آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
بازار طلا و سکه ایران، این روزها نفسها را در سینه حبس کرده است. رکوردشکنیهای پیاپی قیمت، فضایی از التهاب و نااطمینانی را حاکم کرده و چشمها را به سوی سیاستگذار دوخته است. در میانه این تلاطم، بانک مرکزی با انتشار جزئیات هفتمین مرحله پیشفروش سکه در سال جاری، تلاش کرده است تا با عرضه رسمی، بخشی از این تقاضای هیجانی را مهار کند. اما این بار، شرایط با مراحل گذشته تفاوتهای چشمگیری دارد. پیشفروش روز سهشنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۴، در اوج قیمتهای تاریخی بازار و همزمان با برگزاری حراج هفتگی سکه برگزار میشود. این همزمانی، پیامی دوگانه به بازار میفرستد: از یک سو تلاش برای افزایش عرضه و از سوی دیگر، نشانهای از نگرانی عمیق از وضعیت موجود.
متقاضیان در این مرحله، باید کل مبلغ سفارش خود را از چند روز قبل واریز کنند، اما سکه خریداری شده را نه در روزهای آینده، که در بهار سال بعد تحویل خواهند گرفت. این فاصله سهماهه میان پرداخت و دریافت، بزرگترین چالش پیش روی سرمایهگذاران خرد محسوب میشود. در شرایطی که نوسانات لحظهای بر بازار حاکم است، قفل شدن سرمایه به این مدت، ریسکی بزرگ است. در سوی دیگر ماجرا، وضعیت بازار آزاد قرار دارد. قیمت سکه بهار آزادی طرح جدید در آستانه عبور از مرز ۱۳۶ میلیون تومان است. بررسیها نشان میدهد بخشی از این جهش، ناشی از رشد قیمت طلای جهانی و افزایش انتظارات تورمی داخلی است. در چنین فضایی، تصمیم برای خرید در پیشفروش، بیش از آنکه یک سرمایهگذاری مطمئن باشد، شبیه به شرطبندی بر سر آیندهای نامعلوم است.
نکته حائز اهمیت دیگر، نوع سکه عرضه شده است. در این مرحله، سکههای ضرب سال ۱۳۸۶ بانک مرکزی پیشفروش میشوند. این سکههای قدیمیتر، معمولاً حباب قیمتی کمتری نسبت به سکههای طرح جدید دارند که میتواند برای برخی خریداران جذاب باشد. با این حال، تعیین قیمت نهایی در روز حراج و از طریق مکانیزم پیشنهاد قیمت انجام میشود و هیچ تضمینی برای پایینتر بودن آن از بازار آزاد وجود ندارد. کارشناسان بازار هشدار میدهند که پیشفروش سکه در شرایط فعلی، بیش از آنکه ابزاری برای سودآوری مردم باشد، به عنوان یک ابزار تنظیم بازار و مدیریت انتظارات تورمی عمل میکند. سرمایهگذار خرد باید از خود بپرسد که آیا حاضر است پول خود را به امید صعود بیشتر قیمتها، برای ماهها بلوکه کند و ریسک اصلاح ناگهانی بازار را بپذیرد؟ در شرایط کنونی، احتیاط، نخستین اصل عقلانی در مواجهه با چنین پیشنهادهایی است.
