آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
فضای پزشکی کشور بار دیگر با یک رسوایی بزرگ مواجه شده است. مهدی عربلو، مردی که سالها خود را جراح زیبایی متخصص معرفی میکرد، در حالی دستگیر شد که تنها مدرک تحصیلی او دیپلم یا فوقدیپلم بود. این فرد حداقل از ۷ سال پیش، بدون داشتن کوچکترین مدرک پزشکی یا مجوز فعالیت، وارد حوزه جراحی زیبایی شده بود. او با جعل هویت حرفهای، به مراجعان اعتماد به نفس کاذب میداد و عملهای جراحی خطرناکی را در مطبها و حتی بیمارستانها انجام میداد. عربلو که از ماهها پیش تحت تعقیب پلیس بود، نهایتاً طبق گزارش تسنیم، دستگیر شده است. نکته هولناک ماجرا این است که او علیرغم سابقه محکومیت و حتی زندان، هر بار پس از آزادی، با گستردگی بیشتری به فعالیتهای غیرقانونی خود ادامه میداده است.
اما چگونه ممکن است فردی با مدرک دیپلم، بتواند در بیمارستانها عمل جراحی انجام دهد؟ پاسخ در همکاری برخی پزشکان واقعی نهفته است. بر اساس گزارشها، برخی پزشکان مهر نظام پزشکی و نسخههای خود را در اختیار عربلو قرار میدادند و حتی او را به بیمارستان میبردند تا تحت نام آنها، از اتاق عمل استفاده کند. یکی از همین بیمارستانها که اتاق عملش در اختیار عربلو قرار میگرفت، هفته گذشته با حکم قضایی پلمب شده است. این موضوع نشان میدهد فساد در این پرونده تنها به یک فرد محدود نبوده و شبکهای از همدستان به او کمک میکردهاند. پس از انتشار تصاویر عربلو از سوی پلیس، شمار زیادی از مراجعان سابق او که تصور میکردند با یک پزشک واقعی طرف هستند، برای ثبت شکایت به دادسرای جرایم پزشکی مراجعه کردهاند. تعداد شاکیان به دلیل گستردگی آسیبها بسیار زیاد گزارش شده است. قربانیان اصلی این جراح قلابی را اغلب زنان تشکیل میدهند که برای انجام جراحیهای زیبایی به او مراجعه کرده بودند. آسیبهای وارده به برخی از این افراد به حدی جدی است که قابل بازگشت و ترمیم نیست و حتی عدهای از آنها خانهنشین شدهاند. این پرونده نه تنها یک فاجعه انسانی، بلکه نشاندهنده خلاءهای نظارتی خطرناک در نظام سلامت و پزشکی کشور است. در ادامه، ابعاد مختلف این رسوایی بزرگ و راهکارهای جلوگیری از تکرار آن تحلیل میشود.
روانشناسی فریب و سوءاستفاده از اعتماد مردم
مهدی عربلو نمونه کلاسیک یک «فریبکار حرفهای» در حوزه سلامت است. این افراد با استفاده از ضعف نظارتی، اعتماد عمومی به حرفه پزشکی و همچنین ناامیدی یا عجله برخی مراجعان برای انجام جراحی زیبایی، اقدام به فریب میکنند. آنها اغلب با اعتماد به نفس کاذب، ادعاهای بزرگ و ارائه پروندههای ساختگی (عکسهای قبل و بعد) اعتماد قربانیان را جلب میکنند. در جامعهای که تب جراحی زیبایی بالا است و هزینههای آن گاهی بسیار زیاد، پیشنهادهای به ظاهر ارزانقیمت یا تضمینهای غیرواقعی میتواند برای بسیاری جذاب باشد. آسیبپذیرترین قشر نیز معمولاً کسانی هستند که اطلاعات کافی ندارند یا تحت فشار اجتماعی برای تغییر ظاهر خود قرار گرفتهاند.
