از روز دوشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۱۹ می ۲۰۲۵)، کامیونداران ایران بار دیگر جادهها را به سکوت کشاندند و با توقف بارگیری در پایانههای باربری، موج جدیدی از اعتصابات سراسری را آغاز کردند. این اعتصابات، که از بندرعباس شروع شد و به سرعت به دهها شهر از جمله تهران، کرمانشاه، اراک، شیراز، قزوین، کاروزن، ایلام و رستمآباد گسترش یافت، نه تنها یک اعتراض صنفی، بلکه نشانهای از عمق بحرانهای اقتصادی و اجتماعی در ایران است. کامیونداران، که ستون فقرات حملونقل کشور را تشکیل میدهند، با مشکلات متعددی دستوپنجه نرم میکنند که پاسخهای ناکافی دولت به آنها، این اعتراضات را شعلهورتر کرده است.
دلایل اعتصاب: صدای خشم جادهها
کامیونداران ایران در این دور از اعتراضات، به مشکلات متعددی اشاره کردهاند که زندگی و معیشت آنها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است:
- تخصیص ناعادلانه سوخت: سهمیه گازوئیل کامیونداران به طور چشمگیری کاهش یافته و از ۲۰۰۰ لیتر به ۱۰۰ تا ۲۰۰ لیتر در ماه رسیده است. تأخیر در تخصیص سوخت و مشکلات سامانههای توزیع نیز به این معضل دامن زده است.
- پایین بودن کرایهها: کرایههای حمل بار با تورم فزاینده و هزینههای بالای نگهداری کامیونها همخوانی ندارد. این در حالی است که هزینههای تعمیرات و قطعات یدکی به دلیل نوسانات ارزی سر به فلک کشیده است.
- افزایش هزینههای بیمه: بیمه تأمین اجتماعی و بیمه تکمیلی کامیونداران با افزایش نرخ مواجه شده و بسیاری از رانندگان از پس تأمین آن برنمیآیند.
- گرانی قطعات و لوازم یدکی: قیمت لاستیک، روغن و سایر قطعات به دلیل وابستگی به بازار ارز و عرضه با نرخ آزاد، برای رانندگان غیرقابل تحمل شده است.
- مشکلات ساختاری: وجود مافیای بار، اخاذی در جادهها توسط پلیس راه، نبود نظارت بر شرکتهای باربری و دلالان، و همچنین قوانین تبعیضآمیز، از دیگر دلایل خشم کامیونداران است.
یکی از رانندگان در گفتوگو با رسانهها اظهار داشت: «ما نه تنها برای خودمان، بلکه برای آینده این کشور مبارزه میکنیم. وقتی کرایهها کفاف هزینهها را نمیدهد و سوخت به موقع نمیرسد، چگونه میتوانیم کار کنیم؟»
گستردگی اعتصاب: از بندرعباس تا تهران
اعتصاب کامیونداران از بندرعباس، یکی از مهمترین مراکز حملونقل ایران، آغاز شد و به سرعت به شهرهای دیگر سرایت کرد. گزارشها حاکی از آن است که پایانههای باربری در شهرهایی مانند تهران، شیراز، کرمانشاه، اراک، قزوین، ایلام، کاروزن و رستمآباد عملاً تعطیل شدهاند. ویدئوهای منتشرشده در شبکههای اجتماعی نشاندهنده جادههای خالی از کامیون و تجمعات اعتراضی رانندگان در مبادی ورودی و خروجی بنادر است.
اتحادیه تشکلهای کامیونداران و رانندگان ایران با انتشار بیانیهای، این اعتصاب را «حق مسلم» رانندگان دانسته و اعلام کرده که تا تحقق مطالبات، به اعتراضات ادامه خواهند داد. این اتحادیه همچنین به اعتصاب موفق سال ۱۳۹۷ اشاره کرده که با اختلال در توزیع سوخت و کالاها، تأثیرات گستردهای بر اقتصاد کشور گذاشت.
تأثیرات اقتصادی: ضربهای به قلب چرخه حملونقل
اعتصاب کامیونداران تأثیرات عمیقی بر اقتصاد ایران داشته است. به گفته تحلیلگران، حتی اعتصاب ۵ درصد از کامیونداران میتواند روزانه جابهجایی ۷۰ هزار تن بار را مختل کند، که این امر به کمبود کالاهای اساسی، افزایش قیمتها و اختلال در زنجیره تأمین منجر میشود. در برخی شهرها، گزارشهایی از کمبود سوخت در جایگاهها و تشکیل صفهای طولانی خودروها منتشر شده است.
این اعتصابات در شرایطی رخ میدهد که ایران با چالشهای اقتصادی متعددی از جمله تورم بالا، کاهش ارزش پول ملی، و اثرات تحریمها دستوپنجه نرم میکند. توقف حملونقل جادهای، که بخش عمده جابهجایی کالا در کشور را بر عهده دارد، میتواند فشار مضاعفی بر اقتصاد وارد کند.
