آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
خاورمیانه بار دیگر شاهد بازی قدرتهای بزرگ است. این بار موضوع، عادیسازی روابط عربستان سعودی با اسرائیل است که میتواند نقشه ژئوپلیتیک منطقه را برای همیشه تغییر دهد. خبرگزاری رویترز در تازهترین گزارش خود افشا کرده که عربستان سعودی با وجود فشارهای شدید دولت دونالد ترامپ، حاضر نیست به موج عادیسازی روابط با اسرائیل بپیوندد. این موضعگیری در آستانه سفر محمد بن سلمان به واشنگتن اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به نظر میرسد حتی دیدار ماه جاری ولیعهد سعودی از آمریکا نیز تغییری در مواضع ریاض ایجاد نخواهد کرد. عربستان ترجیح میدهد بر مواضع اصولی خود پایبند بماند تا اینکه تحت فشار واشنگتن تصمیم بگیرد.
برقراری روابط دیپلماتیک بین عربستان و اسرائیل پس از دههها درگیری و خصومت، میتواند یکی از بزرگترین تحولات سیاسی خاورمیانه در دهههای اخیر باشد. چنین اقدامی بدون شک توازن قوا در منطقه را تحت تأثیر قرار خواهد داد. از سوی دیگر، عادیسازی روابط ریاض با تلآویو میتواند نفوذ و نقش آفرینی آمریکا در خاورمیانه را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. همین موضوع نیز باعث شده تا واشنگتن تمام تلاش خود را برای متقاعد کردن عربستان به کار گیرد. با این حال، به نظر میرسد عربستان سعودی ترجیح میدهد در کوتاهمدت به خواست واشنگتن تن ندهد. ریاض احتمالاً در پی حفظ جایگاه خود در جهان اسلام و همچنین کسب امتیازات بیشتر از این فرآیند است.
این موضعگیری عربستان در شرایطی صورت میگیرد که چند کشور عربی دیگر از جمله امارات و بحرین روابط خود با اسرائیل را عادی کردهاند. اما ریاض ظاهراً عجلهای برای پیوستن به این جریان ندارد. اکنون نگاهها به واشنگتن و دیدار محمد بن سلمان از آمریکا دوخته شده است. آیا این سفر میتواند نقطه عطفی در روابط سه جانبه آمریکا، عربستان و اسرائیل باشد؟
دلایل امتناع عربستان از عادیسازی روابط
عربستان سعودی به عنوان زادگاه اسلام و حافظ اماکن مقدس، همواره مواضع محتاطانهای در قبال اسرائیل داشته است. ریاض نمیخواهد با عجله در فرآیند عادیسازی، جایگاه خود در جهان اسلام را تضعیف کند. مسئله فلسطین نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار بر تصمیم عربستان است. ریاض نمیخواهد به عنوان خائن به آرمان فلسطین شناخته شود و ترجیح میدهد در این زمینه محتاط عمل کند. عربستان احتمالاً در پی کسب امتیازات بیشتر از آمریکا و اسرائیل است. ریاض ممکن است عادیسازی روابط را به عنوان اهرم فشار برای دریافت امتیازات امنیتی و اقتصادی به کار گیرد.
فشارهای آمریکا بر عربستان
دونالد ترامپ از زمان آغاز ریاستجمهوری خود، عادیسازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل را در دستور کار قرار داده است. وی این موضوع را یکی از اولویتهای سیاست خارجی خود میداند. آمریکا امیدوار است با عادیسازی روابط عربستان و اسرائیل، جبهه متحدی در مقابل ایران ایجاد کند. این موضوع در استراتژی واشنگتن برای مهار نفوذ منطقهای تهران اهمیت زیادی دارد. با این حال، به نظر میرسد فشارهای آمریکا تاکنون نتوانسته است عربستان را قانع کند که منافع عادیسازی بر هزینههای آن میچربد.
تأثیرات احتمالی عادیسازی بر منطقه
عادیسازی روابط عربستان و اسرائیل میتواند توازن قوای منطقهای را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این اقدام میتواند به تشکیل بلوک جدیدی در خاورمیانه بینجامد. چنین اقدامی میتواند باعث تشدید تنشها با ایران شود. تهران احتمالاً عادیسازی روابط عربستان با اسرائیل را تهدیدی جدی برای منافع خود خواهد دانست. از سوی دیگر، عادیسازی میتواند باعث تضعیف جنبش فلسطین شود. با پیوستن عربستان به روند عادیسازی، فلسطینیها یکی از مهمترین حامیان عربی خود را از دست خواهند داد.
چشمانداز آینده روابط
به نظر میرسد عربستان در کوتاهمدت قصد ندارد روابط خود با اسرائیل را عادی کند. اما در بلندمدت، نمیتوان امکان چنین اقدامی را کاملاً رد کرد. ریاض احتمالاً در پی کسب تضمینهای امنیتی و اقتصادی از آمریکا است. در صورت دریافت این تضمینها، ممکن است مواضع عربستان تعدیل شود. تحولات داخلی آمریکا نیز بر این روند تأثیرگذار خواهد بود. نتیجه انتخابات نوامبر آمریکا میتواند سیاست واشنگتن در قبال عربستان و اسرائیل را تغییر دهد.
واکنشهای منطقهای و بینالمللی
- کشورهای عربی مانند عمان و قطر احتمالاً از موضع عربستان حمایت خواهند کرد. این کشورها نیز ترجیح میدهد در مورد عادیسازی با احتیاط عمل کنند.
- ایران قطعاً از امتناع عربستان از عادیسازی استقبال خواهد کرد. تهران همواره عادیسازی روابط کشورهای عربی با اسرائیل را محکوم کرده است.
- جامعه بینالملل نیز به دقت تحولات مربوط به عادیسازی روابط را دنبال میکند. اتحادیه اروپا احتمالاً ترجیح میدهد در این زمینه موضع متعادلی اتخاذ کند.