افزایش قیمت شیر و لبنیات؛ نرخ جدید ۴ محصول لبنی ابلاغ شد

آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:

ستاد تنظیم بازار در تازه‌ترین تصمیم خود، نرخ‌های مصوب چهار قلم از محصولات لبنی پر مصرف را ابلاغ کرد. این اعلام قیمت در شرایطی صورت می‌گیرد که بازار لبنیات طی ماه‌های گذشته شاهد نوسانات و افزایش‌های مکرر بوده است. بر اساس این مصوبه، قیمت شیر بطری یک لیتری با ۱.۵ درصد چربی ۴۸ هزار و ۷۰۰ تومان تعیین شده است. این در حالی است که همین محصول در برخی بازارها با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسید. همچنین پنیر ۴۰۰ گرمی با ۱.۵ درصد چربی ۹۴ هزار و ۵۰۰ تومان و ماست دو کیلویی با ۱.۵ درصد چربی ۱۱۸ هزار تومان قیمت‌گذاری شد. این مصوبه تلاش دارد تا با تعیین سقف قیمتی، از افزایش بی‌رویه نرخ‌ها جلوگیری کند. با این حال، کارشناسان معتقدند که اعلام نرخ مصوب به تنهایی نمی‌تواند تضمین کننده تثبیت قیمت‌ها در بازار باشد. عوامل متعددی از جمله هزینه‌های تولید، قیمت علوفه، نرخ ارز و دستمزدها بر قیمت نهایی لبنیات تأثیر می‌گذارند.

بسیاری از تولیدکنندگان لبنی از افزایش چشمگیر هزینه‌های خود در ماه‌های اخیر خبر می‌دهند. این افزایش هزینه‌ها ناشی از رشد قیمت نهاده‌های دامی، حمل و نقل و بسته‌بندی است. از سوی دیگر، تقاضای فصلی برای لبنیات با فرارسیدن پاییز و زمستان افزایش می‌یابد. نکته قابل تأمل دیگر، فاصله قیمت مصوب با قیمت‌های واقعی بازار است. در ماه‌های گذشته شاهد بودیم که گاهی قیمت‌های بازار از نرخ‌های اعلام شده توسط ستاد تنظیم بازار فراتر رفته است. این امر نشان می‌دهد که عوامل بازار گاهی قوی‌تر از دستورالعمل‌های تنظیمی عمل می‌کنند. برای مصرف‌کنندگان، افزایش قیمت لبنیات به معنای فشار بیشتر بر سبد هزینه‌های خانوار است. لبنیات به عنوان منبع مهم پروتئین و کلسیم، جزو کالاهای اساسی محسوب می‌شود و افزایش قیمت آن بر سلامت و تغذیه جامعه تأثیر مستقیم دارد. سوال اصلی این است که آیا این مصوبه جدید می‌تواند آرامش را به بازار لبنیات بازگرداند یا اینکه مانند برخی تجربیات گذشته، تنها یک تصمیم اسمی خواهد بود؟ پاسخ این سوال به هماهنگی بین بخش‌های مختلف تولید، توزیع و نظارت بستگی دارد.

عوامل مؤثر بر قیمت لبنیات

قیمت لبنیات تابعی از هزینه‌های تولید، توزیع و فروش است. در ماه‌های اخیر، افزایش قیمت جهانی خوراک دام، نوسانات نرخ ارز و رشد دستمزدها، هزینه‌های تولیدکنندگان لبنی را به طور قابل توجهی افزایش داده است. از سوی دیگر، کاهش تولید شیر خام در برخی فصول نیز بر عرضه تأثیر منفی گذاشته است. ستاد تنظیم بازار با اعلام نرخ مصوب، در واقع تلاش دارد تا میانگینی از این هزینه‌ها را در نظر گرفته و قیمتی تعیین کند که هم برای تولیدکننده صرفه اقتصادی داشته باشد و هم مصرف‌کننده توان پرداخت آن را داشته باشد. با این حال، اگر هزینه‌های تولید از سطح مصوب فراتر رود، تولیدکنندگان یا با زیان مواجه می‌شوند یا محصول خود را در بازارهای غیررسمی با قیمت بالاتر می‌فروشند.

