آسیانیوز ایران / یزد ؛ بررسی وضعیت جمعیت کیفری یزد در تابستان ۱۴۰۴ تصویری روشن از تحولات عمیق در ساختار جرم و ویژگیهای زندانیان ارائه میدهد؛ تحولی که در جنسیت، سن، تحصیلات و حجم جرائم قابل مشاهده است و میتواند مسیر سیاستگذاریهای قضایی و اجتماعی استان را تحتتأثیر قرار دهد.
1. رشد ۷/۵ درصدی جمعیت زندانیان نسبت به سال گذشته
جمعیت زندانیان یزد در تابستان ۱۴۰۴ به ۴٬۵۵۷ نفر رسیده است. این رقم:
• نسبت به بهار امسال ۰/۹ درصد کاهش
• اما نسبت به تابستان ۱۴۰۳ ۷/۵ درصد افزایش داشته است.
افزایش سالانه جمعیت کیفری میتواند ناشی از مجموعهای از عوامل باشد؛ از جمله کشف مؤثرتر جرائم، افزایش پروندههای اقتصادی و سایبری، و برخورد با بزههای سازمانیافتهتر. این تغییرات نشان میدهد استان در حال تجربه پیچیدهتر شدن الگوی جرم است.
۲. غلبه ۹۵ درصدی مردان در زندانها؛ الگوی ثابت با پیامهای مهم
آمارهای تابستان ۱۴۰۴ نشان میدهد:
• ۹۵/۱ درصد زندانیان مرد
• ۴/۹ درصد زن
این الگو که مشابه بسیاری از استانهاست، بیانگر سهم بالای جرائم رایج مردانه مانند:
• سرقت و جرائم مالی
• جرائم مرتبط با اعتیاد
• جرائم خشونتمحور
در کنار این، سهم پایین زنان نشان میدهد که جرائم زنانه عمدتاً در حوزه بزههای خرد، خانوادگی و جرائم مالی محدود قرار دارد و الگوهای پرخطر کمتر در میان زنان دیده میشود.
۳. کاهش ورودیهای جوان؛ یک روند امیدوارکننده
از مهمترین بخشهای این گزارش، کاهش قابل توجه سهم نسل جوان در زندانهاست:
• زیر ۱۹ سال: ۰/۴ درصد از کل زندانیان
• گروه سنی ۱۹ تا ۲۵ سال: ۸/۶ درصد
کاهش حضور نوجوانان در چرخه زندان به معنای:
• کاهش جرائم هیجانی و impulsive در سنین پایین
• اثرگذاری برنامههای آموزشی در مدارس و محلات
• تقویت اقدامات پیشگیرانه در سطح خانواده و جامعه
همچنین کاهش سهم گروه ۱۹ تا ۲۵ سال نسبت به سال گذشته، نشانهای مثبت از کاهش بزهکاری اولیه در دوره جوانی است.
۴. افزایش سهم زندانیان دارای تحصیلات؛ نشانهای از تغییر ماهیت جرائم
ترکیب تحصیلی زندانیان در تابستان ۱۴۰۴ نشان میدهد:
• ۲/۷ درصد بیسواد
• ۸/۲ درصد دارای تحصیلات بالاتر از دیپلم
افزایش سهم افراد تحصیلکرده در جمعیت زندانیان معمولاً با گسترش جرائم پیچیدهتر همراه است؛ از جمله:
• پروندههای اقتصادی و مالی
• کلاهبرداریهای سازمانیافته
• جرائم رایانهای و فنی
• جعل اسناد تخصصی
این روند بیان میکند که مبارزه با جرم در استان نیازمند تقویت ابزارهای فناورانه، تیمهای تخصصی، و ظرفیتهای جدید در تحلیل ادله دیجیتال است.
۵. جمعبندی؛ چهره جدید جمعیت کیفری یزد
برآیند دادههای تابستان ۱۴۰۴ نشان میدهد جمعیت کیفری یزد در حال تجربه چرخش ماهیتی است:
🔸 تغییر در سن
کاهش سهم نوجوانان و جوانان اولیه، و تمرکز بیشتر جرائم در گروههای سنی میانسالتر.
🔸 تغییر در سطح تحصیلات
افزایش حضور افراد دارای تحصیلات بالا در جرائم جدید و پیچیده.
🔸 تغییر در ماهیت جرم
افزایش پروندههای مالی، سایبری و جرائم دارای عنصر برنامهریزی.
🔸 تغییر در حجم
افزایش ۷/۵ درصدی سالانه که نیازمند بازنگری در برنامهریزیهای پیشگیرانه، اصلاحی و زندانبانی است.
مخلص کلام اینکه ؛
تصویر تابستان ۱۴۰۴ از وضعیت زندانهای یزد نشان میدهد استان در آستانه گذار به دورهای تازه از الگوهای بزهکاری قرار گرفته است. این گذار نیازمند:
• توسعه برنامههای اجتماعی و پیشگیرانه،
• تقویت آموزشهای مهارتمحور و بازاجتماعیسازی،
• بهرهگیری از فناوری برای مقابله با جرائم پیچیده،
• و بازطراحی سیاستهای زندانبانی و قضایی متناسب با واقعیتهای جدید
است.
این گزارش، بر پایه دادههای مستند، نشان میدهد روندهای فعلی هم هشداردهندهاند و هم فرصتساز؛ هشدار برای ضرورت بازنگری، و فرصت برای ساختن الگویی مدرن از مدیریت جرم در استان یزد