آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
رقابت برای جام جهانی فوتبال، همواره فراتر از افتخار و عنوان قهرمانی جهان بوده است. مبارزه در میادین سبز، علاوه بر غرور ملی، جوایز مالی سرشاری را نیز برای فدراسیونهای ملی به ارمغان میآورد که میتواند نقش مهمی در توسعه زیرساختهای فوتبال کشورها ایفا کند. اکنون فیفا با اعلام خبری تاریخی، سهم مالی فدراسیونها از بزرگترین رویداد ورزشی جهان را به سطحی بیسابقه ارتقا داده است. شورای فیفا بسته مالی جام جهانی ۲۰۲۶ را تصویب کرده که در آن مبلغ کلانی معادل ۷۲۷ میلیون دلار میان فدراسیونهای عضو شرکتکننده توزیع خواهد شد. این رقم شگفتانگیز، نشاندهنده رشد ۵۰ درصدی جوایز نسبت به دوره قبلی جام جهانی در قطر است. افزایشی که پیام روشنی دارد: فیفا قصد دارد ثروت حاصل از گستردهترین رویداد ورزشی سیاره را بیش از پیش در اختیار اعضای خود قرار دهد.
جیانی اینفانتینو، رئیس فیفا، با افتخار این تصمیم را "تاریخی و تحولآفرین" خوانده است. او بر این باور است که جام جهانی ۲۰۲۶ نه تنها در میدان، که در میزان کمک به جامعه جهانی فوتبال نیز یک رویداد استثنایی خواهد بود. بر اساس این مصوبه، سهم هر تیم از این کیک بزرگ مالی، به محل قرارگیری آن در تورنمنت بستگی دارد. تیم قهرمان، جایزه ۵۰ میلیون دلاری را به خانه میبرد، در حالی که نایب قهرمان ۳۳ میلیون دلار دریافت خواهد کرد. اما نکته جالب توجه، گستردگی توزیع این ثروت است. حتی تیمهایی که در مرحله گروهی حذف میشوند نیز سهم قابل توجهی دریافت میکنند. به هر یک از ۴۸ تیم شرکتکننده، حداقل ۹ میلیون دلار پاداش تعلق میگیرد.
این افزایش چشمگیر سرمایه، میتواند انگیزه مضاعفی برای تیمهای ملی ایجاد کند و همچنین به فدراسیونهای کشورهای کوچکتر کمک کند تا با بودجه بیشتری به توسعه آکادمیها و ساختارهای پایه بپردازند. در این گزارش، جزئیات کامل بسته مالی فیفا، میزان افزایش جوایز نسبت به ادوار گذشته و تأثیر احتمالی این تزریق مالی عظیم بر توازن قدرت در فوتبال جهان را بررسی میکنیم.
تحلیل اقتصادی؛ مقیاس بیسابقه درآمدزایی و توزیع ثروت در فوتبال
رقم ۷۲۷ میلیون دلار برای جوایز نقدی تیمهای ملی، نشاندهنده ابعاد کلان اقتصاد فوتبال جهانی تحت مدیریت فیفا است. این مبلغ تنها بخشی از درآمدهای حاصل از جام جهانی ۲۰۲۶ خواهد بود که پیشبینی میشود از مرز ۱۰ میلیارد دلار عبور کند. درآمدهایی از طریق فروش حق پخش تلویزیونی، اسپانسرشیپ، بلیتفروشی و لیسانسینگ محصولات. افزایش ۵۰ درصدی جوایز نسبت به دوره قبل (که حدود ۴۸۰ میلیون دلار بود)، نشان از رشد نمایی درآمدزایی این تورنمنت دارد. بخشی از این افزایش را میتوان به گستردهتر شدن تورنمنت به ۴۸ تیم نسبت داد که هم تعداد بازیها و هم جذابیت تجاری را افزایش داده است. اما مهمتر از آن، استراتژی فیفا برای سرمایهگذاری کلان در "محصول" اصلی خود—یعنی مسابقات تیمهای ملی—است. این توزیع ثروت، وابستگی فدراسیونهای ملی به فیفا را بیشتر میکند و از طرفی، به آنان منابعی میدهد که در صورت مدیریت صحیح، میتواند به ارتقای کلی کیفیت فوتبال در سطح جهان بینجامد.
سازوکار توزیع جوایز و تأکید بر شمولیت تمامی شرکتکنندگان
فیفا در این بسته مالی، یک ساختار پلکانی و بسیار فراگیر طراحی کرده است. جوایز نه فقط به تیمهای برتر، بلکه به همه ۴۸ تیم شرکتکننده تعلق میگیرد. این رویکرد "شمولگرایانه" چند پیام دارد: اول، به رسمیت شناختن صرف حضور در جام جهانی به عنوان یک دستاورد بزرگ برای بسیاری از فدراسیونها، به ویژه کشورهای کوچکتر. دوم، ایجاد یک "شبکه ایمنی مالی" برای فدراسیونها که هزینههای سنگین آمادهسازی و حضور در تورنمنت را جبران کند. سوم، کاهش فاصله مالی بین غولهای فوتبال و تیمهای در حال توسعه. برای مثال، اختلاف جایزه قهرمان (۵۰ میلیون) با تیم چهلوهشمی (۹ میلیون) حدود ۴۱ میلیون دلار است. این در حالی است که در درآمدهای کلان باشگاهی، این شکاف میتواند صدها میلیون یورو باشد. این توزیع، انگیزه مالی برای رقابت تا آخرین لحظه را حفظ میکند، زیرا هر قدم صعود، پاداش مالی قابل توجهی دارد (مثلاً صعود از مرحله گروهی، دست کم ۴ میلیون دلار جایزه اضافی میآورد).
