به گزارش آسیانیوز ایران ؛ برج کپسولی ناکاگین، در مجاورت خیابانهای پرزرقوبرق گینزا، در فاصلهی سالهای ۱۹۷۰ تا ۱۹۷۲ ساخته شد و بهسرعت به نشانی از پویایی فرهنگی ژاپن پس از جنگ بدل شد. این برج تلفیقی از کاربری اداری و رهایشگاههای شخصی برای «سارا ریمن»های توکیویی بود؛ اتاقکهایی کوچک اما مجهز که برای اقامتهای کوتاهمدتِ شاغلانِ در رفتوآمد طراحی شده بود. ایدهی بنیادین کوروکاوا—یکی از پایهگذاران متابولیسم—بدان معنا بود که شهر و ساختمان باید مانند موجود زنده، «دگردیسیپذیر» باشد: هستهها ثابت، و اجزا (کپسولها) قابلِ تعویض.
سازه و فناوری
سازه از دو هستهی بتنِ مسلح با قابِ فولادی شکل گرفت؛ یازده و سیزده طبقه، با سکوهای پیونددهنده در طبقات ۶، ۹ و ۱۲. از زیرزمین تا طبقه دوم بتنِ معمولی و بالاتر بتن سبک استفاده شد. کفتیغهها و چاه آسانسور پیشساخته بودند تا زمانبندیِ ساخت—الگوی دو روز فولادکاری و دو روز بتن—شتاب گیرد و پلکان همزمان با تکمیل چارچوب عملیاتی شود. این دقتِ زمانبندی سبب شد فرایند نصب کپسولها—روزانه ۵ تا ۸ واحد—فقط حدود سی روز طول بکشد.
کپسولها؛ ماژولهای زیست/کار
هر کپسول با ابعاد تقریبی ۲.۵×۲.۵×۴ متر و پنجره مدور ۱.۳ متری، یک جعبهی فولادیِ سبک با پانلهای گالوانیزه بود؛ داخلیِ آن پیش از حمل نصب میشد: تخت، قفسه، سینک/اجاق کوچک، یخچال، واحد بهداشتیِ فشرده (در ابعاد سرویسِ هواپیما)، و در برخی نمونهها تلویزیون و ضبط شبانهروزی. اتصال هر کپسول به هسته با چهار پیچِ پُرفشار و یک شلنگِ انعطافپذیرِ تأسیسات صورت میگرفت تا هر واحد بدون اثرگذاری بر همسایهها جداشدنی باشد. در طرح مفهومی، ترکیب چند کپسول برای ایجاد فضای بزرگتر پیشبینی شده بود، اما این ایده هیچگاه بهصورت صنعتی دنبال نشد و پس از ساخت اولیه، کپسول تازهای تولید یا جایگزین نشد.
از اوج نمادین تا فرسودگی تدریجی
ناکـاگین در زمان خود «آیندهی قابلتعویض» را مجسم میکرد؛ اما همان آینده محقق نشد. از دهه ۲۰۰۰ به بعد، خرابی لولهها، رطوبت، آزبستِ عایقپاشیشده، و محدودیتِ شدیدِ فضا، زیستپذیری را کاهش داد. در ۲۰۱۰ آبِ گرم قطع شد؛ در ۲۰۱۴ گروه «نجات ناکاگین» با محوریت مالکان و دوستداران، کارزار جذب کمک برای بازخریدِ کپسولها را آغاز کرد. با وجود حمایت انجمنهای معماری ژاپن و پیشنهاد کوروکاوا—تعویضِ تدریجیِ جعبهها بهجای تخریب—دو مانع اصلی پابرجا ماند: هزینهی مرمتِ هر کپسول (برآورد حدود ۶.۲ میلیون ین) و ارزش زمین در گینزا که توسعهدهندگان را به بازسازی کامل وسوسه میکرد. نهایتاً، بیش از ۸۰٪ مالکان در ۲۰۰۷ با تخریب موافقت کردند؛ رکود اواخر دهه ۲۰۰۰ و سپس همهگیری کووید-۱۹، جذب سرمایه جایگزین را ناممکن ساخت.
تلاش برای نجات میراث
با وجود مخالفتهای گسترده جامعه معماری، کمپینهای مردمی و پروژههایی چون Save Nakagin Tower نتوانستند مانع تخریب شوند. در آوریل ۲۰۲۲ عملیات برچیدن آغاز شد و تیمی از معماران و متخصصان به سرپرستی شرکت Gluon با فناوری اسکن لیزری و بیش از ۲۰ هزار عکس، پروژه 3D Digital Archive را برای ثبت سهبعدی کامل بنا اجرا کردند تا ارزش فرهنگی آن برای آیندگان حفظ شود.
در جریان این اقدام، ۲۳ کپسول از ۱۴۰ واحد حفظ و به موزهها و نهادهای هنری اهدا شد. از جمله، موزه هنر مدرن سانفرانسیسکو (SFMOMA) یکی از کپسولها را برای نمایش دائمی خریداری کرد و چند کپسول دیگر در پروژههای فرهنگی و تفریحی ژاپن بازسازی شدند.
میراثِ پراکنده؛ از گالریها تا ساحلِ کاناگاوا
از ۱۴۰ کپسول، ۲۳ واحد برای حفظ و بازآفرینی برگزیده شد. موزه هنر مدرن سانفرانسیسکو (SFMOMA) واحد A1302 را به مجموعه خود افزود؛ شرکت شُوچیکو دو کپسول را در نمایش دائمی قرار داد؛ و چند واحد دیگر طبق برنامه در سواحل استان کاناگاوا نصب میشود. برخی کپسولها بهعنوان اتاقکهای نمایشگاهی، اتاق چای، استودیو یا غرفه آموزشی بازآرایی شدهاند—ادامهای طبیعی برای سازهای که از آغاز «چندزندگی» را در ذات خود داشت.
