آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
سالهاست که در فصلهای گرم و اوج مصرف برق، مردم ایران با پدیدهی ناپایدار قطع برق مواجهاند. این قطعیها، بهویژه در منازل، نه تنها آسایش زندگی روزمره را مختل میکند، بلکه موجب آسیبهای مالی جدی به لوازم خانگی و سلامت افراد میشود. در حالی که برق در منازل با حیاتیترین نیازها گره خورده، روشن نگه داشتن بزرگراهها در ساعاتی که تردد به حداقل میرسد، هنوز در اولویت باقی مانده است. این مقاله پیشنهاد میدهد به جای قطع برق منازل، مصرف برق در فضاهای کمکاربردی مانند تیرهای چراغ برق بزرگراهها بازنگری شود؛ همانگونه که در بسیاری از کشورهای توسعهیافته اجرا شده است.
مدیریت بهینه مصرف برق با کاهش روشنایی غیرضروری در بزرگراهها به جای قطع برق منازل
ضررهای قطع برق منازل
قطع ناگهانی برق منازل بهویژه در تابستان که کولرها و سیستمهای تهویه مطبوع مورد استفاده قرار میگیرند، سلامت کودکان، سالمندان و بیماران را تهدید میکند. همچنین این قطعیها منجر به آسیب جدی به لوازم خانگی، یخچال، سیستمهای امنیتی، آسانسورها و اینترنت شده و هزینههای هنگفتی به مردم تحمیل میکند.
روشنایی بزرگراهها؛ ضرورتی یا عادتی؟
در بسیاری از نقاط ایران، بزرگراهها در تمام طول شب با تیرهای چراغبرق روشن هستند؛ حتی در ساعاتی که تردد نزدیک به صفر است. اگرچه ایمنی جادهای اهمیت دارد، اما پژوهشها نشان دادهاند که میتوان با فناوریهایی مانند چراغهای خورشیدی یا نوردهی موضعی و سنسوری، همان ایمنی را با مصرف برق بهمراتب کمتر تأمین کرد.
نمونههای جهانی
1. آلمان
بسیاری از بخشهای بزرگراههای آلمان (Autobahn) فاقد روشنایی شبانه هستند، مگر در نقاط خاص مانند تقاطعها یا ورودی و خروجیها. این کشور با استانداردهای ایمنی بالا، از بازتابدهندهها و خطکشیهای نوری استفاده میکند تا نیاز به برق را به حداقل برساند.
2. ایالات متحده آمریکا
در بیشتر ایالتهای آمریکا بزرگراهها در طول شب فاقد روشنایی مداوم هستند. روشنایی تنها در نقاط کلیدی مانند رمپها، تقاطعها و ایستگاهها تأمین میشود. رانندگان با اتکای بیشتر به نور بالای خودروها و علائم شبتاب هدایت میشوند.
3. ژاپن
ژاپن با وجود فناوری پیشرفته، روشنایی جادهای را بر اساس حجم ترافیک و نیاز واقعی تنظیم میکند. سنسورهای هوشمند در برخی جادهها فقط در صورت حضور خودرو، نور را فعال میکنند.
نتیجهگیری
در شرایط فعلی که اقتصاد خانوارهای ایرانی تحت فشار است، سیاست قطع برق منازل نهتنها غیرکارآمد، بلکه ظالمانه به نظر میرسد. میتوان با حذف یا کاهش روشنایی بیرویه در بزرگراهها، هم مصرف برق را کاهش داد و هم رفاه عمومی را حفظ کرد. نمونههای بینالمللی نشان میدهند که با فناوریهای ساده و تنظیمات هوشمند، میتوان ایمنی را حفظ کرد بدون آنکه منابع ملی برق هدر رود.
