آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
اسکار ۲۰۲۵ صحنه نمایش یک پارادوکس بزرگ برای سینمای ایران شده است. امسال چهار فیلمساز ایرانی با چهار پرچم مختلف در این مراسم جهانی حاضر خواهند شد. جعفر پناهی نماینده فرانسه، علیرضا خاتمی نماینده کانادا، شهرام مکری نماینده تاجیکستان و علی زرنگار نماینده ایران. این اتفاق بیسابقه همزمان هم یک افتخار بزرگ و هم یک زنگ هشدار جدی برای سینمای ایران محسوب میشود. از یک سو نشان میدهد سینمای ایران آنقدر قدرتمند و جهانی شده که فیلمسازانش در هر کجای جهان بتوانند آثار فاخر خلق کنند و مورد توجه آکادمی اسکار قرار بگیرند.
اما از سوی دیگر، این سوال جدی مطرح میشود که چرا سه فیلمساز برجسته ایرانی ناچار شدهاند کشورهای دیگر را برای معرفی آثارشان انتخاب کنند؟ آیا این نشاندهنده ضعف ساختاری در دیپلماسی فرهنگی ایران است یا نتیجه محدودیتهایی که بر سینماگران تحمیل میشود؟ پاسخ این پرسشها را باید در فضای پیچیده سینمای ایران جستجو کرد؛ فضایی که همزمان هم شاهد خلق آثار درخشان است و هم با چالشهای متعدد برای سینماگرانش روبروست. این رویداد را میتوان از چند منظر تحلیل کرد:
۱. تحلیل ژئوپلیتیک فرهنگی
اسکار امروز تنها یک رویداد سینمایی نیست، بلکه میدانی برای دیپلماسی فرهنگی است. انتخاب پناهی توسط فرانسه پیام واضحی درباره تعهد این کشور به آزادی بیان دارد. کانادا با انتخاب خاتمی به دنبال تقویت چهره چندفرهنگی خود است. تاجیکستان با مکری در پی تثبیت حضور سینمایی خود است. این انتخابها کاملاً حسابشده و دارای ابعاد سیاسی-فرهنگی هستند.
۲. اقتصاد سینمای جهانی
فیلمسازان ایرانی امروز به «سرمایههای فرهنگی سیال» تبدیل شدهاند. کشورهای مختلف برای جذب این استعدادها با هم رقابت میکنند. بودجههای تولید، آزادی هنری و حمایتهای نهادی عواملی هستند که فیلمسازان را به سمت کشورهای مختلف سوق میدهند.
۳. جامعهشناسی هنر مقاومت
سینمای ایران به رغم تمام محدودیتها، به شکل ارگانیک رشد کرده است. فیلمسازان ایرانی آموختهاند که چگونه در شرایط سخت، زبان سینمایی خود را توسعه دهند. این همان عاملی است که باعث میشود آثارشان در سطح جهانی قابل درک و تقدیر باشد.
۴- آیندهنگاری سینمای ایران
این اتفاق میتواند نقطه عطفی برای بازنگری در سیاستهای فرهنگی باشد. یا منجر به انزوای بیشتر سینمای رسمی میشود یا زمینهساز گفتوگوی جدیدی بین نهادهای فرهنگی و سینماگران خواهد بود.