واکنشهای حکومتی: از وعده تا تهدید
مقامات حکومتی تاکنون واکنشهای متفاوتی به این اعتصابات نشان دادهاند:
- وعدههای دولتی: برخی مقامات، از جمله نمایندگان وزارت راه و شهرسازی، از مذاکره با نمایندگان کامیونداران و وعدههایی مانند افزایش ۲۰ درصدی کرایهها و تأمین لاستیک ارزان سخن گفتهاند. با این حال، رانندگان این وعدهها را ناکافی و مشابه وعدههای عملینشده در اعتصابات قبلی میدانند.
- رویکرد امنیتی: گزارشهایی از حضور نیروهای امنیتی در پایانههای باربری و تهدید به بازداشت معترضان وجود دارد. در اعتصابات سال ۱۳۹۷، بیش از ۲۵۶ راننده بازداشت شدند و برخی با اتهامات سنگینی مانند «افساد فیالارض» مواجه شدند. این بار نیز برخی مقامات، معترضان را به «سوءاستفاده دشمنان» متهم کردهاند.
- تکذیب اعتصابات: رسانههای نزدیک به دولت، مانند خبرگزاری ایرنا، سعی کردهاند با انتشار گزارشهایی از «جریان عادی حملونقل»، ابعاد اعتصاب را کمرنگ جلوه دهند.
حمایتهای بینالمللی: همبستگی جهانی با کامیونداران
اعتصاب کامیونداران ایران مورد توجه نهادهای بینالمللی قرار گرفته است. فدراسیون جهانی کارگران حملونقل (ITF) و اتحادیه رانندگان کامیونهای باری آمریکای شمالی حمایت خود را از این اعتراضات اعلام کردهاند. استیو کاتن، دبیرکل ITF، در بیانیهای ضمن انتقاد از تهدیدهای قضایی علیه رانندگان، خواستار رسیدگی به مطالبات اقتصادی آنها و مداخله سازمان بینالمللی کار شد.
زمینه تاریخی: سابقهای از اعتراضات صنفی
اعتصابات کامیونداران در ایران سابقهای طولانی دارد و همواره به عنوان یکی از تأثیرگذارترین حرکتهای صنفی شناخته شده است:
- خرداد ۱۳۹۷: اعتصاب گسترده در ۱۶۰ شهر و ۲۵ استان به دلیل گرانی لوازم یدکی، پایین بودن کرایهها و افزایش هزینههای بیمه، که به کمبود سوخت در برخی شهرها منجر شد.
- مهر ۱۳۹۷: موج دوم اعتصابات با مشارکت بیش از ۳۰ استان و ۲۳۶ شهر، که با سرکوب گسترده و بازداشت رانندگان همراه بود.
- آذر ۱۴۰۱: اعتصابات هماهنگ با اعتراضات سراسری «زن، زندگی، آزادی» در شهرهایی مانند سنندج، قزوین و بندرعباس.
این اعتراضات نشاندهنده نارضایتی عمیق کامیونداران از سیاستهای اقتصادی و عدم پاسخگویی دولت به مطالباتشان است.
چشمانداز آینده: ادامه یا توقف؟
با ادامه اعتصابات در روز پنجم، کامیونداران اعلام کردهاند که تا تحقق مطالباتشان، از جمله افزایش کرایهها متناسب با تورم، تخصیص عادلانه سوخت، و کاهش هزینههای بیمه، به اعتراض ادامه خواهند داد. تحلیلگران معتقدند که در صورت تداوم این حرکت، اقتصاد ایران با چالشهای بیشتری مواجه خواهد شد، بهویژه در زمینه تأمین کالاهای اساسی و سوخت.
از سوی دیگر، واکنشهای امنیتی و عدم ارائه راهکارهای عملی از سوی دولت میتواند به تشدید تنشها منجر شود. تجربه اعتصابات قبلی نشان میدهد که سرکوب ممکن است در کوتاهمدت اعتراضات را متوقف کند، اما در بلندمدت به افزایش خشم و مقاومت معترضان منجر خواهد شد.
نتیجهگیری
اعتصاب کامیونداران ایران در سال ۱۴۰۴ نه تنها یک اعتراض صنفی، بلکه نشانهای از بحرانهای عمیق اقتصادی و اجتماعی در کشور است. این حرکت، که با حمایت گسترده داخلی و بینالمللی همراه شده، بار دیگر نشان داد که کامیونداران به عنوان یکی از مهمترین اقشار اقتصادی ایران، قادرند با توقف چرخه حملونقل، صدای خود را به گوش همگان برسانند. حال پرسش این است: آیا دولت میتواند با راهکارهای عملی به این مطالبات پاسخ دهد، یا این اعتصابات به موجی گستردهتر از اعتراضات اجتماعی تبدیل خواهد شد؟