آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در حرکتی که میتواند نشانهای مثبت از شکستن بنبست دیپلماتیک باشد، بازرسان بینالمللی بار دیگر راهی ایران شدهاند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، این خبر را در آستانه برگزاری دور جدیدی از مذاکرات حیاتی اعلام کرد. این توسعه مهم، پس از ماهها تنش و کاهش همکاری ایران با آژانس رخ داده است. دور قبلی مذاکرات بر سر احیای برجام در وین به بنبست خورده بود و ایران همکاری با آژانس را به حداقل رسانده بود.
اکنون به نظر میرسد یک معادله جدید در حال شکلگیری است: همکاری بیشتر ایران با آژانس در ازای تمدید مهلت تحریمهای تسلیحاتی ایران توسط اروپاییها. این تحریمها که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت اعمال شده، به صورت دورهای تمدید میشود و عدم تمدید آن میتواند برای ایران پیامدهای جدی به همراه داشته باشد. این گزارش به تحلیل ابعاد پنهان این حرکت، انگیزههای طرفین و تأثیر آن بر آینده برجام میپردازد. این رویداد را میتوان از چند منظر تاکتیکی، استراتژیک و فنی تحلیل کرد:
تحلیل تاکتیکی: یک مبادله کلاسیک دیپلماتیک
به نظر میرسد یک معامله ضمنی و احتمالی بین ایران و تروئیکای اروپایی در جریان است: اروپا میگوید: «ما مهلت تحریمهای تسلیحاتی (اسنپبک) را تمدید خواهیم کرد، به شرطی که شما همکاری با آژانس را از سر بگیرید و فضایی برای مذاکره فراهم کنید.» تمدید این مهلت برای ایران حیاتی است، زیرا عدم تمدید آن به معنای بازگشت خودکار تحریمهای قبلی شورای امنیت تحت فصل هفت منشور ملل متحد است. ایران میگوید: «ما بازرسان را میپذیریم و همکاری محدودی را از سر میگیریم تا اروپا انگیزه لازم برای تمدید مهلت را داشته باشد و فشار آمریکا برای عدم تمدید خنثی شود.» این یک بازی دادن و گرفتن (Give-and-Take) تاکتیکی است که هدف فوری هر دو طرف را برآورده میکند.
تحلیل استراتژیک: باز کردن قفل مذاکرات
بازگشت بازرسان میتواند یک اقدام اعتمادساز مهم باشد. برای غرب، این اقدام نشان میدهد که ایران ممکن است در نهایت انعطافپذیری نشان دهد و میتواند دریچهای کوچک به سوی پیشرفت در مذاکرات اصلی برجام باز کند. برای ایران، این حرکت این پیام را میرساند که تهران کاملاً قصد ندارد از مسیر دیپلماسی خارج شود و میخواهد گزینه مذاکره را زنده نگه دارد. این کار به ایران کمک میکند از انزوای بیشتر و تشدید فشارها جلوگیری کند.
تحلیل فنی: اهمیت فعالیت بازرسان
بازگشت بازرسان به چه معناست؟
بازپس گیری دادهها
بازرسان میتوانند به دوربینها و سیستمهای نظارتی آژانس که در تاسیسات ایرانی نصب شده اما برای ماهها غیرفعال بوده یا دادههای آن جمعآوری نشده است، دسترسی پیدا کنند و دادههای تاریخی را بازیابی کنند.
نصب تجهیزات جدید
ممکن است برای نظارت بر فعالیتهای کنونی، تجهیزات نظارتی جدیدی نصب یا تجهیزات موجود کالیبره مجدد شوند.
رفع ابهامات
آژانس هنوز پرسشهای بیپاسخی در مورد یافتههای خود در چند مکان (مانند تورقوزآباد) دارد. این بازگشت میتواند فرصتی برای حل و فصل این مسائل باشد.
تحلیل آیندهنگر: خوشبینی با احتیاط
در حالی که این خبر مثبت است، باید با احتیاط با آن برخورد کرد:
گام کوچک، نه یک جهش
این اقدام، یک همکاری محدود و احتمالا موقت است، نه یک توافق جامع برای بازگشت به برجام. مذاکرات اصلی در ژنو بسیار پیچیدهتر هستند و بر موضوعات اساسی مانند تحریمهای آمریکا و برنامه هستهای ایران متمرکزند.
موضع آمریکا
موضع آمریکا همچنان یک متغیر کلیدی است. واشنگتن ممکن است این حرکت را ناکافی ببیند و همچنان بر فشار حداکثری پافشاری کند.
آینده نامشخص
این میتواند یک پیشرفت واقعی باشد یا صرفاً یک مانور تاکتیکی از سوی ایران برای به دست آوردن زمان و جلوگیری از تشدید تحریمها. پایداری این همکاری و نتیجه مذاکرات ژنو، سرنوشت این روند را مشخص خواهد کرد.
نتیجهگیری
بازگشت بازرسان آژانس به تهران، یک سیگنال امیدوارکننده اما اولیه است. این حرکت نشان میدهد که کانالهای دیپلماتیک هنوز زنده هستند و طرفین انگیزه دارند تا از یک بحران تمامعیار دیگر جلوگیری کنند. با این حال، راه حل نهایی برای بحران هستهای ایران بسیار طولانی و پر از موانع سیاسی باقی مانده است. موفقیت این روند به تعهد واقعی همه طرفین، به ویژه ایالات متحده و ایران، برای یافتن یک راه حل جامع بستگی دارد.