آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
کاظم عاشوری گیلده - نویسنده و محقق - ایران، با برخورداری از یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان، در شرایطی به سر میبرد که سالانه حدود ۱۰ میلیون تن گاز مایع را به صورت مشعل میسوزاند. این میزان هدررفت منابع انرژی، معادل سالانه ۱۰ میلیارد دلار است. همزمان، کشور با بحران جدی در تأمین برق مواجه است که پیامدهای اقتصادی، زیستمحیطی و انسانی گستردهای به دنبال داشته است. این گزارش با هدف بررسی دقیق ریشههای بحران برق، پیامدهای آن و ارائه راهکارهای عملی و اثباتشده جهانی، تدوین شده است.
۱. وضعیت موجود و چالشها
- هدررفت گازهای همراه: در پارس جنوبی، سالانه حدود ۱۰ میلیون تن گاز مایع به دلیل عدم بهرهبرداری مناسب، در مشعلها سوزانده میشود. این موضوع نه تنها منابع ملی را به هدر میدهد بلکه باعث آلودگی شدید هوا و افزایش مرگومیر میشود.
- بحران برق: کمبود برق ناشی از عدم استفاده بهینه از منابع گازی، منجر به خاموشیهای گسترده و خسارات اقتصادی روزانه حدود ۶۰۰ میلیون دلار شده است.
- آلودگی هوا و سلامت عمومی: آلودگی ناشی از مشعلسوزی و فعالیتهای نفت و گاز، سالانه باعث مرگ حدود ۶۰۰۰ نفر و در دو دهه گذشته بیش از ۱۲۰ هزار نفر شده است. بنزن موجود در دود مشعلها با افزایش سرطان خون مرتبط است.
- کاهش فشار گاز در فصل تابستان: عدم ذخیرهسازی مناسب گاز مازاد در فصل گرم، موجب افت فشار و کمبود گاز در تابستان شده است که تأثیر مستقیم بر تولید برق دارد.
۲. تحلیل ریشهای بحران
- مدیریت ناکارآمد منابع: عدم وجود هماهنگی و برنامهریزی جامع بین وزارت نفت و نیرو باعث هدررفت منابع و عدم استفاده بهینه شده است.
- عدم توسعه زیرساختهای انتقال و ذخیرهسازی: نبود خطوط لوله کافی و مخازن ذخیرهسازی گاز، مانع بهرهبرداری بهینه از منابع گازی شده است.
- عدم استفاده از فناوریهای نوین: عدم بهرهگیری از فناوریهای کمهزینه تبدیل گازهای همراه به انرژی، فرصتهای اقتصادی و زیستمحیطی را از بین برده است.
- ضعف در سیاستگذاری و نظارت: نبود سیاستهای تشویقی و نظارت دقیق بر مصرف و هدررفت، موجب ادامه روند فعلی شده است.
۳. راهکارهای عملی و نمونههای موفق جهانی
- جمعآوری و استفاده از گازهای همراه: کشورهای نروژ و عراق با اجرای پروژههای جمعآوری گازهای همراه، میزان مشعلسوزی را به شدت کاهش دادهاند.
- نیروگاههای سیار گازی: نیجریه با کاهش ۷۰ درصدی مشعلسوزی، توانسته ۲۰۰۰ مگاوات برق از این گازها تولید کند. نصب نیروگاههای سیار در مناطق تولید گاز، راهکاری سریع و موثر است.
- خطوط لوله انتقال گاز: احداث خطوط لوله از پارس جنوبی به نیروگاهها، امکان استفاده مستقیم از گاز را برای تولید برق فراهم میکند.
- ذخیرهسازی زیرزمینی گاز: ساخت مخازن زیرزمینی برای ذخیره گاز مازاد در فصل گرم و استفاده در فصل سرد، مدیریت بهینه مصرف را تضمین میکند.
- فروش داخلی و صادرات گاز مایع: استفاده از تانکرهای سیار برای انتقال گاز مایع به بنادر و فروش داخلی با نرخهای ترجیحی، علاوه بر جلوگیری از هدررفت، درآمدزایی ایجاد میکند.
۴. پیشنهادات اجرایی برای دولت و وزارتخانهها
- تشکیل کارگروه ویژه مشترک وزارت نفت و نیرو: برای هماهنگی و پیگیری اجرای پروژههای جمعآوری و استفاده از گازهای همراه.
- سرمایهگذاری فوری در نیروگاههای سیار و خطوط لوله انتقال گاز: با اولویت مناطق دارای بیشترین مشعلسوزی.
- توسعه زیرساختهای ذخیرهسازی گاز: با هدف مدیریت مصرف فصلی و جلوگیری از افت فشار در تابستان.
- ایجاد مشوقهای قانونی و مالی: برای جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی در پروژههای مرتبط با گاز و برق.
- افزایش شفافیت و نظارت: بر مصرف و هدررفت منابع انرژی، با استفاده از فناوریهای نوین پایش و گزارشدهی.
۵. نتیجهگیری
بحران برق ایران، حاصل مدیریت ناکارآمد منابع انرژی و عدم بهرهبرداری بهینه از گازهای همراه است. با اجرای راهکارهای اثباتشده جهانی و اتخاذ رویکردی هماهنگ و عملیاتی، امکان حل این بحران ظرف کمتر از چهار سال فراهم است. این اقدام نه تنها به کاهش هزینههای اقتصادی و زیستمحیطی میانجامد بلکه سلامت عمومی و توسعه پایدار کشور را تضمین میکند.
پیوست: آمار و دادههای کلیدی
- میزان گاز مایع سوخته شده سالانه: ۱۰ میلیون تن
- زیان مالی سالانه ناشی از مشعلسوزی: ۱۰ میلیارد دلار
- زیان روزانه ناشی از خاموشی برق: ۶۰۰ میلیون دلار
- تعداد مرگومیر سالانه ناشی از آلودگی هوا: حدود ۶۰۰۰ نفر
- کاهش مشعلسوزی در نیجریه با تولید ۲۰۰۰ مگاوات برق: ۷۰٪