نمایشگاهها و بازخوانی انتقادی
در سالهای اخیر، نمایشگاههایی با محور «زندگیهای بسیار برج ناکاگین»—با ارائهی کپسول بازسازیشده، نقشهها، ماکتها، عکسها و گفتوگو با ساکنان—به پرسشهای مهمی دامن زدهاند: چگونه میتوان معماری موقّت را حفظ کرد؟ آیا «زیباییِ چیزهایی که میمیرند»، که کوروکاوا از سنت ژاپنی وام میگرفت، میتواند به راهبردی برای حفاظتِ دیجیتال، مستندسازی و بازتجسم بدل شود؟ و مهمتر، آیا مدل «سازهی مادر + واحدهای تعویضپذیر» میتواند امروز—با فناوریهای مدولار و بازیافت صنعتی—به شکلِ اقتصادی و پایدار احیا شود؟
ناگفتههای فنی و فرهنگی
ناکـاگین نمونهای درسآموز در ترکیبِ پیشساختگیِ کامل با نصبِ سریعِ شهری بود: مونتاژ کپسولها در کارخانهای ۴۵۰ کیلومتری، حمل شبانه برای اجتناب از ازدحام، و نصب روزانهی محدود به همان تعدادِ تحویل. پوشش بیرونی با رنگهای ضدزنگ و اسپری کنیتکس، و اجزای اصلی با پاشش آزبستِ نسوز محافظت میشد—استانداردی که امروز بهدلیل ملاحظات سلامت مردود است و خود یکی از موانع مرمتِ بنا شد. کوروکاوا تأکید داشت که «نامتقارنی» و «دگردیسی» از سنتهای ژاپنیاند؛ ناکاگین با نماهای نامتقارن، چرخشهای متنوعِ کپسولها، و ریتمِ پنجرههای مدور، همین فلسفه را به شهر میتاباند.
جایگاه در تاریخ متابولیسم
جنبش متابولیسم (از ۱۹۶۰) با نامهایی چون کوروکاوا، کیکوتاکه، ماکی و اتاکا، بهدنبال «کلانسازههای قابل رشد» بود؛ رویاهایی که بحران انرژیِ دهه ۷۰ و دغدغههای محیطزیستی، بسیاریشان را در حد طرح نگاه داشت. ناکاگین—در کنار مرکز کنفرانس بینالمللی کیوتو—از معدود تحققهای شهریِ آن آرمان بود. کوروکاوا پس از اکسپو ۷۰ اوزاکا (پاویون تاکارا و «کپسولهاوس») فناوری کپسول را پخته کرد؛ سپس ایدههایی مشابه در «خانه کپسولی-K» (۱۹۷۳) و «برج سونی» اوزاکا (۱۹۷۶، اکنون تخریبشده) ادامه یافت.
درس امروز؛ سازههایی که «تغییر» را تاب میآورند
ناکـاگین به ما یادآور میشود که معماری فقط «شیء» نیست، بلکه «نظام» است: اگر نظامِ نگهداشت، اقتصاد و سیاستهای شهری با فلسفهی بنا هماهنگ نباشد، بهترین نمونهی تکنیکی هم فرسوده میشود. اما همزمان نشان میدهد چگونه میتوان میراث را از ماده به «داده» و از «بنای یکپارچه» به «واحدهای پراکنده» ترجمه کرد. بازگشت کپسولها در قامت نصبهای مستقل، و مستندسازی دقیق سهبعدی، شکلهای نوینی از حافظهی معماری به دست میدهد—حافظهای سیّال، متناسب با روح متابولیسم.
نماد متابولیسم و افول تدریجی
برج کپسولی ناکاگین—با ۱۴۰ واحد پیشساخته، دو هستهی بتنی، و رؤیای جایگزینیِ دورهای—نمادِ جهانی شهریگریِ انعطافپذیر بود. تصمیم به برچیدن نه فقط نتیجهی فرسودگی فنی و فشار ارزش زمین، که حاصل شکاف میان «ایدهی قابل تعویض» و «اقتصادِ نگهداشت» بود. اینک، با حفظ ۲۳ کپسول، آرشیو دیجیتال، و نمایشگاههای بینالمللی، ناکاگین به حیاتِ دیگر خود ادامه میدهد: نه بهعنوان برجی یکپارچه، که بهصورت «اکوسیستمِ خاطرهها و نمونهها».
چشمانداز و فلسفه کوراکاوا
کیشو کوراکاوا در کتاب «از متابولیسم تا همزیستی» نوشت:
«ما زمانی پایداری را زیبایی میدانستیم، اما این اندیشه نادرست بود. زیبایی واقعی در چیزهایی است که میمیرند، تغییر میکنند و دگرگون میشوند.»
برج ناکاگین تجسم همین اندیشه بود — ساختمانی که با فلسفه مرگ و تجدید، خود به نماد زنده ناپایداری و پویایی بدل شد.
منبع:
- ArchDaily – «Nakagin Capsule Tower to be Demolished Mid-April»
- Japan Times – «Demolition of Tokyo’s iconic Nakagin Capsule Tower officially begins»
- Gluon – «3D Digital Archive: Nakagin Capsule Tower»
- SFMOMA
- The New York Times