آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
یک اظهارنظر غیرمنتظره از سوی یکی از مسئولان، فضای مجازی و جامعه را با سوالات زیادی مواجه کرده است. حجتالاسلام محمدحسین طاهری آکردی، دبیر ستاد امر به معروف، در سخنانی جنجالبرانگیز به موضوع زبالهگردی پرداخته است. وی با بیان اینکه «یادتان باشد که زباله برای کشور پولدار است و کشور فقیر زباله ندارد» دیدگاه جدیدی را مطرح کرده که با واقعیتهای اجتماعی در تضاد به نظر میرسد. این سخن در حالی بیان شده که زبالهگردی به عنوان یکی از معضلات اجتماعی در کشور شناخته میشود. دبیر ستاد امر به معروف در ادامه گفته است: «همین الان بروید به زبالهگردها بگویید ماهی ۳۰ میلیون به شما میدهیم، اگر قبول کردند؟!» این استدلال مورد نقد بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است.
این اظهارات در شرایطی مطرح میشود که بر اساس آمارهای رسمی، هزاران نفر در کشور به شغل زبالهگردی مشغول هستند. بسیاری از این افراد از اقشار کمدرآمد و آسیبپذیر جامعه هستند. پدیده زبالهگردی در سالهای اخیر به یکی از چالشهای اساسی کلانشهرها تبدیل شده است. کودکان، زنان و مردان بسیاری در شرایط سخت و غیربهداشتی به جمعآوری زباله مشغول هستند.
کارشناسان مسائل اجتماعی معتقدند زبالهگردی نشانهای از نابرابری اقتصادی و ضعف سیستمهای حمایتی است. این پدیده در کشورهای فقیر و در حال توسعه بیشتر مشاهده میشود. اظهارات اخیر دبیر ستاد امر به معروف با واکنشهای گستردهای در شبکههای اجتماعی مواجه شده است. بسیاری از کاربران این سخنان را دور از واقعیتهای اجتماعی دانستهاند. این گزارش به بررسی ابعاد مختلف این اظهارات و تحلیل پیامدهای آن میپردازد. همچنین نظرات کارشناسان مختلف در این زمینه گردآوری شده است.
تحلیل اقتصادی زبالهگردی
زبالهگردی پدیدهای است که ریشه در نابرابریهای اقتصادی و اجتماعی دارد. در کشورهای توسعهیافته، سیستمهای بازیافت مکانیزه و علمی وجود دارد و نیازی به کار انسانی در این زمینه نیست. این کشورها با سرمایهگذاری در فناوریهای پیشرفته، بازیافت را به صنعتی سودآور تبدیل کردهاند. در مقابل، در کشورهای در حال توسعه، زبالهگردی نشانهای از ضعف سیستمهای اقتصادی و نبود برنامهریزی جامع است. افرادی که به این کار مشغول هستند، معمولاً از حداقل دستمزد و حمایت اجتماعی برخوردار نیستند. این پدیده بیشتر بازتاب فقر و محرومیت است تا ثروت و توسعهیافتگی. اقتصاد زبالهگردی بر اساس بهرهکشی از نیروی کار ارزان قیمت شکل گرفته است. در این سیستم، زبالهگردان در پایینترین سطح هرم اقتصادی قرار دارند و سود اصلی به دلالان و واسطهها میرسد. این موضوع نشان میدهد که زبالهگردی نه نشانه ثروت، بلکه نشانه ناکارآمدی سیستم توزیع ثروت است.
