آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
هشدار نارنجی آلودگی هوا بر فراز آذربایجان شرقی نقش بست. تصمیمی فوری برای حفظ سلامت مردم گرفته شد. کارگروه مدیریت اضطرار آلودگی هوای استان، امروز شنبه، جلسهای فوری تشکیل داد. دلیل آن، افزایش خطرناک غلظت آلایندههای جوی بود. بر اساس این تصمیم، فردا یکشنبه دوم آذرماه، چهره شهرهای صنعتی و پرجمعیت استان دگرگون خواهد شد. کلاسهای درس و ادارات خالی میماند. این تعطیلی شامل شش شهرستان اصلی میشود: تبریز، اسکو، آذرشهر، عجبشیر، بناب و شبستر. مناطقی که کانون اصلی جمعیت و فعالیت هستند.
هدف اصلی این تصمیم، کاهش ترددهای غیرضروری و جلوگیری از مواجهه شهروندان با هوای آلوده است. گروههای حساس مانند دانشآموزان در اولویت هستند. این اولین بار نیست که آلودگی هوا زندگی در کلانشهر تبریز و شهرهای اطراف را با اختلال مواجه میکند. پدیدهای که هر ساله شدیدتر میشود. تعطیلی اجباری، زنگ خطری است برای همه مسئولان و مردم تا برای یافتن راهکارهای اساسی برای مقابله با این معضل زیستمحیطی تلاش کنند. حالا سؤال اینجاست: این تعطیلی یکروزه تا چه حد میتواند راهگشا باشد و راه حل نهایی برای مبارزه با آلودگی هوا چیست؟
تحلیل جغرافیایی و آب و هوایی
شهرستانهای مشمول این تعطیلی، عمدتاً در حوزه کلانشهری تبریز و اطراف دریاچه ارومیه قرار دارند. این جغرافیا مستعد پدیده وارونگی دما است. در فصل پاییز و زمستان، پدیده وارونگی دما مانع از تبادل هوای سطحی با لایههای بالایی جو میشود. در نتیجه، آلایندهها در سطح زمین محبوس شده و غلظت آنها به سرعت افزایش مییابد. تمرکز صنایع و تراکم بالای جمعیت در این مناطق، حجم آلایندههای تولیدی را به حدی رسانده که گاهی ظرفیت خودپالایی طبیعی هوا نیز پاسخگو نیست.
منابع تولید آلایندهها
منابع ثابت آلودگی مانند صنایع بزرگ و کوچک واقع در شهرکهای صنعتی اطراف تبریز و بناب، سهم عمدهای در تولید ذرات معلق دارند. منابع متحرک به ویژه خودروهای فرسوده و ناوگان حمل و نقل عمومی قدیمی، یکی از اصلیترین عوامل انتشار آلایندههایی مانند مونوکسیدکربن و ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون هستند. استفاده گسترده از سوختهای فسیلی برای گرمایش در منازل و اماکن تجاری در روزهای سرد، سهم قابل توجهی در افزایش آلودگی هوا دارد.
پیامدهای بهداشتی و اجتماعی
تعطیلی مدارس و دانشگاهها بیشترین تأثیر را بر گروههای حساس مانند کودکان، سالمندان و افراد دارای بیماریهای تنفسی و قلبی دارد. این اقدام یک ضرورت بهداشتی است. تعطیلی ادارات میتواند باعث کاهش محسوس ترددهای درونشهری و استفاده از خودروهای شخصی شود که این خود به کاهش حجم آلایندهها کمک میکند. از جنبه اجتماعی، این تعطیلیهای مکرر، اختلال در روند عادی آموزش و فعالیتهای اقتصادی را به دنبال دارد و هزینههای پنهان زیادی بر جامعه تحمیل میکند.
اثربخشی راهکارهای کوتاه مدت و بلندمدت
راهکارهای کوتاه مدت مانند تعطیلی، اگرچه ضروری و مفید هستند، اما تنها مسکنی موقتی محسوب میشوند و مشکل را از ریشه حل نمیکنند. راهکارهای بلندمدت شامل نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی، توسعه فضاهای سبز شهری، انتقال صنایع آلاینده و ارتقای استانداردهای کیفیت سوخت و خودرو است. بدون سرمایهگذاری جدی و برنامهریزی مدون برای اجرای راهکارهای بلندمدت، شاهد تکرار این چرخه معیوب (آلودگی - تعطیلی) در سالهای آینده خواهیم بود.
تحلیل مدیریت بحران و نقش نهادهای تصمیمگیر
عملکرد سریع و به موقع کارگروه مدیریت اضطرار آلودگی هوا در اتخاذ این تصمیم، نشاندهنده وجود ساختاری منسجم برای مدیریت بحران است. هماهنگی بین نهادهای مختلف از جمله اداره کل محیط زیست، آموزش و پرورش، استانداری و دانشگاه علوم پزشکی برای اجرای این تصمیم، امری حیاتی است. شفافسازی و اطلاعرسانی سریع و گسترده به مردم درباره دلایل تعطیلی و اقدامات احتیاطی لازم، نقش کلیدی در همراهی جامعه با این تصمیمات دارد.