فاجعه کشتار شیعیان بدست احمد شاه مسعود

آسیانیوز ایران؛ سرویس افغانستان:

فاجعه افشار کشتار شیعیان در محله افشار کابل، پایتخت افغانستان در روزهای ۲۱و۲۲ بهمن ۱۳۷۱ شمسی به دست نیروهای دولت برهان‌الدین ربانی، به فرماندهی احمدشاه مسعود و با شرکت نیروهای عبد رب الرسول سیاف بود. این واقعه با حمله به مقر عبدالعلی مزاری، رهبر گروه شیعی حزب وحدت اسلامی افغانستان شروع شد و به تصرف بخشی از مناطق این حزب انجامید. در پی این تهاجم، صدها غیرنظامی زن و مرد و کودک هزاره و قزلباش کشته شدند، تجاوز جنسی صورت گرفت، گورهای دسته‌جمعی ایجاد شد و محله افشار تا چندین سال به‌شکل ویرانه باقی ماند. دولت افغانستان عاملان این فاجعه را محاکمه نکرده است.

موقعیت محله افشار در شهر کابل

افشار محله‌ای شیعه‌نشین در غرب کابل و در دامنه کوه افشار است و دو دانشگاه پلی‌تکنیک و تربیت معلم کابل در همسایگی آن قرار دارد. اکثر ساکنان این محله، از شیعیان هزاره و قزلباش هستند. قبر سیداسماعیل بلخی (۱۲۹۹-۱۳۴۷شمسی)، روحانی و فعال سیاسی شیعه در این محله واقع شده است. پس از سقوط دولت کمونیستی در کابل، مجاهدین افغانستانی در ۸ اردیبهشت ۱۳۷۱ شمسی، به این شهر وارد شدند و هرکدام کنترل قسمتی را به دست گرفتند. نیروهای حزب وحدت اسلامی افغانستان به رهبری عبدالعلی مزاری در چنداوُل و مناطق شیعه‌نشین غرب کابل شامل افشار، کارته‌سخی و دانشگاه کابل، دِه‌مَزَنگ و کارته‌چهار و کارته‌سه تا منطقه برچی و جاده دارالامان مستقر شدند.

انگیزه و اهداف

ریاست دولت مجاهدین تا ۱۰ تیر ۱۳۷۱ شمسی به عهده صبغت‌الله مُجدّدی بود. در این دو ماه، حزب اتحاد اسلامی افغانستان، به‌رهبری عبدالرسول سیاف، که از قوم پشتون بود و تمایلات وهابی و ارتباط با عربستان داشت، درگیری‌های پراکنده را با حزب وحدت اسلامی شروع کرد. گفته شده احمدشاه مسعود، وزیر دفاع، رییس گروه شورای نُظّار و از قوم تاجیک نیز در ایجاد این درگیری، دست داشت. مجددی در پایان دوره خود، سیاف را به جنگ‌افروزی علیه شیعیان متهم نمود و از حزب وحدت حمایت کرد.با شروع حکومت برهان‌الدین ربانی، رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان و فارغ‌التحصیل الازهر در مصر و مرتبط با اخوان‌المسلمین، احمدشاه مسعود تسلط بیشتری بر وزارت دفاع یافت. ۲۵تیر آغاز اولین درگیری نیروهای او با سربازان حزب وحدت اتفاق افتاد. مسعود سپس با گروه اتحاد اسلامی که در پَغمان، شهر متصل به غرب کابل حضور داشت، برای گرفتن مناطق حزب وحدت متحد شد.[۷] در گزارش «پروژه عدالت برای افغانستان» آورده شده که مسعود می‌خواست با تصرف غرب کابل به‌ویژه کارته‌سخی و افشار، علاوه بر حذف مزاری، راه ارتباطی بین کابل و مناطق حزب اتحاد اسلامی ایجاد کند.

در دی ماه ۱۳۷۱ شمسی، حدود چهل روز پیش از فاجعه افشار، به‌دنبال اعتراض شدید رهبران حزب وحدت به ربانی و مسعود که آنان را بی‌توجه به توافقات سیاسی و نیز حقوق و خواسته‌های شیعیان هزاره می‌خواند، این حزب از دولت ربانی خارج شد. در این زمان، حزب حرکت اسلامی افغانستان به رهبری محمدآصف محسنی، رقیب حزب وحدت اسلامی افغانستان، که اکثر رهبران آن، شیعیان غیر هزاره بودند و از متحدین مسعود به‌شمار می‌رفت، به ادامه کار ربانی، به‌عنوان رییس دولت مجاهدین رای داد.