تأثیر قیمت‌گذاری دستوری بر بازار تولید و توزیع

تجربه تاریخی نشان داده است که قیمت‌گذاری دستوری در کوتاه‌مدت ممکن است بتواند قیمت‌ها را کنترل کند، اما در بلندمدت می‌تواند تأثیرات منفی بر بازار داشته باشد. اگر قیمت مصوب پایین‌تر از هزینه‌های واقعی تولید باشد، ممکن است برخی تولیدکنندگان کوچک از بازار خارج شوند یا کیفیت محصولات خود را کاهش دهند. همچنین ممکن است انگیزه برای سرمایه‌گذاری در این بخش کاهش یابد. از طرف دیگر، قیمت‌گذاری دستوری می‌تواند به ایجاد بازار سیاه و فروش محصولات با قیمت‌های بالاتر منجر شود. موفقیت این سیاست مستلزم حمایت‌های جانبی مانند پرداخت یارانه به تولیدکنندگان یا کنترل قیمت نهاده‌های دامی است.

چالش‌های نظارتی بر اجرای مصوبه

یکی از چالش‌های اصلی در اجرای مصوبات قیمتی، ضعف در نظارت و برخورد با متخلفان است. در بازار پراکنده لبنیات که شامل تولیدکنندگان خرد، شرکت‌های بزرگ، توزیع‌کنندگان محلی و فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌شود، نظارت بر قیمت‌ها کار دشواری است. گاهی فروشندگان با تغییر بسته‌بندی، کاهش وزن یا تغییر کیفیت، عملاً قیمت مصوب را دور می‌زنند. برای اجرای مؤثر این مصوبه، نیاز به سیستم نظارتی یکپارچه، حضور ناظران در سطوح مختلف توزیع و برخورد قاطع با متخلفان است. همچنین شفافیت در اطلاع‌رسانی به مصرف‌کنندگان درباره قیمت‌های مصوب می‌تواند به نظارت عمومی کمک کند.

تأثیر افزایش قیمت لبنیات بر سبد هزینه خانوار و تغذیه جامعه

لبنیات منبع مهمی از پروتئین، کلسیم و ویتامین‌های ضروری برای بدن است. افزایش قیمت این محصولات می‌تواند دسترسی خانواده‌های کم‌درآمد را به مواد غذایی اساسی محدود کند. این امر به ویژه برای کودکان، نوجوانان در حال رشد و سالمندان نگران‌کننده است. کاهش مصرف لبنیات می‌تواند به مشکلات سلامتی مانند پوکی استخوان، کمبود ویتامین و ضعف سیستم ایمنی منجر شود. از این رو، کنترل قیمت لبنیات نه تنها یک موضوع اقتصادی، بلکه یک مسئله بهداشت عمومی است. دولت باید سیاست‌هایی مانند توزیع سبد کالای ویژه یا ارائه یارانه به اقشار آسیب‌پذیر را در کنار کنترل قیمت‌ها در نظر بگیرد.

راهکارهای بلندمدت برای تثبیت بازار لبنیات

برای ایجاد ثبات در بازار لبنیات، نیاز به راهکارهای ساختاری و بلندمدت داریم.

1. اولاً، حمایت از دامداران و تولیدکنندگان شیر خام از طریق تضمین خرید، پرداخت یارانه نهاده‌ها و ارائه خدمات دامپزشکی می‌تواند به افزایش تولید و کاهش هزینه‌ها کمک کند.
2. ثانیاً، سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی و بسته‌بندی می‌تواند ضایعات را کاهش داده و ارزش افزوده ایجاد کند.
3. ثالثاً، توسعه زنجیره‌های توزیع مدرن و فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌تواند واسطه‌ها را کاهش داده و قیمت نهایی را کنترل کند.
4. رابعاً، شفاف‌سازی اطلاعات بازار از جمله قیمت‌های جهانی، میزان تولید و ذخایر استراتژیک می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر کمک کند.

در نهایت، هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف از جمله وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صنعت و سازمان حمایت مصرف‌کنندگان ضروری است.