تحلیل انگیزههای سیاستگذار و پیامهای همزمانی عرضهها
تصمیم بانک مرکزی برای برگزاری همزمان حراج و پیشفروش سکه در هفته جاری، یک اقدام کمسابقه و حاوی پیامهای مهمی برای بازار است. از نگاه بسیاری از فعالان اقتصادی، این همزمانی بیش از آنکه نشانه قدرت و عرضه فراوان باشد، حکایت از نگرانی عمیق سیاستگذار از افسارگسیختگی قیمتها دارد. هنگامی که بازار با سرعت زیاد در حال صعود است، استفاده همزمان از تمام ابزارهای عرضه، تلاشی برای ایجاد یک سد روانی در برابر موج تقاضاست. با این حال، این سیاست میتواند نتایج معکوسی نیز به همراه داشته باشد. از یک سو، پیشفروش با وعده تحویل در فروردین ۱۴۰۵، ناخودآگاه این ذهنیت را تقویت میکند که سیاستگذار خود نیز انتظار دارد قیمتها در ماههای آینده بالاتر از امروز باشد، چرا که در غیر این صورت، عرضه نقدی را ترجیح میداد. این موضوع میتواند انتظارات تورمی را دامن بزند. از سوی دیگر، حجم دقیق عرضه در حراج و پیشفروش و همچنین میانگین قیمتهای قطعی شده، به صورت شفاف اعلام نمیشود. این عدم شفافیت آماری، فضایی از ابهام و گمانهزنی ایجاد میکند که خود میتواند عاملی برای نوسانات بیشتر باشد. در چنین شرایطی، به جای ایجاد آرامش، بازار با تردید و هیجان مضاعفی مواجه میشود.
بررسی ریسک قفل شدن سرمایه و از دست رفتن فرصتهای نقد
بدون شک، بزرگترین ریسک شرکت در این پیشفروش، قفل شدن سرمایه برای دورهای نزدیک به سه ماه است. در اقتصادی با نرخ تورم بالا و بازارهای پرنوسان، «زمان» خود به یکی از مهمترین عوامل ریسک تبدیل میشود. سرمایهگذار با واریز کامل وجه در آذر، تا فروردین سال بعد هیچ کنترلی بر دارایی خود ندارد؛ نه میتواند در صورت صعود بازار از سود آن بهرهمند شود و نه در صورت ریزش، امکان خروج و جلوگیری از ضرر بیشتر برایش فراهم است.
این ریسک زمانی، هنگامی پررنگتر میشود که آن را با گزینههای جایگزین مقایسه کنیم. حضور در حراجهای هفتگی سکه که تحویل آنها حداکثر ظرف یک هفته انجام میشود، انعطافپذیری به مراتب بیشتری به سرمایهگذار میدهد. حتی بازار نقدی نیز با وجود تمام مخاطراتش، امکان واکنش سریع را فراهم میکند. پیشفروش، سرمایه را در بلندمدت میبندد در حالی که در کوتاهمدت، هیچ ابزار خروج یا بازخریدی از سوی بانک مرکزی برای آن پیشبینی نشده است. این ویژگی، پیشفروش را به گزینهای بسیار غیرمنعطف و پرریسک برای سرمایهگذاری در شرایط بیثبات کنونی تبدیل کرده است.
تحلیل سطح قیمت و حباب سکه در آستانه پیشفروش
بازار سکه در روزهای منتهی به این پیشفروش، در اوج تاریخی خود قرار دارد. این صعود تنها مختص ایران نبوده و تحت تأثیر افزایش قیمت طلای جهانی نیز قرار گرفته است. با این حال، آنچه شرایط را برای سرمایهگذار پیچیده میکند، سطح قابل توجه حباب قیمتی است. حباب، تفاوت میان قیمت بازار سکه با ارزش ذاتی آن (بر اساس قیمت طلای به کار رفته در آن) است. در زمانهایی که این حباب به سطوح بالا میرسد، احتمال اصلاح قیمت و کاهش شدید آن افزایش مییابد. در چنین شرایطی، خرید در قیمتهای کنونی – چه در بازار آزاد و چه در پیشفروش – نیازمند پذیرش ریسک بالای اصلاح قیمت است. ممکن است فرد در حراج، سکه را با قیمتی نزدیک به اوج بازار خریداری کند، اما تا زمان تحویل، حباب آن تا اندازه زیادی جمع شده باشد. این به معنای ضرر بالقوه، حتی در صورت ثبات قیمت جهانی طلا است. بنابراین، تصمیم برای شرکت در پیشفروش، مستلزم تحلیل دقیق این است که آیا قیمتهای کنونی پایدار خواهند ماند یا خیر. بسیاری از کارشناسان معتقدند حجم نقدینگی سرگردان و انتظارات تورمی، ممکن است همچنان از قیمتها حمایت کند، اما هیچ قطعیتی در این باره وجود ندارد و ریسک آن برای سرمایهگذار خرد بسیار بالا است.