ابعاد اجتماعی و فرهنگی
زبالهگردی تأثیرات عمیقی بر ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه میگذارد. این پدیده باعث ایجاد شکاف طبقاتی بیشتر و تثبیت چرخه فقر میشود. کودکانی که در محیط زبالهگردی بزرگ میشوند، معمولاً از تحصیل بازمیمانند و فرصتهای رشد و پیشرفت را از دست میدهند. از جنبه فرهنگی، عادیسازی زبالهگردی میتواند ارزشهای اجتماعی را دچار تحول کند. وقتی زبالهگردی به عنوان پدیدهای عادی یا نشانه ثروت معرفی میشود، حساسیت جامعه نسبت به رفع این معضل کاهش مییابد. این موضوع میتواند تبعات فرهنگی جبرانناپذیری به همراه داشته باشد. نگاه به زبالهگردان باید مبتنی بر کرامت انسانی و حفظ شأن والای انسان باشد. هرگونه سخنی که موجب تحقیر این قشر یا عادیسازی شرایط دشوار آنان شود، با موازین اخلاقی و اسلامی در تضاد است. جامعه سالم جامعهای است که برای تمام اعضای خود ارزش و احترام قائل باشد.
پیامدهای بهداشتی و زیستمحیطی
زبالهگردی تهدید جدی برای سلامت فردی و عمومی محسوب میشود. زبالهگردان در معرض انواع بیماریهای عفونی، پوستی و تنفسی قرار دارند. این افراد عموما به امکانات بهداشتی اولیه دسترسی ندارند و در محیطهای آلوده کار و زندگی میکنند. از نظر زیستمحیطی، زبالهگردی غیراصولی میتواند باعث آلودگی خاک، آب و هوا شود. روشهای سنتی جمعآوری و بازیافت زباله اغلب با تخلیه غیربهداشتی و سوزاندن غیراصولی همراه است. این روشها تهدیدی برای محیط زیست و سلامت عمومی جامعه است. کشورهای توسعهیافته با ایجاد سیستمهای مدرن بازیافت، هم به حفظ محیط زیست کمک میکنند و هم سلامت شهروندان را تأمین مینمایند. در این کشورها، بازیافت به صورت علمی و با رعایت استانداردهای بهداشتی انجام میشود. این رویکرد نشان میدهد که توسعه واقعی با حفظ سلامت و محیط زیست همراه است.
تحلیل گفتمان اظهارات
اظهارات اخیر را میتوان در چارچوب تحلیل گفتمان مورد بررسی قرار داد. این سخنان در پی ایجاد بازتعریف از پدیده زبالهگردی و ارائه خوانشی جدید از این معضل اجتماعی است. چنین بازتعریفهایی میتواند در ادراک عمومی از مسئله تأثیرگذار باشد. در تحلیل این گفتمان، میتوان به تقابل «ثروت» و «فقر» اشاره کرد. ارائهدهنده این گفتمان سعی دارد زبالهگردی را از نشانه فقر به نشانه ثروت تبدیل کند. این تغییر نگاه میتواند تبعات سیاسی و اجتماعی مهمی داشته باشد. این گفتمان ممکن است در پی کاهش حساسیتها نسبت به معضل زبالهگردی باشد. وقتی زبالهگردی نشانه ثروت تفسیر شود، ضرورت حل این مسئله کمرنگ میشود. این تغییر نگاه میتواند مسئولیتپذیری نهادهای مربوطه را کاهش دهد.
راهکارهای عملی برای حل معضل
برای حل معضل زبالهگردی نیاز به برنامهریزی جامع و همهجانبه داریم. اولین قدم، ساماندهی زبالهگردان و ارائه شغلی مناسب است. این افراد باید تحت پوشش برنامههای حمایتی قرار گرفته و به مشاغل پایدار هدایت شوند. استقرار سیستمهای مدرن بازیافت در سطح ملی ضروری است. با مکانیزه کردن فرآیند جمعآوری و بازیافت زباله، هم اشتغال سالم ایجاد میشود و هم بهرهوری افزایش مییابد. این رویکرد نیازمند سرمایهگذاری دولتی و مشارکت بخش خصوصی است. آموزش و فرهنگسازی نقش مهمی در حل این معضل دارد. شهروندان باید با روشهای صحیح تفکیک زباله آشنا شوند. همچنین، افزایش آگاهی عمومی درباره پیامدهای زبالهگردی میتواند به ایجاد حساسیت اجتماعی نسبت به حل این مسئله کمک کند.