به گزارش آسیانیوز ایران ؛ مدیریت جامعهمحور، رویکردی نوین در عرصه مدیریت عمومی و توسعه پایدار است که با تأکید بر مشارکت فعال مردم، بهویژه ذینفعان اصلی در جامعه، به دنبال افزایش اثربخشی، پاسخگویی و پایداری تصمیمگیریهاست. در حوزه آموزش، این نوع مدیریت میتواند تحولی عمیق در فرآیند سیاستگذاری، برنامهریزی، اجرا و ارزیابی نظام آموزشی ایجاد کند. در این مقاله، مفهوم مدیریت جامعهمحور و کاربردهای آن در سیستم آموزشی با نگاهی عملیاتی و بومی بررسی میشود.
مقدمه
نظامهای آموزشی سنتی عمدتاً بهصورت متمرکز اداره میشوند؛ در این مدل، سیاستها، منابع و تصمیمات کلان از بالا به پایین منتقل میشوند و نقش خانوادهها، معلمان و جامعه محلی محدود و صرفاً نظارهگر است. این در حالی است که بسیاری از چالشهای آموزش، ماهیتی محلی دارند و نیازمند شناخت دقیق شرایط بومی و مشارکت ذینفعان محلی هستند. مدیریت جامعهمحور راهکاری مؤثر برای پر کردن این خلأ است.
مفهوم مدیریت جامعهمحور
مدیریت جامعهمحور به معنای فرآیند برنامهریزی، تصمیمگیری، اجرا و نظارت بر اساس مشارکت فعال اعضای جامعه محلی است. این رویکرد با اصل "از پایین به بالا" عمل میکند و معتقد است توسعه زمانی پایدار خواهد بود که از دل جامعه برخیزد.
در این مدل:
- خانوادهها، معلمان، دانشآموزان، نهادهای محلی و سازمانهای مردمنهاد به عنوان شریک مدیریتی شناخته میشوند.
- تصمیمات آموزشی با مشارکت جمعی اتخاذ میشود.
- مسئولیت اجتماعی در آموزش به رسمیت شناخته میشود.
کاربرد مدیریت جامعهمحور در نظام آموزشی
۱. برنامهریزی و تصمیمگیری مشارکتی
در مدارس جامعهمحور، شوراهای محلی آموزشی (شورای مدرسه، انجمن اولیا و مربیان، نمایندگان دانشآموزی و فرهنگیان) نقش مؤثر در تعیین نیازهای آموزشی، طراحی برنامهها و نظارت بر عملکرد مدرسه دارند.
۲. افزایش مسئولیتپذیری در آموزش
وقتی جامعه در برنامهریزی آموزشی نقش داشته باشد، خانوادهها نسبت به نتایج تحصیلی فرزندان خود مسئولتر میشوند. همچنین، دانشآموزان انگیزه بیشتری برای یادگیری پیدا میکنند.
۳. مدیریت منابع مالی و انسانی بهصورت محلی
در بسیاری از کشورها، بخش قابل توجهی از بودجه مدارس توسط جامعه و خیرین محلی تأمین میشود. مدیریت جامعهمحور باعث میشود استفاده از این منابع شفاف، هدفمند و پاسخگو باشد.
۴. پاسخگویی بهتر به نیازهای بومی
بهجای اجرای یک برنامه واحد در همه مناطق، مدارس میتوانند بر اساس نیازهای محلی، برنامههای آموزشی مکمل، مهارتآموزی، آموزش زبانهای محلی، آموزش مشاغل بومی و کارآفرینی ارائه دهند.
۵. تقویت ارتباط مدرسه با جامعه
در رویکرد جامعهمحور، مدرسه فقط یک نهاد آموزشی نیست، بلکه به مرکز فرهنگی و اجتماعی محله تبدیل میشود. برگزاری کارگاهها، نشستها، و فعالیتهای فرهنگی با حضور والدین و اعضای محلی، نقش مدرسه را تقویت میکند.
مزایای رویکرد جامعهمحور در آموزش
- افزایش انگیزه معلمان و دانشآموزان مشارکت و حس تعلق ایجاد میکند.
- کاهش ترک تحصیل خانوادهها نقش فعالتری ایفا میکنند و در نتیجه پیگیر تحصیل فرزندان میشوند.
- شناسایی سریعتر مشکلات با حضور مردم در فرآیند تصمیمگیری، مشکلات زودتر شناسایی و حل میشوند.
- ارتقای عدالت آموزشی اولویتدهی به مناطق محروم و مشارکت در تأمین منابع آموزشی عادلانهتر میشود.
چالشها و راهکارها
- کمبود آگاهی جامعه درباره نقش خود در مدیریت آموزش برگزاری جلسات آموزشی و توانمندسازی والدین و اعضای محلی
- مقاومت سیستم متمرکز در برابر واگذاری اختیار تدوین آییننامههای حمایتی و تفویض اختیار رسمی به مدارس
- نابرابری در توان مالی و دانشی مناطق مختلف حمایت دولت از مناطق محروم و بهرهگیری از سازمانهای مردمنهاد
نتیجهگیری
نظام آموزشی پایدار و اثربخش نیازمند مشارکت همهجانبه جامعه است. مدیریت جامعهمحور نهتنها باعث بهبود کیفیت آموزش میشود، بلکه احساس مسئولیت اجتماعی، انسجام محلی، و عدالت آموزشی را نیز تقویت میکند. در دنیای امروز که تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی جریان دارد، تنها با تکیه بر ظرفیتهای مردم و مشارکت آنان است که میتوان نظام آموزشی را انعطافپذیر، بومی و آیندهنگر ساخت.
پیشنهاد پایانی
سیاستگذاران آموزشی، بهویژه در کشورهای در حال توسعه، باید بهجای تمرکز صرف بر ساختارهای متمرکز، به توسعه سازوکارهای مدیریت مدرسهمحور و جامعهمحور روی آورند. اجرای پایلوتهای آزمایشی، بهرهگیری از تجربه کشورهای موفق، و آموزش مدیران مدارس در زمینه مشارکت اجتماعی، گامهایی مهم برای پیادهسازی این تحول هستند.