آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کاظم عاشوری گیلده - محقق و نویسنده - ما ایرانیان، بیآنکه بدانیم، در احاطهی کامل پلاستیکها زندگی میکنیم. صبحانه را از ظرف مربا یا پنیر پلاستیکی در یخچال آغاز میکنیم، ناهار را در ظروف یکبارمصرف محل کار میخوریم، آب را از بطری معدنی در ماشین مینوشیم، و شام را در پلاستیک مایکروویوی گرم میکنیم. حتی پلاستیک فریزر، که بهراحتی و با کمترین توجه در نگهداری غذا و فریز کردن مواد استفاده میشود، مثل نقل و نبات در هر خانهای یافت میشود. این استفادهی گسترده، بیش از آنکه رفاه باشد، در واقع شکل پنهانی از آلودهسازی بدن ماست؛ تهدیدی بیصدا، اما پیوسته.
تحقیقی جامع دربارهی اثرات ظروف پلاستیکی (بطریهای آب، ظروف غذا، بستهبندیها) بر سلامت ایرانیان و راههای نجات از آن
از اولین جرعه چای صبحگاهی در لیوان پلاستیکی تا آخرین لقمه شامی که در ظرف یکبارمصرف گرم شده، ایرانیان ناخواسته در حال بلعیدن دوز روزانهای از سموم پلاستیکی هستند. این میهمانان ناخوانده که بیصدا از ظروف به غذا و از غذا به بدن ما راه مییابند، با اختلالات هورمونی، ناباروری و سرطان، سلامت یک نسل را نشانه رفتهاند.
شیمی مرگبار ظروف پلاستیکی
ظروف پلاستیکی معمولاً از پلیمرهای زیر ساخته میشوند:
- PET (پلیاتیلن ترفتالات): رایجترین ماده در بطریهای آب معدنی و نوشابه
- HDPE و LDPE: در بطریهای شیر، روغن، و کیسههای پلاستیکی
- PVC (پلیوینیل کلراید): در ظروف بستهبندی گوشت و مواد غذایی چرب
- PP (پلیپروپیلن): در دربهای ظروف و برخی ظروف مایکروویوی
- PS (پلیاستایرن): در لیوانهای قهوه، ظرفهای یکبارمصرف غذا
این مواد در شرایط عادی چه میکنند؟
ظروف پلاستیکی، بهویژه تحت تأثیر گرما (بالای ۳۰ درجه)، اسید (مثل ماست، آبلیمو، گوجه)، یا چربی، شروع به آزادسازی ترکیبات خطرناکی میکنند. از جمله:
۱. بیسفنول A (BPA) – سم هورمونی شناختهشده
در پلیکربناتها و PVC وجود دارد؛ وارد آب و غذا میشود؛ بهویژه در بطریهایی که مجدد استفاده میشوند یا در معرض نور و گرما هستند.
اثرات علمی
- اختلال در سیستم غدد درونریز
- ناباروری مردان و زنان
- بلوغ زودرس در کودکان
- سرطان سینه و پروستات
- سندرم تخمدان پلیکیستیک
۲. فتالاتها – پلاستیسایزرهای نرمکننده، دشمن باروری
در بستهبندیهای چرب، غذای آماده، ظروف سلف سرویس
قابلیت تجمعپذیری در بدن و عبور از جفت جنین
اثرات علمی
- اختلال رشد جنسی در پسران
- کاهش تعداد و کیفیت اسپرم
- مشکلات رفتاری کودکان (ADHD)
۳. آنتیموان (Sb) – فلز سنگین خطرناک در بطریهای PET
با گذشت زمان یا گرما (یخچال، خودرو، در برابر نور آفتاب)، از بطری آزاد میشود
اثرات: سرطانزا، اختلال در عملکرد کبد و کلیه، کاهش رشد سلولی
۴. میکروپلاستیکها – ذرات ریز اما مرگآور
از تجزیه بطریها، کیسهها، یا در اثر سایش ظروف ایجاد میشوند. در روده، خون، ریهها، مغز و حتی جفت یافت شدهاند. در ایران، طبق پژوهش دانشگاه علوم پزشکی تهران (۱۴۰۲)، میکروپلاستیکها در ۸۰٪ نمونههای آب معدنی بررسیشده وجود داشتهاند
نتیجه: دشمنی با لباس سفید بهداشت
ظروف پلاستیکی با ظاهر تمیز و بهداشتی، در واقع بمبهای شیمیایی آرام هستند. آنها با وعدهی راحتی و صرفهجویی، زندگی روزمره ما را اشغال کردهاند، اما تاوانی که خواهیم داد، نسل بیمار، باروری پایین، سرطانهای زودرس و فرزندان آسیبپذیرتر است. نکتهای تأملبرانگیز اینکه برخی جوامع سنتی مانند مردم آمیش در آمریکا، با وجود زندگی در کشوری پیشرفته، آگاهانه تصمیم گرفتهاند از هیچ نوع ظروف پلاستیکی در زندگی روزمره خود استفاده نکنند. آنها به جای پلاستیک، از ظروف چوبی، فلزی یا شیشهای استفاده میکنند و با این روش، سلامت خانواده و محیط زیستشان را حفظ کردهاند. سبک زندگی آنها نشان میدهد که کنار گذاشتن پلاستیک نهتنها ممکن است، بلکه میتواند انتخابی خردمندانه و پایدار باشد. آیا ما، با تمام منابع و فرهنگ غنیمان، نمیتوانیم همین مسیر را آغاز کنیم؟
راهحلهای کاملاً عملی برای جامعه ایرانی
۱. جایگزینی گامبهگام ظروف پلاستیکی
- مورد مصرف جایگزین سالم
- بطری آب معدنی بطری شیشهای یا استیل با فیلتر خانگی
- ظرف ماست و لبنیات خرید از فروشگاههای سنتی یا ریختن در ظروف شیشهای
- گرمکردن غذا ظروف پیرکس یا سرامیک در مایکروویو
- ظرف غذا در محل کار ظرف استیل دو جداره یا شیشهای با درب سیلیکونی
- لیوان پلاستیکی چای لیوان چینی، شیشهای یا استیل سبک
۲. تغییر در فرهنگ عمومی و مدارس
- آموزش خطرات پلاستیک به کودکان و نوجوانان
- ممنوعیت استفاده از ظروف پلاستیکی در مدارس و دانشگاهها
- تشویق مراکز تهیه غذا به استفاده از ظروف پایدار
۳. مطالبهگری از دولت و صنعت
- ممنوعیت تولید ظروف پلاستیکی حاوی BPA یا فتالات
- مالیات بر تولید ظروف یکبارمصرف
- حمایت از کارآفرینی در حوزه ظروف پایدار (پوشال برنج، بامبو، نشاسته ذرت)
جمعبندی نهایی: پلاستیک را کنار بگذاریم، آینده را نجات دهیم
ما در نقطهای از تاریخ ایستادهایم که آینده فرزندانمان با هر تصمیم کوچک ما تعیین میشود. کنار گذاشتن بطری آب معدنی، تعویض ظرف غذای پلاستیکی یا نخریدن لیوان یکبارمصرف، شاید کوچک بهنظر برسد، اما در مقیاس جمعی، یک انقلاب سلامتآفرین و محیطزیستی برای ایران خواهد بود. جوامعی مانند آمیشها نشان دادهاند که زندگی بدون پلاستیک نهتنها ممکن، بلکه سالمتر و معنادارتر است. پلاستیک، انتخاب ما نیست؛ اجبار بازار است. از همین امروز، آگاهانه انتخاب کنیم.