کشف یک گنجینه ۱۵۰۰ ساله در شیراز؛ دختر ۱۳ ساله پدرش را لو داد

آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:

شیراز، شهر شعر، تاریخ و رازهای سر به مهر، بار دیگر خبرساز شد. این بار نه به خاطر حافظ و سعدی، بلکه به دلیل کشف یک گنجینه تاریخی متعلق به دوران ساسانی که ماجرای آن بیشتر شبیه به فیلم‌های پلیسی است. ماجرا از جایی شروع شد که پلیس یا میراث فرهنگی شیراز، بر اساس اطلاعاتی مبنی بر کشف و پنهان‌سازی یک گنج تاریخی، به خانه‌ای در این شهر مراجعه کرد. مظنون اصلی، پدر خانواده بود که گفته می‌شد گنجی مربوط به دوره ساسانی را پیدا و مخفی کرده است. با حضور مأموران در خانه، جستجو آغاز شد. اما با کمال تعجب، هیچ اثری از اشیاء تاریخی در خانه پیدا نشد. همه چیز عادی به نظر می‌رسید و پدر خانواده نیز هرگونه اتهام را رد می‌کرد. به نظر می‌رسید که پرونده به یک بن‌بست رسیده است. در این لحظه حساس، یک شاهد غیرمنتظره وارد ماجرا شد: دختر ۱۳ ساله خانواده. او که شاهد تمام ماجرا بود، نزد مأموران آمد و راز پنهان شدن گنج را فاش کرد: «شماها جای آن را بلد نیستید. آن زیر سرامیک‌های آشپزخانه است.»

این اعتراف غیرمنتظره، بازی را به کلی تغییر داد. مأموران به آشپزخانه بازگشتند و با کنار زدن سرامیک‌ها، مخفیگاه هوشمندانه پدر را کشف کردند. گنجینه‌ای که او تصور می‌کرد برای همیشه پنهان مانده، در برابر چشمان همه ظاهر شد. گنج کشف شده، گنجینه‌ای حیرت‌انگیز از دوره ساسانی (۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی) بود. این مجموعه شامل ۳۷۱ سکه تاریخی، ۶۶ شیء تزئینی و ۵۴ شیء فلزی دیگر بود که هر کدام می‌توانست بخشی از تاریخ ایران را روایت کند. علاوه بر این اقلام، قطعات گران‌قیمت دیگری نیز در این مجموعه وجود داشت که هنوز به طور کامل طبقه‌بندی نشده‌اند. ارزش تاریخی این مجموعه، به مراتب بیشتر از ارزش مادی آن است، زیرا می‌تواند پنجره‌ای جدید به زندگی، هنر و اقتصاد دوران ساسانی بگشاید. پس از کشف گنج، پدر خانواده که قصد داشت این میراث ملی را به صورت شخصی نگهداری یا احتمالاً به صورت غیرقانونی بفروشد، دستگیر شد. این پایان یک مخفی‌کاری بود که توسط نزدیک‌ترین فرد به او کشف شد. دختر ۱۳ ساله، ناخواسته قهرمان حفظ یک اثر تاریخی ملی شد.

اهمیت تاریخی گنجینه ساسانی کشف شده

دوره ساسانی (۲۲۴–۶۵۱ میلادی) آخرین امپراتوری بزرگ ایرانی قبل از ظهور اسلام بود. آثار به جا مانده از این دوران، از نظر هنری، فرهنگی و تاریخی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای هستند. هر کشف جدید از این دوره، می‌تواند بخش‌های ناشناخته‌ای از تاریخ ایران را روشن کند. سکه‌های ساسانی به ویژه از منابع مهم تاریخی محسوب می‌شوند. بر روی این سکه‌ها معمولاً تصویر پادشاه، نشان‌های سلطنتی و خط پهلوی وجود دارد که اطلاعات ارزشمندی درباره سلسله‌ها، تاریخ‌گذاری و اوضاع سیاسی و اقتصادی آن زمان ارائه می‌دهند. کشف ۳۷۱ سکه در یک مجموعه، گنجینه‌ای بی‌نظیر برای مورخان و سکه‌شناسان است. اشیاء تزئینی و فلزی (شامل ظروف، زیورآلات، ابزار و احتمالاً سلاح) نیز سبک هنری، سطح فناوری، تجارت و زندگی روزمره مردم عصر ساسانی را نشان می‌دهند. طراحی و جنس این اشیا می‌تواند نشان‌دهنده ارتباطات فرهنگی و تجاری ایران ساسانی با دیگر تمدن‌های هم‌عصر مانند امپراتوری روم، هند و چین باشد.

