سرویس اقتصادی آسیانیوز ایران:
موج جدید شایعات در فضای مجازی و رسانهها
در روزهای اخیر، به ویژه از ابتدای شهریور ۱۴۰۴، شایعات پیرامون برکناری محمدرضا فرزین از ریاست بانک مرکزی ایران در شبکههای اجتماعی و رسانههای اینترنتی به طور گستردهای پخش شده است. این شایعات که اغلب با هشتگهایی مانند #فرزین و #برکناری_فرزین همراه هستند، از سوی کاربرانی مانند تحلیلگران بازار مالی و فعالان سیاسی مطرح میشود. برای مثال، یکی از پستهای پربازدید در X بیان میکند: "من معتقدم فرزین باید برکنار شود ولی اینکه بابک زنجانی باعث برکناری او شود خیلی ناخوشایند است." این موج با افزایش نرخ دلار در بازار آزاد به بیش از ۱۰۰ هزار تومان و اتهامات علنی بابک زنجانی علیه بانک مرکزی تشدید شده است.
با این حال، بررسی عمیق منابع رسمی و غیررسمی نشان میدهد که این شایعات فاقد پشتوانه رسمی هستند. فرزین نه تنها در سمت خود باقی مانده، بلکه در جلسات کلیدی اقتصادی حضور فعال داشته و سیاستهای ارزی را مدیریت میکند. این گزارش بر اساس بررسیهای بهروز خبرنگاران «آسیانیوز ایران» تهیه شده و به تحلیل ریشهها، تکذیبیهها و پیامدهای احتمالی میپردازد.
ریشههای شایعات: عوامل اقتصادی و سیاسی
شایعات برکناری فرزین ریشه در چندین عامل کلیدی دارد:
- نوسانات ارزی و رکوردشکنی دلار: نرخ دلار در بازار آزاد در هفتههای اخیر به رکوردهای جدیدی رسیده و از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرده است. این جهش، که اغلب با "فشار ارزی" توصیف میشود، مطالبه عمومی برای تغییر مدیریت پولی را افزایش داده است. فرزین در پاسخ به این انتقادات، تأکید کرده که "بانک مرکزی با قدرت به بازار ورود کرده و کنترل را به دست خواهد گرفت"، اما منتقدان میگویند: "آقای پزشکیان فرزین را برکنار و دولت را نجات دهید."
گزارشهای اقتصادی نشان میدهد که عوامل انتظاراتی مردم، مانند فعال شدن مکانیسم ماشه و تحریمها، در این نوسانات نقش داشتهاند.
- درگیری علنی با بابک زنجانی: بابک زنجانی در نشست خبری ۸ شهریور ۱۴۰۴ اتهاماتی مانند "هدایت کانالهای تلگرامی" و ادعاهای مربوط به طلا و رمزارز علیه فرزین مطرح کرد. این اظهارات وایرال شد و خوراک شایعهسازان را فراهم کرد. بانک مرکزی پیشتر رمزارز معرفیشده توسط زنجانی را غیرمعتبر دانسته بود. قوه قضائیه نیز به هر دو طرف تذکر داد و سخنگوی آن اعلام کرد: "به رئیس کل بانک مرکزی تذکر دادیم که در روند قضایی اختلال ایجاد نکند."
این درگیری، که بخشی از پرونده قضایی زنجانی است، شایعات را داغتر کرده اما هیچ نشانه حقوقی برای برکناری فوری ایجاد نکرده.
- سابقه انتقادات به عملکرد فرزین: منتقدان به سیاستهای ارزی فرزین، مانند حفظ ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی و عدم تکنرخی کردن ارز، اشاره میکنند. فرزین اخیراً گفت: "امکان تکنرخی شدن ارز به دلیل شرایط اقتصادی وجود ندارد و حذف ارز ۲۸۵۰۰ تومانی تورم شدیدی ایجاد میکند."
برخی تحلیلگران هشدار میدهند که افزایش نرخ ارز، تورم برای فقرا و سود برای الیگارشی ایجاد میکند و حتی احتمال برکناری فرزین به دلیل بیان این واقعیات را مطرح کردهاند.
تکذیبیههای رسمی و حضور فرزین در صحنه
علیرغم شایعات، هیچ منبع رسمی برکناری را تأیید نکرده است. بررسی وبسایت بانک مرکزی (cbi.ir) نشان میدهد آخرین اخبار مربوط به فعالیتهای فرزین است، مانند حضور در نشست شورای گفتگوی دولت و بخش خصوصی در تبریز، جایی که وی بر حفظ نرخهای رسمی ارز تأکید کرد. وبسایت دولت (dolat.ir) نیز هیچ خبری از تغییرات مدیریتی ندارد و بر تداوم سیاستهای اقتصادی تمرکز دارد. مجلس (parliran.ir) هم هیچ بحث رسمی در مورد برکناری مطرح نکرده.
در گذشته نیز شایعات مشابه تکذیب شدهاند. برای مثال، در بهمن ۱۴۰۳، رئیس امور اطلاعرسانی دولت ادعای تغییر فرزین را رد کرد.
همچنین، در مرداد ۱۴۰۴، پیگیری رسانهها نشان داد که فرزین در نشست ویژه اقتصادی به ریاست معاون اول رئیسجمهور حضور داشته و شایعه برکناری "تیر مشقی" بوده است.
فرزین خود در پاسخ به شایعات اخیر گفت:
منابع ارزی کشور مطمئن است و هیچ کاهشی در فروش نفت رخ نداده.
تحلیل کارشناسان: چرخه شایعه/تکذیب در اقتصاد ایران
بعضی از کارشناسان اقتصادی معتقدند این شایعات بخشی از فضاسازی رسانهای است و منابع ارزی حاصل از نفت کاهش نیافته. با این حال، منتقدانی اشاره میکنند که ادعاهای فرزین مشابه وعدههای سه سال پیش وی است، زمانی که دلار ۴۴ هزار تومان بود.
تحلیل جامع نشان میدهد که اگر نوسانات ارزی ادامه یابد یا پرونده زنجانی وارد فاز جدیدی شود، احتمال زنده شدن شایعات افزایش مییابد. اما فعلاً، نشانهها بر تداوم فرزین دلالت دارد.
تحلیلگری هشدار میدهد که سیاستهای ارزی فعلی رانتی برای ثروتمندان ایجاد میکند و خواستار گزارش جامع بانک مرکزی از آثار افزایش نرخ ارز شده است. در مقابل، حامیان فرزین وی را "گوش به فرمان الیگارشی" نمیدانند و بر حمایت دولت تأکید دارند.
چشمانداز آینده: ریسکها و سناریوها
اگر فشارهای ارزی و سیاسی ادامه یابد، سناریوی تغییر ممکن است جدی شود، به ویژه با توجه به سابقه چرخههای شایعه/تکذیب در زمستان ۱۴۰۳. اما با حضور فرزین در جلسات اخیر و انتصابهای جدید مانند ابوالفضل کودهئی به عنوان سرپرست معاونت بینالملل بانک مرکزی، به نظر میرسد دولت فعلاً بر تداوم تمرکز دارد. کارشناسان توصیه میکنند تمرکز بر اصلاحات ساختاری مانند کاهش رانت ارز ترجیحی ضروری است تا از تکرار این چرخه جلوگیری شود.
در نهایت، این شایعات بیش از آنکه واقعیت داشته باشند، بازتابی از ناآرامیهای اقتصادی هستند. تا زمان انتشار این گزارش (۶ سپتامبر ۲۰۲۵)، فرزین در سمت خود باقی مانده و هیچ تغییر رسمی اعلام نشده است./