راهکار پیشنهادی برای ایران
1. خاموشی دورهای تیرهای چراغ برق بزرگراهها در ساعات کمتردد (مثلاً ۱ تا ۵ بامداد)
2. استفاده از نور موضعی و بازتابدهندههای شبتاب در طول جادهها
3. تجهیز تیرهای چراغ برق به پنلهای خورشیدی جهت تأمین برق مستقل
4. نصب سنسورهای تشخیص حرکت برای فعالسازی نور تنها در صورت نیاز
5. آموزش و فرهنگسازی درباره تغییر در الگوهای روشنایی جادهای و نقش آن در حفظ منابع انرژی
جمعبندی
تصمیمگیرندگان باید با نگاهی علمی و مردممحور، سیاستهای مدیریت انرژی را بازنگری کنند. کاهش روشنایی غیرضروری در بزرگراهها اقدامی کمهزینه و اثرگذار است که میتواند از قطع برق منازل جلوگیری کرده و فشار بر مردم را کاهش دهد. تغییر این سیاست نه تنها به نفع خانوارها، بلکه به نفع کل کشور خواهد بود. با توجه به شرایط خاص ایران از جمله زیرساختهای انرژی، وضعیت اقتصادی، رشد مصرف برق در تابستان، و محدودیت منابع تولیدی میتوان راهکارهایی مبتنی بر فناوری، مدیریت هوشمند، و اصلاح سیاستهای فعلی پیشنهاد داد. در ادامه، چند پیشنهاد مکمل برای جلوگیری از قطع برق منازل ارائه میدهم که مناسب واقعیتهای ایران هستند:
پیشنهادهایی برای جلوگیری از قطع برق منازل در ایران
۱. تعرفهگذاری پلکانی و واقعیسازی قیمت برق برای مشترکان پرمصرف
توضیح: هماکنون یارانه انرژی بهطور یکسان توزیع میشود، در حالی که درصد کمی از مشترکان پرمصرف حجم عمدهای از برق را مصرف میکنند.
پیشنهاد: اعمال تعرفههای شدیداً افزایشی (تصاعدی) برای مشترکانی که بیش از الگوی مصرف مصرف میکنند، بهویژه در مناطق برخوردار.
مزیت: فشار مالی به اقشار کممصرف وارد نمیشود، ولی پرمصرفها انگیزه برای کاهش مصرف پیدا میکنند.
۲. نصب کنتورهای هوشمند و کنترلپذیر از راه دور
توضیح: در حال حاضر کنترل شبکه برق ایران بیشتر دستی و غیردقیق است.
پیشنهاد: توسعه و گسترش کنتورهای هوشمند در شهرها و حتی روستاها که امکان:
- ثبت لحظهای مصرف
- هشدار مصرف غیرمعمول
- قطع موقت تجهیزات غیرضروری از راه دور
- زمانبندی مصرف بهینه را فراهم کند.
مزیت: مدیریت دقیق بار شبکه و پیشگیری از قطعی سراسری.
۳. طرح “ساعات طلایی مصرف” همراه با مشوق مالی
توضیح: در ساعات اوج مصرف (مثلاً ۱۲ تا ۵ عصر)، شبکه تحت فشار شدید است.
پیشنهاد: ایجاد کمپین "ساعات طلایی صرفهجویی" با مشوقهای مالی برای خانوارهایی که مصرفشان را در آن بازه کم کنند (مثلاً تخفیف در قبض).
مزیت: کاهش همزمان بار شبکه و مشارکت مردمی با انگیزه مثبت.
۴. یارانه هدفمند برای خرید لوازم برقی کممصرف
توضیح: بخش زیادی از مصرف برق منازل مربوط به کولرهای گازی و یخچالهای قدیمی پرمصرف است.
پیشنهاد: ارائه تسهیلات یا وامهای کمبهره برای جایگزینی لوازم برقی پرمصرف با مدلهای کممصرف (برچسب انرژی A+++).
مزیت: کاهش بلندمدت مصرف بدون نیاز به تغییر رفتار شدید.
۵. تولید پراکنده و انرژی خورشیدی خانگی با حمایت دولتی
توضیح: ایران ظرفیت بالایی برای انرژی خورشیدی دارد، بهویژه در مناطق جنوبی و مرکزی.
پیشنهاد
- نصب پنلهای خورشیدی کوچک روی پشتبام منازل و مجتمعها با وام یا یارانه دولتی.
- خرید تضمینی مازاد تولید توسط دولت (طرح Net Metering).
مزیت: کاهش وابستگی منازل به شبکه سراسری، افزایش تابآوری در برابر خاموشی.
۶. اصلاح الگوی روشنایی شهری و معابر فرعی
در کنار بزرگراهها، باید روشنایی غیرضروری در بوستانها، معابر کمرفتوآمد، تابلوهای تبلیغاتی پرنور، و نورپردازی ادارات در شب کاهش یابد یا زمانبندی شود. تغییر سیاست از رویکرد تنبیهی (قطع برق مردم) به رویکرد ترکیبی تشویقی، فناورانه و مدیریتشده نهتنها عادلانهتر است، بلکه در بلندمدت پایداری شبکه را تضمین میکند. راهکارهایی چون تعرفهگذاری هوشمند، کنتورهای هوشمند، تولید برق خانگی و بهینهسازی تجهیزات، همگام با اصلاح روشنایی معابر، میتوانند بدون فشار به مردم، بحران برق را کنترل کنند.