آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
شب یلدا، این کهنترین جشن ایرانیان، امسال نیز با تمام آداب و رسوم خود از راه رسیده است. در این میان، آجیل مخلوط یا به قول قدیمیتر «آجیل مشکلگشا»، یکی از ارکان اصلی سفره یلدا محسوب میشود که زمستان را با طعم خشکبار و میوههای خشک شیرین میکند. امسال نیز مانند سالهای گذشته، سازمان میادین میوه و تره بار شهرداری تهران، برای نظارت بر بازار و جلوگیری از گرانفروشی، قیمت و ترکیب استاندارد آجیل مخلوط شب یلدا را اعلام کرده است. این اقدام با هدف حمایت از مصرفکننده و ایجاد شفافیت در بازار صورت میگیرد. بر اساس این اعلام، قیمت هر کیلوگرم آجیل شیرین با باسلوق در میادین و بازارهای میوه و تره بار تهران، ۶۶۶ هزار تومان تعیین شده است. ترکیب این آجیل شامل پسته احمدآقایی خام، مغز بادام، نخودچی دوآتیشه بینمک، کشمش سبز، برگه قیصی، انجیر خشک و باسلوق است.
همچنین، قیمت هر کیلوگرم آجیل شیرین بدون باسلوق ۷۵۲ هزار تومان اعلام شده است. این نوع آجیل، ترکیبی مشابه ولی با تفاوتهایی دارد: به جای بخشی از کشمش و باسلوق، فندق با پوست خام به آن اضافه شده و درصد کشمش نیز کمی تغییر یافته است. تفاوت قیمت بین دو نوع آجیل، عمدتاً به دلیل حذف باسلوق (که قیمت نسبتاً کمتری دارد) و افزودن فندق (که از خشکبار گرانقیمت محسوب میشود) است. این ترکیببندی، سلیقههای مختلف خریداران را در نظر گرفته است. با این حال، این قیمتها نرخهای پایه و نظارتی در میادین اصلی هستند. قیمت آجیل در مغازههای سطح شهر، بسته به کیفیت، نوع برند، منطقه فروش و حاشیه سود فروشنده، ممکن است متفاوت باشد. به ویژه آجیلهای وارداتی یا با کیفیت ویژه، معمولاً قیمت بسیار بالاتری دارند.
نکته قابل تأمل دیگر، تأثیر نوسانات ارزی و شرایط اقتصادی بر قیمت خشکبار است. بسیاری از اجزای آجیل مانند پسته و بادام، محصولات صادراتی مهمی هستند و قیمت جهانی و نرخ ارز بر آن ها تأثیر مستقیم میگذارد. از سوی دیگر، برخی اقلام مانند برگه و انجیر نیز تحت تأثیر تغییرات آبوهوایی و میزان تولید داخلی قرار دارند. در آستانه یلدا، توصیه میشود شهروندان برای خرید، ابتدا قیمتها را در نقاط مختلف مقایسه کنند و ترجیحاً از مراکز معتبر و تحت نظارت مانند میادین میوه و تره بار خرید کنند. همچنین توجه به ترکیب و تازگی اقلام، بسیار مهمتر از صرفاً پایین بودن قیمت است.
تحلیل قیمتگذاری و ترکیببندی بر اساس استانداردهای مصرف
اقدام سازمان میادین در اعلام ترکیب و قیمت، گامی به سمت شفافیت و استانداردسازی است. این کار از یک سو به مصرفکننده کمک میکند تا بداند دقیقاً در ازای چه ترکیبی پول پرداخت میکند و از سوی دیگر، با تعیین سقف قیمت، از گرانفروشی بیرویه جلوگیری میکند. ترکیب اعلام شده، سنتی و منطبق بر ذائقه عمومی است. درج درصدهای دقیق نیز امکان مقایسه و ارزیابی عادلانهتر قیمت را فراهم میآورد.
