اقتصاد دیجیتال؛ فرصتی طلایی در سایه تهدیدها

آسیانیوز ایران؛ سرویس علم وتکنولوژی:

مبین خجسته برومند - اقتصاد دیجیتال به استفاده از فناوری‌های دیجیتال برای بهبود و تسریع فرآیندهای اقتصادی و تجاری اطلاق می‌شود. این مفهوم شامل مجموعه‌ای از ابزارها و فناوری‌ها مانند اینترنت، داده‌های کلان، بلاک‌چین، هوش مصنوعی، و اینترنت اشیا است که می‌تواند شکل و شمایل کسب‌وکارها، مدل‌های اقتصادی، و تعاملات تجاری را به طور اساسی تغییر دهد.

اقتصاد دیجیتال در جهان

در سطح جهانی، اقتصاد دیجیتال به یکی از ارکان اصلی رشد اقتصادی و تحول در صنایع مختلف تبدیل شده است. کشورهای پیشرفته مانند آمریکا و چین با استفاده از پیشرفته‌ترین فناوری‌ها، به سرعت در حال شکل‌دهی به بازارهای دیجیتال جدید هستند. شرکت‌های بزرگ مثل گوگل و آمازون از نمادهای قدرت اقتصادی دیجیتال هستند.

اقتصاد دیجیتال در ایران

در ایران، با وجود چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و مشکلات زیرساختی، حرکت به سمت اقتصاد دیجیتال آغاز شده است. استارتاپ‌ها در زمینه‌هایی مانند خدمات آنلاین و پرداخت‌های دیجیتال رشد قابل توجهی داشته‌اند. پلتفرم‌هایی مانند دیجی‌کالا، آپ و اسنپ نمونه‌هایی از تاثیرات مثبت اقتصاد دیجیتال در ایران هستند.

در تیرماه ۱۴۰۴، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۴.۹ درصد اعلام شده است. این رقم نسبت به هدف ۱۰ درصدی برنامه توسعه، هنوز فاصله دارد و نشان‌دهنده‌ی نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده و سیاست‌گذاری دقیق در این حوزه است. سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران حدود ۴.۹٪ برآورد شده که فاصله قابل‌توجهی با میانگین جهانی ٪۱۵ و کشورهای پیشرو مانند چین (۴۱.۵٪) و عربستان (۱۴.۱٪) دارد. اکوسیستم استارت‌آپی کشور، با ارزشی بین ۱.۲ تا ۱.۶ میلیارد دلار و بیش از ۶۰۰ مرکز نوآوری، رشد و پارک علم و فناوری فعال، در حال توسعه است؛ هرچند با موانعی چون ضعف زیرساخت اینترنت، مهاجرت نخبگان و نبود درگاه‌های پرداخت بین‌المللی روبروست. همچنین قطعی گسترده اینترنت در تیرماه ۱۴۰۴، حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان خسارت مستقیم به کسب‌وکارهای دیجیتال وارد کرده است. در حال حاضر، ایران فاقد جایگاه رسمی در رتبه‌بندی جهانی اقتصاد دیجیتال بوده و شاخص‌های آن به‌طور مستقل سنجیده نمی‌شود.

چالش‌ها و فرصت‌ها

اقتصاد دیجیتال در ایران با چالش‌هایی مانند کمبود زیرساخت‌های اینترنتی و عدم وجود قوانین منسجم روبرو است. اما فرصت‌های زیادی نیز برای رشد این صنعت وجود دارد، به‌ویژه در زمینه‌های فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی. فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی باعث کاهش ۳۰٪ اشتغال در حوزه دیجیتال شده و بیش از ۴۰۰ هزار کسب‌وکار آنلاین در معرض نابودی قرار گرفته‌اند. همچنین، خسارت ماهانه اقتصاد دیجیتال تا ۱۵ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.  برای توسعه اقتصاد دیجیتال، ایران باید به سمت ایجاد مناطق آزاد دیجیتال با قوانین ساده‌تر حرکت کند. همچنین، توسعه زیرساخت‌های ابری، شبکه‌های 5G و راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر با سرمایه‌گذاری حداقل ۵۰۰ میلیون دلار در سال از الزامات رشد این صنعت است.

نتیجه‌گیری

با وجود چالش‌هایی مانند محدودیت‌های اینترنتی، ضعف زیرساخت‌ها و تحریم‌های بین‌المللی، اقتصاد دیجیتال در ایران همچنان ظرفیت بالایی برای رشد دارد. دولت در سال ۱۴۰۴ سه اولویت کلیدی را برای توسعه این حوزه در نظر گرفته است: بهبود محیط کسب‌وکار دیجیتال، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و تقویت اقتصاد دریا محور برای تجارت فناوری. با سرمایه‌گذاری هدفمند، سیاست‌گذاری هوشمند و بهره‌گیری از استعدادهای داخلی، ایران می‌تواند جایگاه خود را در اقتصاد دیجیتال منطقه تثبیت کند و به یکی از بازیگران مؤثر این عرصه تبدیل شود.