بررسی بازار شیرینی و آجیل‌فروشان در آستانه شب یلدا: قطاب ۳۰۰ هزار تومانی، باقلوا ۵۰۰ هزار تومانی

آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:

شب یلدا، جشن کهن ایرانیان، تنها با آجیل و هندوانه برگزار نمی‌شود. سفره این شب، پای ثابت دیگری هم دارد که طعم شیرین آن خاطره‌انگیز است: شیرینی. از قطاب و باقلوا تا پشمک و شیرینی‌های خشک و تر، هر کدام بخشی از سنت پذیرایی در طولانی‌ترین شب سال هستند. در آستانه شب یلدا، نگاهی به بازار شیرینی‌فروشان نشان می‌دهد که قیمت‌ها نسبت به هفته‌های گذشته از ثبات نسبی برخوردار است و افزایش شوکه‌کننده‌ای مانند برخی سال‌ها مشاهده نمی‌شود. این ثبات می‌تواند حاصل توزیع مناسب مواد اولیه و پیش‌بینی تقاضا از سوی تولیدکنندگان باشد. بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که میانگین قیمت شیرینی‌های خشک و سنتی مانند نان نخودچی، نان نارگیلی، نان برنجی و شیرینی‌های ساده خشک در بازه‌ای بین ۲۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم قرار دارد. قیمت دقیق در این بازه، بسته به کیفیت مواد اولیه، نام و اعتبار فروشنده و منطقه فروش متفاوت است.

در میان شیرینی‌های خشک، «قطاب» به عنوان یکی از محبوب‌ترین شیرینی‌های مخصوص یلدا، قیمتی بالاتر از میانگین دارد. میانگین قیمت هر کیلوگرم قطاب مرغوب بین ۲۸۰ تا ۳۲۰ هزار تومان گزارش شده است. این شیرینی که با ترکیب آرد، روغن، شکر و خلال بادام یا پسته تهیه می‌شود، به دلیل مواد اولیه باکیفیت، همواره در رده قیمتی بالاتری قرار دارد. از سوی دیگر، شیرینی‌های تر مانند مربایی، رولت یا شیرینی‌های خامه‌ای ساده، به طور کلی قیمت مقرون‌به‌صرفه‌تری دارند. میانگین قیمت این نوع شیرینی بین ۱۷۰ تا ۲۵۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم است. البته باید توجه داشت که ماندگاری این شیرینی‌ها کمتر است و معمولاً به مقدار کمتری برای شب یلدا خریداری می‌شوند.

اما اشراف‌زاده‌های سفره شیرینی یلدا، بدون شک «باقلوا» و شیرینی‌های مغزدار لوکس هستند. قیمت باقلوا به دلیل استفاده از مقادیر قابل توجهی از مغزها (عمدتاً پسته، بادام یا گردو) و همچنین زعفران و گلاب مرغوب، به طور قابل توجهی بالاتر است. میانگین قیمت باقلوا معمولی در بازه ۴۸۰ تا ۶۰۰ هزار تومان برای هر کیلوگرم قرار دارد. برای انواع خاص، مرغوب و کاملاً مغزدار باقلوای پسته‌ای یا ترکیبی، قیمت می‌تواند بسیار بالاتر از این بازه باشد و حتی از مرز ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تومان نیز عبور کند. انتخاب این نوع شیرینی‌ها کاملاً به بودجه و سلیقه خانواده‌ها بستگی دارد. کارشناسان بازار توصیه می‌کنند شهروندان برای خرید، حتماً از فروشگاه‌ها و قنادی‌های معتبر خرید کنند، به تاریخ تولید و مصرف به ویژه برای شیرینی‌های تر توجه ویژه داشته باشند و در صورت امکان، خرید خود را به روزهای آخر موکول نکنند تا هم از تنوع بیشتر و هم از قیمت‌های معقول‌تری بهره‌مند شوند.

تحلیل عوامل موثر بر قیمت و ثبات نسبی بازار

ثبات قیمتی مشاهده شده در بازار شیرینی یلدا می‌تواند ناشی از چند عامل باشد:

1. اولاً، تولیدکنندگان و قنادی‌ها با تجربه سال‌های گذشته، تقاضای این فصل را به خوبی پیش‌بینی کرده و ذخیره مواد اولیه مناسبی داشته‌اند.
2. ثانیاً، نوسانات قیمت مواد اولیه اساسی مانند آرد، شکر و روغن در هفته‌های اخیر کمتر بوده است.
3. عامل سوم، رقابت شدید بین هزاران قنادی بزرگ و کوچک در سطح شهرهاست که مانع از افزایش بی‌رویه قیمت‌ها می‌شود.

مشتریان با گشت‌وگذار در چند فروشگاه به راحتی می‌توانند قیمت‌ها را مقایسه کنند. همچنین، برخی خانوارها به دلیل فشار اقتصادی، ممکن است خرید شیرینی را محدود یا از انواع ساده‌تر و با قیمت پایین‌تر انتخاب کنند که این خود بر تعادل عرضه و تقاضا تأثیر گذاشته است. با این حال، این ثبات به معنای یکنواختی قیمت در همه جا نیست. قطعاً در مناطق لوکس شهر، فروشگاه‌های مشهور و برای شیرینی‌های کاملاً خاص و سفارشی، قیمت‌هایی بسیار بالاتر از این میانگین‌ها مشاهده می‌شود. این تفاوت، ناشی هزینه‌های بالاتر اجاره، دستمزد و نیز برندینگ است.

