آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
رقابت ژئوپلیتیک بین قدرتهای جهانی بار دیگر در حال تغییر نقشه اتحادها در آسیای مرکزی است. در حرکتی نمادین و راهبردی، قزاقستان به عنوان نخستین کشور از منطقه آسیای مرکزی به پیمان ابراهیم میپیوندد. این تصمیم در شرایطی اتخاذ شده که واشینگتن به دنبال گسترش نفوذ خود در منطقهای است که به طور سنتی تحت تأثیر مسکو و پکن بوده است. دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، این اقدام را «گامی بزرگ در پیوند ملتهای جهان» خوانده است. این در حالی است که تحلیلگران، پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم را فراتر از یک حرکت نمادین میدانند و آن را بخشی از بازی بزرگ ژئوپلیتیک بین آمریکا و چین ارزیابی میکنند.
قزاقستان با ذخایر غنی عناصر خاکی کمیاب و مواد معدنی حیاتی مانند لیتیوم، تنگستن و مس، به شریکی ارزشمند برای آمریکا تبدیل شده است. این همکاری میتواند وابستگی واشینگتن به چین را کاهش دهد؛ کشوری که در حال حاضر ۷۰ درصد از واردات عناصر خاکی کمیاب آمریکا را تأمین میکند. این تصمیم در آستانه میزبانی ترامپ از نشست سران پنج کشور آسیای مرکزی در واشینگتن اعلام شد. حضور رهبران قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان، ازبکستان و تاجیکستان در کاخ سفید، نشان از اهمیت فزاینده این منطقه برای آمریکا دارد.
پیمان ابراهیم که در سال ۲۰۲۰ با پیوستن امارات متحده عربی و بحرین به وجود آمد، اکنون با اضافه شدن قزاقستان، از چارچوب خاورمیانه فراتر رفته و به اوراسیا گسترش مییابد. این گسترش، دستاورد بزرگی برای دیپلماسی آمریکا در رقابت با چین محسوب میشود. برای قزاقستان، این تصمیم در راستای سیاست خارجی «چندجانبه» این کشور است. رویکردی که بر حفظ توازن در روابط با روسیه، چین و غرب تأکید دارد. در شرایطی که نفوذ روسیه به دلیل جنگ اوکراین کاهش یافته و چین نقش اقتصادی پررنگتری در آسیای مرکزی ایفا میکند، پیوستن به پیمان ابراهیم به قزاقستان امکان تقویت رابطه با واشینگتن را بدون رنجش همسایگان قدرتمندش فراهم میآورد. این حرکت همچنین میتواند راه را برای پیوستن دیگر کشورهای ترکزبان قفقاز و آسیای مرکزی به پیمان ابراهیم هموار کند. نام آذربایجان و ازبکستان به عنوان گزینههای احتمالی بعدی مطرح شده است. در نهایت، احیای پیمان ابراهیم تحت رهبری ترامپ، نه تنها به عادیسازی روابط بین کشورهای مسلمان و اسرائیل کمک میکند، بلکه به ابزاری راهبردی در رقابت جهانی بین آمریکا و چین تبدیل شده است.
ابعاد راهبردی پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم
پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم، یک پیروزی دیپلماتیک برای آمریکا محسوب میشود. این اقدام نفوذ واشینگتن را در منطقهای افزایش میدهد که روسیه و چین به طور سنتی در آن نقش اصلی را ایفا میکردهاند. قزاقستان با ذخایر غنی مواد معدنی حیاتی، شریکی ارزشمند برای آمریکاست. این کشور میتواند به کاهش وابستگی واشینگتن به چین در زمینه عناصر خاکی کمیاب کمک کند. این تصمیم همچنین میتواند الگویی برای دیگر کشورهای آسیای مرکزی باشد. در صورت پیوستن کشورهایی مانند ازبکستان و آذربایجان، دامنه نفوذ آمریکا در اوراسیا به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.
تأثیر بر رقابت آمریکا و چین
پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم، نقشه ژئوپلیتیک منطقه را تغییر میدهد. این اقدام باعث تقویت جایگاه آمریکا در رقابت با چین میشود. چین که تاکنون از طریق پروژههای اقتصادی مانند ابتکار کمربند و جاده در آسیای مرکزی نفوذ داشته، اکنون با چالش جدیدی روبرو شده است. گسترش پیمان ابراهیم به این منطقه، نفوذ دیپلماتیک پکن را محدود میکند. این حرکت همچنین میتواند به کاهش وابستگی اقتصادی آمریکا به چین کمک کند. قزاقستان با ذخایر غنی مواد معدنی، میتواند جایگزین مناسبی برای چین در تأمین عناصر خاکی کمیاب باشد.
پیامدها برای روسیه
روسیه که به طور تاریخی در آسیای مرکزی نفوذ داشته، با چالش جدی روبرو شده است. کاهش نفوذ مسکو به دلیل جنگ اوکراین، فضای مناسبی برای گسترش حضور آمریکا در منطقه ایجاد کرده است. قزاقستان با پیوستن به پیمان ابراهیم، در حال تنوع بخشیدن به شراکت خارجی خود است. این کشور میکوشد تا در شرایط جدید بین المللی، توازن را در روابط با قدرتهای جهانی حفظ کند. این اقدام میتواند به الگویی برای دیگر کشورهای منطقه تبدیل شود. اگر کشورهای دیگر آسیای مرکزی نیز به قزاقستان بپیوندند، نفوذ روسیه در منطقه به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
تأثیر بر اقتصاد جهانی
پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم، میتواند بر اقتصاد جهانی تأثیرگذار باشد. این کشور با ذخایر غنی مواد معدنی، میتواند در زنجیره تأمین جهانی نقش مهمی ایفا کند. همکاری قزاقستان با آمریکا و اسرائیل در حوزه فناوری و انرژی، میتواند به توسعه اقتصادی این کشور کمک کند. این همکاریها میتواند شامل انتقال فناوری و سرمایهگذاری مشترک باشد. این شراکت همچنین میتواند به توسعه کریدور ترانسخزر کمک کند. این مسیر تجاری که آسیای مرکزی را به اروپا متصل میکند، میتواند جایگزین مناسبی برای مسیرهای سنتی باشد که از روسیه و ایران عبور میکنند.
چشمانداز آینده پیمان ابراهیم
- پیوستن قزاقستان به پیمان ابراهیم، میتواند آغازی برای گسترش بیشتر این پیمان باشد. کشورهای دیگری مانند ازبکستان و آذربایجان نیز ممکن است به این پیمان بپیوندند.
- این گسترش میتواند پیمان ابراهیم را از یک پیمان منطقهای به یک اتحاد راهبردی جهانی تبدیل کند. این تحول میتواند تأثیر عمیقی بر توازن قوای جهانی داشته باشد.
- در بلندمدت، پیمان ابراهیم میتواند به ابزاری مهم در رقابت بین آمریکا و چین تبدیل شود. موفقیت این پیمان میتواند الگویی برای دیگر مناطق جهان باشد.