ابعاد روان‌شناختی و خانوادگی ماجرا؛ چرا دختر ۱۳ ساله پدرش را لو داد؟

این ماجرا از نظر روان‌شناختی بسیار پیچیده است. یک دختر نوجوان در آستانه بلوغ، با یک تعارض اخلاقی بزرگ مواجه می‌شود: وفاداری به پدر در برابر احساس مسئولیت نسبت به قانون و میراث ملی. انتخاب او نشان‌دهنده تاثیر آموزش‌های مدرسه، رسانه‌ها و فضای عمومی درباره اهمیت حفظ آثار تاریخی است. ممکن است دختر از پنهان‌کاری پدر احساس ناراحتی یا ترس می‌کرده است. نگهداری غیرقانونی چنین اشیایی می‌تواند برای کل خانواده استرس و اضطراب ایجاد کند. همچنین، ممکن است دختر از عواقب احتمالی (مانند دستگیری پدر در آینده یا مشکلات قانونی بزرگ‌تر) آگاه بوده و خواسته با یک اقدام پیش‌دستانه، از وخامت اوضاع بکاهد. این عمل، اگرچه منجر به دستگیری پدر شد، اما در نهایت ممکن است به نفع خانواده بوده باشد. زیرا ادامه این پنهان‌کاری می‌توانست به مجازات سنگین‌تر، جریمه مالی شدید یا حتی زندان طولانی‌مدت بینجامد. حالا پدر با یک پرونده روشن‌تر روبروست.

روش‌های پنهان‌سازی اموال تاریخی و اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی

پنهان کردن این حجم از اشیاء تاریخی زیر سرامیک آشپزخانه، نشان از خلاقیت (هرچند منفی) فرد خاطی دارد. آشپزخانه به دلیل رفت‌وآمد کمتر مهمانان و خصوصی بودن، مکان مناسبی برای چنین مخفی‌کاری‌هایی تصور می‌شود. این مورد نشان می‌دهد که قاچاقچیان آثار تاریخی تا چه حد می‌توانند مبتکر باشند. این واقعه، لزوم آموزش عمومی و فرهنگ‌سازی برای حفاظت از میراث ملی را پررنگ می‌کند. بسیاری از افراد به ارزش تاریخی (غیر از ارزش مالی) این اشیا آگاه نیستند و آن‌ها را تنها به چشم یک کالای سودآور می‌بینند. رسانه‌ها و نهادهای آموزشی باید بر این موضوع تأکید کنند که این اشیا متعلق به تمام ملت ایران و نسل‌های آینده هستند. همچنین، این ماجرا بر ضرورت تقویت قوانین و نظارت بر حفاری‌های غیرمجاز و بازار سیاه عتیقه‌جات تأکید دارد. کشف چنین مجموعه‌هایی معمولاً نشان می‌دهد که یک حفاری غیرقانونی در جایی رخ داده که از چشم مسئولان پنهان مانده است. باید مکانیسم‌های گزارش‌دهی مردمی تقویت شود.

پیامدهای حقوقی برای پدر و آینده گنجینه کشف شده

بر اساس قوانین ایران، تمامی آثار تاریخی یافت شده در خاک کشور، جزء اموال عمومی و در مالکیت دولت (به نمایندگی از ملت) هستند. هرگونه کشف، حفاری، خرید و فروش یا پنهان‌سازی این آثار بدون مجوز سازمان میراث فرهنگی، جرم محسوب می‌شود. پدر خانواده با چند اتهام مواجه خواهد شد: کشف غیرمجاز آثار تاریخی، پنهان‌سازی اموال ملی و احتمالاً قصد فروش غیرقانونی. مجازات این جرایم می‌تواند شامل پرداخت جریمه نقدی سنگین و حبس باشد. اما اگر فرد همکاری کند و سابقه کیفری نداشته باشد، ممکن است قاضی تخفیف در نظر بگیرد. گنجینه کشف شده بلافاصله به سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس تحویل داده خواهد شد. متخصصان مرمت و باستان‌شناسان، اشیا را بررسی، مرمت و طبقه‌بندی می‌کنند. پس از انجام پژوهش‌های لازم، احتمالاً بخشی از این گنجینه در موزه‌های شیراز یا تهران برای نمایش عمومی قرار خواهد گرفت تا همه مردم از آن بهره‌مند شوند.

درس‌های اجتماعی و اخلاقی این رویداد برای جامعه

این ماجرا یک درام انسانی واقعی است که درس‌های مهمی دارد:

1. اولاً نشان می‌دهد که آموزش مسئولیت‌پذیری اجتماعی به کودکان و نوجوانان می‌تواند نتایج ملموسی داشته باشد. دختر ۱۳ ساله با انتخاب دشوار خود، نشان داد که آگاهی از حقوق عمومی و میراث ملی می‌تواند بر وفاداری خانوادگی اولویت پیدا کند.
2. ثانیاً، بر اهمیت شفافیت و قانون‌مداری تأکید می‌کند. اگر پدر خانواده بلافاصله پس از کشف این گنج، آن را به مقامات مربوطه گزارش می‌داد، نه تنها مجازات نمی‌شد، بلکه ممکن است حتی جایزه یا تقدیرنامه نیز دریافت کند. طمع و پنهان‌کاری، در نهایت به زیان او تمام شد.
3. ثالثاً، این واقعه هشداری برای تمام کسانی است که ممکن است به طور تصادفی یا عمدی به آثار تاریخی برخورد کنند. بهترین راهکار، گزارش فوری به سازمان میراث فرهنگی یا پلیس است. حفظ این آثار، حفظ هویت ملی و تاریخی ماست و وظیفه هر شهروندی است که در این راه کوشا باشد. دختر شیرازی، اگرچه ناخواسته، اما به یک قهرمان ملی در حفاظت از میراث فرهنگی تبدیل شد.