آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
دوده و ذرات سمی، آسمان تهران را به رنگ خاکستری درآورده است. پایتخت این روزها در میان ابری از آلایندهها محاصره شده و نفسهایش به شماره افتاده است. از صبح امروز، شاخص کیفیت هوا در مناطق مرکزی، شرق و جنوب تهران از مرز هشدار عبور کرده است. این وضعیت باعث نگرانی شدید مسئولان و شهروندان شده است. پایداری جوی و وارونگی دما، مهمترین عوامل تشدید آلودگی در روزهای اخیر بودهاند. این پدیدهها مانع از پراکندگی آلایندهها شده و غلظت آنها را در سطح زمین افزایش دادهاند.
هوای تهران برای گروههای حساس از جمله کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی به شدت خطرناک اعلام شده است. پزشکان هشدار دادهاند که خروج از خانه در چنین شرایطی میتواند عواقب جبرانناپذیری داشته باشد. والدین دانشآموزان با نگرانی فراوان به آسمان خاکستری تهران نگاه میکنند. آنها میپرسند آیا حضور فرزندانشان در مدارس در چنین شرایطی ضروری است. کارمندان و شاغلان نیز از تردد در هوای آلوده ابراز نگرانی کردهاند. بسیاری معتقدند در شرایطی که کیفیت هوا در وضعیت قرمز قرار دارد، ادامه فعالیتهای اداری ضرورتی ندارد. با تشدید انتقادات عمومی، کارگروه اضطرار آلودگی هوای تهران امروز تشکیل جلسه میدهد. این جلسه میتواند سرنوشت ساز باشد و تصمیماتی تاریخی برای پایتخت بگیرد. همه نگاهها به ساختمان مرکزی وزارت کشور دوخته شده است. جایی که اعضای کارگروه اضطرار آلودگی هوا گرد هم میآیند تا راهی برای نجات تهران از خفگی پیدا کنند.
علل تشدید آلودگی هوا در پایتخت
وضعیت جوی ناپایدار، مهمترین عامل تشدید آلودگی هوا در روزهای اخیر بوده است. استقرار سامانه پرفشار بر روی ایران، باعث ایجاد پدیده وارونگی دما شده است. در این شرایط، لایهای از هوای گرم در ارتفاع بالا قرار میگیرد و هوای سرد و آلوده در سطح زمین محبوس میشود. این پدیده مانع از تبادل هوا و پراکندگی آلایندهها میشود. منابع ثابت آلاینده شامل خودروهای فرسوده، صنایع آلاینده و موتورسیکلتها، به تولید ذرات خطرناک ادامه میدهند. در شرایط وارونگی دما، این ذرات در سطح زمین تجمع پیدا میکنند و غلظت آنها به سرعت افزایش مییابد.
از فردا صبح، کلاسهای درس در سراسر استان تهران خالی از دانشآموز خواهد بود. تنها صدای زنگ مدارس در فیروزکوه به صدا درخواهد آمد. دانشگاههای پایتخت نیز به فرمان کارگروه اضطرار آلودگی هوا، به حالت تعلیق درآمدهاند. دانشجویان باید در خانه بمانند و از تردد غیرضروری پرهیز کنند. ادارات و سازمانهای دولتی و غیردولتی نیز با جمعیت کمتری روبرو خواهند بود. مدیران اجازه دارند کارمندان خود را به دورکاری بفرستند.
حتی بانکها نیز فعالیت عادی خود را متوقف کردهاند. تنها شعب کشیک آماده خدمترسانی به شهروندان هستند. طرح زوج و فرد از در منازل بار دیگر فعال شده است. از ساعت ۶:۳۰ صبح تا ۲۰:۳۰ شب، تردد خودروها در پایتخت محدود خواهد بود. فروش طرح ترافیک نیز به مدت دو روز متوقف شده است. این تصمیم برای کاهش هرچه بیشتر ترددهای غیرضروری در شهر گرفته شده است. اصناف و مغازهداران نیز موظف شدهاند ساعت کاری خود را تا ۲۰:۳۰ محدود کنند. تهران فردا شهری متفاوت خواهد بود؛ شهری که برای نفسکشیدن مبارزه میکند.
گستردگی تصمیمات و تاثیر آن بر زندگی شهری
تعطیلی مدارس و دانشگاهها بیش از ۴ میلیون دانشآموز و دانشجو را تحت تاثیر قرار داده است. این تصمیم نشاندهنده شدت بحران آلودگی هوا است. دورکاری کارمندان نیز میتواند تا ۲ میلیون نفر از ترددهای روزانه بکاهد. این اقدام اگرچه دیرهنگام است، اما تاثیر قابل توجهی بر کاهش آلودگی خواهد داشت. محدودیتهای ترافیکی و تجاری نیز حلقه کامل مقابله با آلودگی را تشکیل میدهند. این نشان میدهد مسئولان نهایتا به صورت جامع به موضوع نگاه میکنند.