بررسی دلایل تفاوت فاحش قیمت شیرینی خشک، تر و مغزدار

تفاوت قیمت بین انواع شیرینی عمدتاً ناشی از هزینه مواد اولیه، زمان و مهارت مورد نیاز برای تهیه است. شیرینی‌های تر ساده (مانند رولت یا شیرینی خامه‌ای معمولی) از مواد اولیه ارزان‌تر و فرآیند تولید ساده‌تری برخوردارند. ماندگاری کم این شیرینی‌ها نیز باعث می‌شود فروشندگان نتوانند آن‌ها را برای مدت طولانی انبار کنند و معمولاً با حاشیه سود کم‌تری به فروش می‌رسند. شیرینی‌های خشک و سنتی مانند نان نخودچی یا نان برنجی، به دلیل استفاده از مواد اولیه با کیفیت‌تر (مانند نخودچی مرغوب، پودر نارگیل) و همچنین ماندگاری بالا، قیمت بیشتری دارند. قطاب نیز به دلیل ترکیب خاص و استفاده از خلال مغزها، در این دسته و با قیمت بالاتر قرار می‌گیرد. اما اوج تفاوت در قیمت، مربوط به شیرینی‌های مغزدار به ویژه باقلواست. پسته، بادام و گردو از گران‌ترین مواد اولیه در صنعت شیرینی‌پزی هستند. افزون بر این، تهیه باقلوا نیاز به مهارت بسیار بالا، زمان کار طولانی (برای ورز دادن خمیر، چین‌دادن لایه‌ها و پخت) و نیز مصرف مقادیر زیادی از گلاب و زعفران مرغوب دارد. مجموع این عوامل، توجیه‌کننده قیمت به مراتب بالاتر این محصول است.

تأثیر شرایط اقتصادی بر سبد خرید و ذائقه مصرف‌کنندگان

در شرایط فعلی اقتصادی، بسیاری از خانوارها مجبور به اولویت‌بندی و مدیریت دقیق‌تر هزینه‌های مناسبت‌هایی مانند یلدا هستند. این امر می‌تواند تأثیر مستقیمی بر بازار شیرینی داشته باشد. ممکن است شاهد تغییر در الگوی خرید از سمت شیرینی‌های لوکس و گران‌قیمت (مانند باقلواهای سنگین) به سمت شیرینی‌های خشک سنتی با قیمت مناسب‌تر یا خرید مقدار کمتر از هر نوع باشیم. همچنین، تمایل به خرید از قنادی‌های محلی و کمتر شناخته شده به جای برندهای گران‌قیمت، می‌تواند افزایش یابد. برخی خانواده‌ها نیز ممکن است ترجیح دهند به جای خرید شیرینی آماده، با هزینه کمتر، مواد اولیه را خریده و در خانه اقدام به پخت شیرینی‌های ساده کنند. این تغییر رفتار مصرفی، فشار بیشتری بر قنادی‌های کوچک و متوسط وارد می‌کند تا قیمت‌های خود را رقابتی و کیفیت را حفظ کنند. از طرفی، قنادی‌های لوکس ممکن است بخشی از مشتریان ثابت خود را حفظ کنند، اما رشد چندانی در فروش نداشته باشند.

نقش نظارت و اهمیت خرید از مراکز معتبر

در آستانه مناسبت‌هایی مانند یلدا، نظارت بر بازار مواد غذایی از اهمیت دوچندانی برخوردار می‌شود. سازمان‌های نظارتی مانند اتحادیه قنادان، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و معاونت بهداشت دانشگاه‌های علوم پزشکی، باید بر کیفیت مواد اولیه، بهداشت محیط تولید، عدم استفاده از رنگ‌ها و اسانس‌های غیرمجاز و همچنین صحت قیمت‌گذاری نظارت دقیق داشته باشند. از طرفی، مصرف‌کنندگان نقش کلیدی در سلامت خود دارند. خرید از مراکز معتبری که پروانه بهداشت معتبر دارند، بررسی تاریخ تولید و مصرف به ویژه برای شیرینی‌های تر، و توجه به ظاهر و بوی شیرینی (برای تشخیص تازگی) از اقدامات ضروری است. متأسفانه در این ایام، ممکن است واحدهای غیرمجاز یا سیار نیز اقدام به تولید و فروش شیرینی با قیمت‌های به ظاهر پایین‌تر اما با کیفیت و بهداشت نامطمئن کنند. توصیه اکید به شهروندان، پرهیز از خرید اینگونه محصولات است، چرا که سلامت آنان به خطر می‌افتد.

چشم‌انداز بازار در روزهای باقی‌مانده و توصیه‌هایی برای خرید بهینه

با نزدیک شدن به شب یلدا (شب ۳۰ آذر)، به طور طبیعی تقاضا برای خرید شیرینی افزایش خواهد یافت. این افزایش تقاضا می‌تواند در روزهای آخر منجر به کمیابی برخی انواع خاص یا افزایش جزئی قیمت در برخی فروشگاه‌ها شود. بنابراین، خرید به موقع (حداقل دو سه روز قبل) می‌تواند گزینه عاقلانه‌تری باشد. برای خرید بهینه، مقایسه قیمت در چند فروشگاه معتبر در منطقه خود، انتخاب نوع شیرینی متناسب با سلیقه خانواده و بودجه، و تقسیم خرید به چند نوع مختلف (مثلاً ترکیبی از خشک، تر و مقدار کمی مغزدار) می‌تواند هم رضایت بیشتری ایجاد کند و هم فشار مالی را کاهش دهد. در نهایت، باید به خاطر داشت که شیرینی، تنها بخش کوچکی از آیین یلدا است. آنچه این شب را ماندگار می‌کند، حضور در کنار خانواده، خواندن اشعار حافظ، گفتگو و مهربانی است. پس می‌توان با مدیریت منطقی هزینه‌ها، هم از سنت شیرینی‌خوری نگهداری کرد و هم لحظات خوشی را بدون دغدغه مالی زیاد رقم زد.