مقایسه قیمت با سال گذشته و تحلیل عوامل افزایش
برای درک واقعی این قیمتها، مقایسه آنها با سال گذشته ضروری است. با توجه به تورم عمومی بالا در کشور، به ویژه در بخش مواد غذایی، انتظار میرود قیمت آجیل نسبت به سال قبل افزایش چشمگیری داشته باشد. عوامل متعددی در این افزایش نقش دارند: افزایش قیمت جهانی خشکبار (بهویژه پسته و بادام)، نوسانات نرخ ارز که بر قیمت واردات برخی اقلام مانند کشمش یا فندق مرغوب تأثیر میگذارد، افزایش هزینههای تولید و بستهبندی داخلی، و افزایش هزینههای حملونقل و توزیع. همچنین، تغییرات آبوهوایی و کاهش تولید داخلی برخی میوههای خشک مانند برگه زردآلو نیز میتواند بر قیمت نهایی تأثیرگذار باشد.
تأثیر این قیمتگذاری بر بازار سنتی و فروشگاههای سطح شهر
قیمت اعلام شده از سوی سازمان میادین، یک «نرخ راهنما» و عمدتاً برای نظارت بر میادین تحت پوشش خود این سازمان است. تجربه نشان میدهد قیمت در بازار آزاد و فروشگاههای معتبر، معمولاً بالاتر از این نرخ است. دلایل این تفاوت میتواند شامل ارائه کیفیت بالاتر (مانند پسته اکبری به جای احمدآقایی)، استفاده از برند معتبر، هزینههای بالاتر اجاره مغازه، ارائه خدمات ارزش افزوده مانند بستهبندی لوکس، و سود تجاری فروشنده باشد. بنابراین، این قیمتگذاری بیشتر نقش یک «لنگر» یا حداقل معیار را ایفا میکند و نمیتوان انتظار داشت تمام فروشندگان دقیقاً با این قیمت بفروشند. با این حال، وجود این نرخ میتواند تا حدی از افزایش بیرویه قیمتها جلوگیری کند.
راهکارهای مدیریت هزینه برای خانوارها در آستانه یلدا
با توجه به قیمتهای بالای خشکبار، بسیاری از خانوارها به دنبال راهکارهایی برای مدیریت هزینه سفره یلدا هستند.
- اولین و مهمترین راهکار، خرید جزئی است: به جای خرید آجیل مخلوط آماده، میتوان هر یک از اقلام را به صورت جداگانه و به میزان نیاز واقعی خریداری کرد. این کار امکان کنترل کیفیت و قیمت هر قلم را نیز فراهم میآورد.
- دوم، مراجعه به میادین میوه و تره بار یا بازارهای عمدهفروشی است که معمولاً قیمتهای مناسبتری نسبت به مغازههای محلات دارند.
- سوم، کاهش تنوع یا جایگزینی اقلام: میتوان برخی اقلام گرانتر (مانند پسته درشت) را با اقلام مشابه و مقرونبهصرفهتر جایگزین کرد یا از تنوع آن کاست.
- چهارم، توجه به کیفیت به جای بستهبندی: بستهبندیهای لوکس هزینه زیادی به قیمت اضافه میکنند. خرید فلهای و بستهبندی ساده در خانه میتواند در هزینه صرفهجویی کند.
نقش آجیل در آیینهای ملی و لزوم حمایت از تولید و مصرف داخلی
شب یلدا و سفره آن، تنها یک مراسم تفننی نیست، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و میراث ناملموس ایران است. آجیل، به عنوان نمادی از برکت، سلامت و تنوع، در قلب این آیین قرار دارد. بنابراین، حفظ امکان دسترسی عمومی به این نماد فرهنگی، اهمیت فراتر از اقتصادی دارد. از این منظر، حمایت از باغداران و تولیدکنندگان داخلی خشکبار (مانند پستهکاران، باغداران بادام و زردآلو) از طریق تضمین خرید، بیمه محصولات و مقابله با قاچاق، ضروری است. از سوی دیگر، ترویج فرهنگ مصرف محصولات داخلی با کیفیت و معرفی ارقام و ترکیبات جدید میتواند به رونق این بخش کمک کند. دولت و نهادهای فرهنگی میتوانند با برنامهریزی بلندمدت، هم تولید را افزایش دهند و هم با ابزارهایی مانند یارانه هدفمند یا طرحهای فروش اقساطی در مناسبتها، فشار هزینه بر خانوارها را کاهش دهند.