عوامل

در این حمله احمدشاه مسعود بعنوان فرمانده اصلی و برهان‌الدین ربانی و عبدالرسول سیاف فرماندهان گروه‌های همکار بودند. همچنین عبدالله عبدالله، محمدقسیم فهیم، بسم‌الله محمدی، یونس قانونی، احمدشاه احمدزی به همراه سید حسین انوری، فرمانده نظامی حرکت اسلامی افغانستان به‌عنوان فرماندهان میانی این حمله نام برده شده است. برهان‌الدین ربانی، این قتل‌عام را به‌عنوان یکی از اشتباهات حکومتش محکوم کرد و آن را به سربازان خودسر نسبت داد. او در ۲۹ شهریور ۱۳۹۰ شمسی و احمدشاه مسعود در ۱۸شهریور ۱۳۸۰ شمسی کشته شدند. سیاف، نام حزب خود را به دعوت اسلامی افغانستان تغییر داد و یک دانشگاه خصوصی به‌نام دعوت تاسیس کرد. سیاف از طرف حامد کرزی و اشرف غنی، رؤسای جمهور وقت افغانستان مورد مشورت و ارتباط بود. آن دو با وجود چندین درخواست قربانیان و سازمان‌های بین‌المللی، از دستگیری و بازداشت عاملان کلان و خرد این کشتار، خودداری کردند.

تهاجم

در شبانگاه ۲۱ بهمن ۱۳۷۱شمسی، کارته‌سخی، دانشگاه کابل و محله افشار مورد حملات توپخانه و راکت واقع شدند. در ساعت ۱ بامداد ۲۲ بهمن ۱۳۷۱ شمسی/۱۱ فوریه ۱۹۹۳ میلادی، مؤسسه علوم اجتماعی کابل، محل حضور عبدالعلی مزاری، دبیرکل حزب وحدت اسلامی، توسط نیروهای برهان‌الدین ربانی، احمدشاه مسعود و عبدالرسول سیاف مورد تهاجم قرار گرفت. برخی از فرماندهان میانی خط مقدم حزب وحدت، با تبانی و توافق با مسعود و سیاف، از دفاع و مقاومت خودداری کرده و سنگرهای خود را خالی کردند. نیروهای حزب وحدت، پس از چند ساعت مقاومت، به محلات دیگر عقب‌نشینی کردند و سربازان مهاجم، کارته‌سخی، دانشگاه کابل و افشار را تصرف کردند.

پس از حمله

در نتیجه حمله به افشار، تعدادی غیرنظامی شامل مردان جوان و پیر، زنان و کودکان کشته شدند. به چند زن و دختر تجاوز شد و تعدادی از خانه‌ها به آتش کشیده شد. آمار دقیق و مستندی برای تهاجم به افشار روایت نشده است، سید عسکر موسوی، پژوهشگر افغانستانی، تعداد قربانیان و مفقودالاثرها را ۷۰۰ نفر نوشته است. با این حمله، شورای نظار توانست افشار، چنداول و منطقه سیلو را تصرف کند و پَغمان، منطقه حزب اتحاد، به مناطق شورای نظار متصل شد. پس از اینکه حزب وحدت توانست یکسال بعد این منطقه را بازپس بگیرد، چندین گور دسته‌جمعی کشف کرد. تا سال ۱۳۸۴ شمسی، افشار تقریبا یک منطقه ویرانه بود. در این سال، اندکی از ساکنین آن به افشار بازگشتند.

مراسم بیست و دومین سالگرد فاجعه افشار در قبرستان افشار

روز دوم عملیات، ۲۳ بهمن، در هتل کانتیننتال کابل، مسعود جلسه‌ای را با حضور فرماندهان خود و برهان‌الدین ربانی، عبدالرسول سیاف، محمدآصف محسنی، سید حسین انوری و سید ابوالحسن فاضل تشکیل داد و دستور به توقف کشتار و چپاول داد ولی این رفتار تا اخر روز ادامه داشت. همچنین ژنرال حمیدگُل، رییس ستاد ارتش پاکستان وارد کابل شد و از طرفین درگیر خواست آتش‌بس موقت امضاء کنند و برای برقراری صلح به اسلام‌آباد سفر کنند.

روش‌های جنایت

• اعدام‌های دسته‌جمعی
• تجاوز سیستماتیک به زنان و دختران
• آتش زدن خانه‌ها
• ایجاد گورهای دسته‌جمعی

ویژگی قربانیان

• غیرنظامیان (زنان، کودکان، مردان مسن)
• اکثریت از اقوام هزاره و قزلباش
• تعداد کشته‌ها: بیش از ۷۰۰ نفر (بر اساس گزارش سید عسکر موسوی)

عوامل اصلی جنایت

اهداف پشت پرده

• حذف فیزیکی عبدالعلی مزاری و حزب وحدت
• تصرف مناطق استراتژیک غرب کابل
• ایجاد راه ارتباطی با پایگاه‌های حزب اتحاد در پغمان
• تثبیت سلطه قومی تاجیک‌ها و پشتون‌ها

واکنش‌های بین‌المللی

• سازمان ملل: سکوت کامل
• دولت‌های اسلامی: بی‌تفاوتی
• سازمان‌های حقوق بشری: گزارش‌های محدود بدون پیگیری

وضعیت کنونی

• محله افشار تا سال‌ها ویرانه باقی ماند
• هیچ یک از عاملان محاکمه نشدند
• خانواده‌های قربانیان هنوز در انتظار عدالت هستند
• سالانه مراسم یادبود در قبرستان افشار برگزار می‌شود