. اما هنوز هم باشکوه و پابرجا هستند و با یک نگاه میتوان به عمق رنجهایی که در طول تاریخ کشیدهاند، پی برد. این بناها در اصل هویت ما هستند که باید در حفظ و نگهداری آنها تلاش کرده و کوشا باشیم.
ویژگیهای منحصر به فرد معماری
- استفاده از آجرهای ناهمگون در ساختار بنا
- گنبد دوپوشه تخریب شده که نشان از دانش بالای معماران دارد
- تزیینات آجری و کاشیکاریهای ظریف داخلی
اهمیت تاریخی آتشکده آمل
- یکی از معدود بناهای به جا مانده از دوران ساسانی در شمال ایران
- نشاندهنده تداوم معماری پیش از اسلام در دوران اسلامی
- ارتباط احتمالی با دانشمندان و پزشکان برجسته تاریخ ایران
چالشهای پیش روی این اثر
- فرسایش طبیعی و آسیبهای ناشی از زلزله
- عدم توجه کافی به مرمت و نگهداری اصولی
- نیاز به معرفی بهتر به عنوان جاذبه گردشگری
راهکارهای حفاظتی
- انجام مطالعات دقیق باستانشناسی
- مرمت اصولی با حفظ اصالت بنا
- ایجاد امکانات رفاهی برای گردشگران
- معرفی گسترده در رسانهها و شبکههای اجتماعی