مقایسه با ادوار گذشته و روند صعودی جوایز نقدی
برای درک بزرگی این افزایش، مروری بر جوایز نقدی ادوار گذشته ضروری است. در جام جهانی ۲۰۱۴ برزیل، مجموع جوایز ۳۵۸ میلیون دلار بود و قهرمان ۳۵ میلیون دلار دریافت کرد. در ۲۰۱۸ روسیه، این رقم به ۴۰۰ میلیون دلار و جایزه قهرمان به ۳۸ میلیون دلار رسید. در ۲۰۲۲ قطر، با وجود همهگیری کرونا، مجموع جوایز به حدود ۴۸۰ میلیون دلار و سهم قهرمان به ۴۲ میلیون دلار افزایش یافت. حالا در ۲۰۲۶، شاهد جهشی تاریخی به ۷۲۷ میلیون دلار و جایزه ۵۰ میلیونی برای قهرمان هستیم. این روند صعودی نه تنها نشان از رشد تجاری فوتبال دارد، بلکه بیانگر تغییر نگرش فیفا بهعنوان یک نهاد "ثروتساز برای اعضا" است. در طول ۱۲ سال، جوایز کلی بیش از دو برابر و جایزه قهرمان حدود ۴۳٪ افزایش یافته است. این افزایشها عمدتاً ناشی از قراردادهای پخش و اسپانسرشیپ بلندمدت و ارزشمند فیفا است.
تأثیرات احتمالی بر فدراسیونهای ملی و توازن قدرت فوتبال جهانی
تزریق این حجم از سرمایه مستقیم به فدراسیونهای ملی میتواند اثرات متفاوتی داشته باشد. برای فدراسیونهای کشورهای ثروتمند و بزرگ (مانند آلمان، برزیل، فرانسه)، این مبلغ اگرچه قابل توجه است، اما ممکن است تنها بخش کوچکی از بودجه سالانه آنان را تشکیل دهد. تمرکز آنان احتمالاً بر روی قهرمانی و کسب جایزه ۵۰ میلیونی است. برای فدراسیونهای کشورهای با اقتصاد متوسط و فوتبال در حال توسعه (مانند سنگال، مراکش، آمریکا)، این پول میتواند بسیار دگرگونکننده باشد. آنان میتوانند این منابع را در آکادمیهای جوانان، زیرساختهای تمرینی و جذب مربیان خارجی سرمایهگذاری کنند. برای کوچکترین شرکتکنندگان (مانند احتمالاً تیمهای جزایر اقیانوسیه یا برخی تیمهای آسیایی جدید)، حتی ۹ میلیون دلار میتواند بودجه چندساله آنان را تأمین کند. در بلندمدت، این توزیع عادلانهتر ثروت میتواند به کاهش شکاف کیفیتی در فوتبال جهانی و رقابتیتر شدن جام جهانی بینجامد. با این حال، شرط اصلی، "مدیریت صحیح و شفاف" این منابع در فدراسیونهاست تا به جای هدررفت در بوروکراسی یا فساد، صرف توسعه واقعی شود.
چشم انداز و انتظارات از جام جهانی ۲۰۲۶ به عنوان یک موتور محرکه اقتصادی
جام جهانی ۲۰۲۶ با ۴۸ تیم در سه کشور میزبان، از هم اکنون بزرگترین و پیچیدهترین دوره این رقابتها پیشبینی میشود. بسته مالی ۷۲۷ میلیون دلاری، تنها بخشی از تأثیر اقتصادی این رویداد است. انتظار میرود این جام، رکوردهای جدیدی در فروش بلیت (با ظرفیت استادیومهای غولآسای آمریکا)، فروش حق پخش (به دلیل پخش در منطقههای زمانی مناسب برای اروپا و آمریکا) و فروش محصولات لیسانس بزند. فیفا با اعلام زودهنگام این بسته مالی، دو هدف دارد: اول، ایجاد هیجان و اطمینان در بین فدراسیونها برای برنامهریزی بلندمدت. دوم، ارسال پیامی به بازارهای تجاری و رسانهای که جام جهانی ۲۰۲۶ یک فرصت بینظیر است. موفقیت مالی این دوره میتواند استانداردهای جدیدی برای آینده تعیین کند. نکته نهایی این است که فیفا، بهعنوان یک نهاد غیرانتفاعی، موظف است سود خود را دوباره در فوتبال سرمایهگذاری کند. این بسته مالی عظیم، عینیترین نمایش از عمل کردن به این مأموریت است. اگر این ثروت به درستی در پایههای فوتبال جهان خرج شود، میتواند میراث ماندگار جام جهانی ۲۰۲۶ فراتر از خود بازیها باشد.