نقش انتظارات فصلی و روانشناسی بازار در پذیرش پیشفروش
نزدیک شدن به پایان سال و آغاز سال نو، همواره دورهای با تقاضای فصلی برای طلا و سکه در ایران بوده است. این تقاضا که معمولاً با هدف پسانداز، هدیه یا سرمایهگذاری صورت میگیرد، خود به یکی از عوامل صعود قیمت در ماههای پایانی سال تبدیل میشود. پیشفروش با وعده تحویل در فروردین، هوشمندانه در جهت مدیریت این تقاضای فصلی عمل میکند. به نوعی سعی دارد با جذب بخشی از نقدینگی که قرار است در اسفند وارد بازار نقدی شود، فشار خرید در آن مقطع را کاهش دهد. اما از نگاه روانشناسی بازار، این اقدام میتواند تأثیرات دوگانه داشته باشد. از یک طرف، ممکن است افرادی که قصد خرید برای عید را دارند، پیشفروش را یک فرصت زودهنگام بدانند و در آن شرکت کنند. از طرف دیگر، ممکن است این تصور برای عدهای ایجاد شود که اگر بانک مرکزی مجبور به پیشفروش برای فروردین شده، حتماً در اسفند با کمبود مواجه خواهد شد یا قیمتها بسیار بالاتر خواهد رفت. این تصور میتواند برعکس، تقاضا برای خرید نقدی در زمان حاضر را افزایش دهد. بنابراین، موفقیت این طرح در جذب تقاضا، تا حد زیادی به برداشت جمعی فعالان بازار از آینده بستگی دارد.
چشمانداز و توصیهای منطقی برای انواع سرمایهگذاران
با توجه به تحلیل شرایط، چشمانداز شرکت در این پیشفروش برای گروههای مختلف سرمایهگذار متفاوت است. برای آن دسته از افراد که به دنبال یک سرمایهگذاری کوتاهمدت یا نیمهکوتاهمدت هستند و ممکن است در فاصله آذر تا فروردین به نقدینگی خود نیاز پیدا کنند، شرکت در این پیشفروش به هیچ عنوان توصیه نمیشود. ریسک از دست دادن فرصتهای دیگر و نقدشوندگی صفر، این گزینه را برای آنان بسیار پرخطر میکند. برای سرمایهگذاران با دید بلندمدت که قصد نگهداری سکه برای دورهای بیش از یک سال را دارند و نوسانات کوتاهمدت بازار را نادیده میگیرند، این پیشفروش میتواند یک راه قانونی و نسبتاً امن برای تهیه دارایی باشد. با این حال، حتی این گروه نیز باید به این نکته توجه کنند که قیمت پرداختی آنها در آذر، در اوج بازار است و ممکن است در ماههای آینده موقعیتهای خرید بهتری حتی در بازارهای رسمی به وجود آید. توصیه نهایی به تمام متقاضیان، پرهیز از تصمیمگیری هیجانی است. بهتر است به جای پیروی از جو عمومی، شرایط شخصی خود از نظر افق سرمایهگذاری، میزان ریسکپذیری و نیاز به نقدشوندگی را بررسی کنند. همچنین، رصد دقیق قیمتهای جهانی طلا و نرخ ارز که دو محرک اصلی بازار سکه هستند، میتواند به تصمیمگیری منطقیتر کمک کند. در شرایط مبهم کنونی، گاهی بهترین تصمیم، تصمیمی است که کمترین پشیمانی را به دنبال داشته باشد؛ و این ممکن است حتی به معنای عدم مشارکت در این مرحله خاص باشد.