شکست سیستمهای نظارتی و خلاهای قانونی
فعالیت ۷ ساله یک فرد بدون مدرک پزشکی در بیمارستانها، نشاندهنده شکست فاحش سیستمهای نظارتی است. چند نهاد موازینظارتی در این حوزه وجود دارند: نظام پزشکی، وزارت بهداشت، دادستانی و پلیس. سوال اینجاست که چرا هیچکدام نتوانستهاند در طول این سالها او را متوقف کنند؟ احتمالاً چند عامل دخیل است: عدم هماهنگی بین نهادها، گزارشدهی ضعیف قربانیان (به دلیل شرم یا ناامیدی از سیستم)، فرآیندهای طولانی و پیچیده قضایی، و مجازاتهای ناکافی برای چنین جرایمی. همچنین، ممکن است قوانین فعلی برای برخورد با افرادی که به صورت سازمانیافته پزشک قلابی میشوند، کافی نباشد.
شبکه همدستان و فساد در سیستم سلامت
بخش هولناک ماجرا، همکاری برخی پزشکان واقعی با عربلو است. این نشان میدهد مشکل فراتر از یک فرد کلاهبردار است و به فسادی در بدنه نظام سلامت اشاره دارد. پزشکانی که مهر و امضای خود را در اختیار فرد غیرمتخصص قرار میدهند یا او را به بیمارستان میبرند، مرتکب خیانت حرفهای شدید و مشارکت در جرم شدهاند. انگیزه آنها احتمالاً مالی (دریافت پورسانت) بوده است. این موضوع لزوم نظارت بیشتر بر رفتار حرفهای پزشکان، بررسی سوابق همکاریهای آنها و اعمال مجازاتهای سنگین برای چنین تخلفاتی را آشکار میکند. پلمب یک بیمارستان نشان میدهد که حتی مدیریت برخی مراکز درمانی نیز ممکن است در جریان بوده یا اهمال کرده باشند.
آسیبهای جبرانناپذیر و پیامدهای اجتماعی
آسیبهای گزارش شده از سوی قربانیان عربلو بسیار شدید است: از عفونتها و بدشکلیهای دائمی گرفته تا معلولیت و خانهنشینی. این آسیبها فقط فیزیکی نیستند، بلکه روانی و اجتماعی نیز هستند. فردی که برای بهبود ظاهر خود به یک جراح مراجعه میکند و با معلولیت یا ظاهری بدتر از قبل روبرو میشود، دچار آسیب شدید روانی، کاهش اعتماد به نفس و انزوای اجتماعی میشود. هزینههای درمانی برای ترمیم این آسیبها نیز بسیار گزاف است و بسیاری از قربانیان توان مالی آن را ندارند. این تراژدی بر زندگی دهها یا صدها خانواده تأثیر گذاشته است.
راهکارهای پیشگیری و اقدامات ضروری
برای جلوگیری از تکرار چنین فجایعی، اقدامات فوری و بلندمدت لازم است:
۱) ایجاد سامانه ملی شفاف پزشکان: سامانهای که در آن مدارک، تخصص و سوابق هر پزشک به طور شفاف و با قابلیت استعلام عمومی موجود باشد.
۲) تقویت نظارت بر مراکز درمانی و بیمارستانها: بازرسیهای سرزده و منظم از اتاقهای عمل و بررسی پروتکلهای احراز هویت پزشکان.
۳) افزایش مجازاتها: مجازاتهای سنگینتر برای پزشکان قلابی و همدستان آنها، از جمله حبسهای طولانیمدت و جریمههای مالی سنگین.
۴) آموزش عمومی: آگاهیبخشی به مردم درباره چگونگی تشخیص پزشک واقعی، بررسی مدارک و پرهیز از مراجعه به مراکز غیرمجاز.
۵) تسهیل گزارشدهی: ایجاد خطوط تماس و سامانههای ساده و محرمانه برای گزارشدهی مردم درباره فعالیتهای مشکوک.
۶) پاکسازی بدنه نظام پزشکی: برخورد قاطع با پزشکان همدست و لغو پروانه اشتغال آنها.
بدون این اقدامات، ممکن است شاهد ظهور «عربلو»های دیگری باشیم.