تاثیر اقتصادی تعطیلیها
تعطیلی دو روزه تهران هزینههای اقتصادی قابل توجهی در پی خواهد داشت. از دست رفتن ساعتهای کاری و کاهش فعالیتهای تجاری، ضربهای به اقتصاد پایتخت وارد میکند. اما در مقابل، هزینههای بهداشتی و درمانی ناشی از آلودگی هوا بسیار بیشتر است. پیشگیری از بیماریهای تنفسی و قلبی، توجیه اقتصادی این تصمیمات است. کسبوکارهای آنلاین ممکن است از این شرایط سود ببرند. افزایش دورکاری میتواند به توسعه اقتصاد دیجیتال کمک کند.
چالشهای اجرایی تصمیمات
نظارت بر اجرای دقیق دورکاری کارمندان دشوار است. برخی سازمانها ممکن است به بهانههای مختلف کارمندان را به حضور در محل کار مجبور کنند. کنترل طرح زوج و فرد از در منازل نیز نیاز به حضور گسترده پلیس دارد. آیا نیروی انتظامی آمادگی لازم برای این ماموریت را دارد؟ ساعت کاری اصناف نیز به سختی قابل کنترل است. بسیاری از مغازهداران ممکن است به دلایل اقتصادی تا دیروقت فعال باشند.
واکنشهای اجتماعی
والدین شاغل با چالش مراقبت از کودکان روبرو هستند. تعطیلی ناگهانی مدارس برنامهریزی بسیاری از خانوادهها را برهم زده است. دانشجویان نیز با تعلیق دروس خود مواجه شدهاند. این موضوع به ویژه برای دانشجویان ترم آخر که در آستانه امتحانات هستند، مشکلساز است. کارمندان دورکار باید خود را با شرایط جدید تطبیق دهند. بسیاری از سازمانها زیرساختهای لازم برای دورکاری کامل را ندارند.
تاثیر تعطیلی بر کاهش آلودگی هوا
تعطیلی مدارس و ادارات میتواند سهم قابل توجهی در کاهش ترددهای شهری داشته باشد. بر اساس آمارهای گذشته، تعطیلی رسمی میتواند تا ۳۰ درصد از حجم ترددها در شهر بکاهد. کاهش ترددها به معنای کاهش انتشار آلایندههای ناشی از وسایل نقلیه است. این امر میتواند در کوتاهمدت از شدت آلودگی هوا بکاهد. با این حال، تجربه نشان داده که تعطیلی به تنهایی برای حل مشکل آلودگی هوا کافی نیست. این اقدام باید همراه با سایر راهکارها مانند محدودیت تردد خودروهای شخصی و کنترل صنایع آلاینده باشد.
پیامدهای سلامت آلودگی هوا
ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون میتوانند به عمق ریهها نفوذ کنند. این ذرات باعث تشدید بیماریهای قلبی و تنفسی میشوند. کودکان به دلیل سرعت تنفس بالاتر و سیستم ایمنی در حال توسعه، بیشتر در معرض خطر هستند. قرارگیری طولانیمدت در معرض هوای آلوده میتواند بر رشد ریه کودکان تاثیر منفی بگذارد. بیماران مبتلا به آسم و برونشیت در شرایط آلودگی هوا با تشدید علائم بیماری روبرو میشوند. افزایش مراجعه به مراکز درمانی در روزهای آلوده، گواه این موضوع است.
چالشهای مدیریت آلودگی هوا
مدیریت آلودگی هوا با چالشهای ساختاری متعددی روبرو است. ناوگان فرسوده حمل و نقل عمومی، یکی از اصلیترین مشکلات در این زمینه است. فقدان برنامهریزی بلندمدت برای کاهش آلودگی هوا، باعث شده که هر سال شاهد تکرار این بحران باشیم. برنامههای مقطعی نتوانستهاند راهکار اساسی برای این مشکل ارائه دهند. هماهنگی بین نهادهای مختلف در زمینه مقابله با آلودگی هوا نیز با مشکل مواجه است. هر نهاد به صورت جزیرهای عمل میکند و این موضوع از اثرگذاری اقدامات میکاهد.
راهکارهای بلندمدت برای حل بحران
نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی باید در اولویت قرار گیرد. توسعه مترو و استفاده از اتوبوسهای برقی میتواند سهم قابل توجهی در کاهش آلودگی هوا داشته باشد. کنترل و نظارت بر صنایع آلاینده باید شدت یابد. صنایعی که استانداردهای زیست محیطی را رعایت نمیکنند، باید به طور جدی با آنها برخورد شود. فرهنگسازی برای کاهش استفاده از خودروی شخصی نیز ضروری است. توسعه مسیرهای پیادهروی و دوچرخهسواری میتواند انگیزه شهروندان برای استفاده از حمل و نقل پاک را افزایش دهد.