آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
کشور آفریقایی بنین روز یکشنبه شاهد صحنههای بیثباتی و ناآرامی بود که یادآور دوران پرتلاطم کودتاهای منطقه است. جریانهای متناقض خبری ابتدا از وقوع یک کودتای نظامی حکایت داشتند. منابع خبری بینالمللی از جمله خبرگزاری فرانسه ابتدا خبر برکناری «پاتریس تالون»، رئیسجمهور بنین را منتشر کردند. این گزارشها حاکی از به دست گرفتن قدرت توسط گروهی از نظامیان بود. همزمان، تلویزیون دولتی بنین نیز به صورت زنده پیام تصویری نظامیان شورشی را پخش کرد که در آن ادعا شده بود دولت برکنار شده و یک کمیته نظامی به ریاست سرهنگ «پاسکال تیگری» قدرت را در دست گرفته است.
در این پیام تصویری، نظامیان اعلام کردند که «پاتریس تالون» از قدرت برکنار شده و تمام نهادهای جمهوری منحل شدهاند. همچنین مرزهای هوایی و زمینی کشور بسته و قانون اساسی معلق اعلام شد. اما ساعاتی پس از این اخبار، «الحسن سیدو» وزیر کشور بنین با انتشار بیانیهای رسمی اعلام کرد که نیروهای مسلح وفادار به دولت، تلاش برای اجرای کودتا را خنثی کردهاند. سفارت فرانسه در بنین نیز در بیانیهای از شنیده شدن صدای تیراندازی در نزدیکی محل اقامتگاه ریاست جمهوری خبر داد و به اتباع خود توصیه کرد تا زمان عادی شدن وضعیت، در خانههای خود بمانند. پاتریس تالون که از سال ۲۰۱۶ میلادی ریاست جمهوری بنین را بر عهده داشته، در سال ۲۰۲۱ برای دومین دوره به این مقام انتخاب شد. قرار بود او در آوریل سال آینده میلادی (فروردین ۱۴۰۵) پس از برگزاری انتخابات، قدرت را به رئیسجمهور بعدی واگذار کند. این حوادث در حالی رخ میدهد که بنین در سالهای اخیر به عنوان یکی از کشورهای نسبتاً باثبات غرب آفریقا شناخته میشد، منطقهای که شاهد چندین کودتای موفق در کشورهای همسایه مانند مالی، بورکینافاسو و نیجر بوده است.
زمینههای سیاسی و اقتصادی نارضایتی در بنین
بنین اگرچه در مقایسه با بسیاری از همسایگان خود ثبات نسبی داشته، اما با چالشهای سیاسی و اقتصادی قابل توجهی روبرو بوده است. پاتریس تالون که ابتدا به عنوان یک رئیسجمهور اصلاحطلب شناخته میشد، در سالهای اخیر با انتقادات فزایندهای درباره محدود کردن فضای سیاسی و رسانهای مواجه بوده است. از سوی دیگر، مشکلات اقتصادی ناشی از تورم، بیکاری و فقر میتواند بستری برای نارضایتی گسترده فراهم کند. همچنین، حضور بنین در منطقهای که شاهد چندین کودتای موفق در سالهای اخیر بوده، ممکن است به برخی نظامیان این ایده را داده باشد که میتوانند از طریق زور قدرت را به دست بگیرند. این عوامل در کنار هم میتواند زمینهساز تلاش برای کودتا بوده باشد.
الگوی کودتاهای منطقهای و تأثیر آن بر بنین
در سه سال گذشته، غرب آفریقا شاهد موجی از کودتاهای نظامی بوده است. مالی در سال ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، گینه در ۲۰۲۱، بورکینافاسو در ۲۰۲۲ و نیجر در ۲۰۲۳ شاهد کودتاهای موفق بودند. این الگوی منطقهای میتواند بر نظامیان دیگر کشورهای منطقه از جمله بنین تأثیر روانی و عملی داشته باشد. نظامیان شورشی ممکن است با الگوبرداری از همتایان خود در کشورهای همسایه، تصور کنند که میتوانند با تکیه بر نارضایتی عمومی و ضعف دولتهای منتخب، قدرت را به دست بگیرند. همچنین، موفقیت نسبی برخی از رهبران کودتا در حفظ قدرت و کسب مشروعیت بینالمللی (یا حداقل تحمل بینالمللی) ممکن است انگیزههایی برای تلاشهای مشابه ایجاد کند.
واکنش سریع دولت و وفاداری نهادهای نظامی
شکست سریع این کودتا نشان میدهد که حداقل بخش عمدهای از نهادهای نظامی و امنیتی بنین به دولت وفادار ماندهاند. واکنش سریع وزیر کشور و احتمالاً سایر مقامات امنیتی، حاکی از برنامهریزی و آمادگی قبلی برای مقابله با چنین سناریوهایی است. در بسیاری از کودتاهای موفق در منطقه، کلیدیترین عامل، جلب حمایت بخشهای عمده ارتش و نهادهای امنیتی بوده است. به نظر میرسد در مورد بنین، شورشیان نتوانستهاند حمایت گستردهای در میان نیروهای مسلح جلب کنند. این وفاداری نهادهای نظامی به دولت منتخب، عامل تعیینکنندهای در شکست کودتا بوده است.
تأثیر بر ثبات منطقهای و روابط بینالمللی
این رویداد اگرچه به سرعت مهار شده، اما نگرانیهایی درباره ثبات بنین و منطقه غرب آفریقا ایجاد میکند. بنین به عنوان یکی از دموکراسیهای نسبتاً باثبات منطقه و شریک مهم غرب در مبارزه با تروریسم در ساحل عاج شناخته میشود. بیثباتی در این کشور میتواند تأثیرات منطقهای گستردهای داشته باشد. از نظر بینالمللی، این رویداد میتواند توجه جامعه جهانی را بار دیگر به شکنندگی دموکراسیهای آفریقایی جلب کند. همچنین، واکنش سریع سفارت فرانسه و هشدار به اتباع خود نشان میدهد که قدرتهای خارجی فعالانه وضعیت را رصد میکنند. این رویداد ممکن است بر روابط بنین با شرکای بینالمللی و برنامههای کمکهای توسعهای تأثیر بگذارد.
پیامدهای داخلی و آینده سیاسی بنین
شکست این کودتا لزوماً به معنای پایان بحران سیاسی در بنین نیست. دولت پاتریس تالون اکنون باید به ریشههای نارضایتی که ممکن است به این رویداد دامن زده باشد، بپردازد. احتمالاً دولت اقداماتی را برای افزایش کنترل بر نهادهای نظامی و امنیتی انجام خواهد داد. همچنین، ممکن است فضای سیاسی بیش از پیش محدود شود. از سوی دیگر، این رویداد میتواند توجه را به ضرورت گفتوگوی ملی و اصلاحات سیاسی جلب کند. با توجه به اینکه انتخابات ریاست جمهوری قرار است در آوریل سال آینده برگزار شود، این رویداد میتواند بر فضای انتخاباتی و رقابتهای سیاسی تأثیر بگذارد. آینده ثبات بنین به توانایی دولت در مدیریت این بحران، رسیدگی به شکایات و حفظ وفاداری نهادهای دولتی بستگی خواهد داشت.