آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
کمبود داروی حیاتی اپیوم، بحرانی جدید در مسیر مبارزه با اعتیاد در ایران ایجاد کرده است. این دارو که یکی از اصلیترین روشهای درمان وابستگی به تریاک است، این روزها به کالایی نایاب در مراکز مجاز ترک اعتیاد تبدیل شده، در حالی که به وفور در بازار سیاه و عطاریها یافت میشود. به گفته مسئولان مراکز درمان سوءمصرف مواد، گران شدن تریاک، بیماران را به سمت مصرف اپیوم سوق داده و تقاضا برای این دارو را به شدت افزایش داده است. اما در مقابل، تامین اپیوم که عمدتاً از طریق کشفیات مواد مخدر و واردات تامین میشد، به دلیل کاهش کشفیات و سیاستهای طالبان در افغانستان با اختلال مواجه شده است.
اکنون بسیاری از مراکز معتبر ترک اعتیاد که سالهاست در این زمینه فعالیت میکنند، به بهانههای واهی و برخوردهای سلیقهای نهادهای نظارتی، از دریافت سهمیه دارو محروم شدهاند و در آستانه ورشکستگی قرار گرفتهاند. این در حالی است که داروهای آنان به بازار سیاه ناصرخسرو راه یافته و سود کلانی را عاید قاچاقچیان میکند. این گزارش به بررسی ابعاد این بحران میپردازد؛ از نارضایتی پزشکان تا رنج بیمارانی که مجبورند داروی خود را با قیمت چندبرابر از بازار سیاه تهیه کنند. این بحران را میتوان از چند منظر سلامت عمومی، اقتصادی و مدیریتی تحلیل کرد:
تحلیل سلامت عمومی و اپیدمیولوژیک
کمبود اپیوم یک فاجعه سلامت عمومی است. بیماران وابسته به مواد افیونی که تحت درمان نگهدارنده با اپیوم هستند، در صورت محرومیت ناگهانی از دارو، دچار عوارض ترک شدید و عود مصرف میشوند. این امر نه تنها زحمات ماهها درمان را از بین میبرد، بلکه بیماران را به سمت بازار سیاه و مواد مخدر خطرناکتر سوق میدهد. افزایش تقاضا برای اپیوم به دلیل گران شدن تریاک، نشاندهنده یک تغییر الگوی مصرف در جامعه است که سیستم بهداشتی باید برای آن برنامهریزی میکرد، اما ظاهرا غافلگیر شده است.
تحلیل اقتصادی و فساد سیستماتیک
ادعای وجود سود ماهانه ۲۵ تا ۳۰ میلیارد تومانی از قاچاق داروهای ترک اعتیاد، نشان از یک شبکه فساد سازمانیافته دارد. اینکه داروهای دارای سریال که دقیقاً رهگیری میشوند، چگونه به بازار سیاه راه مییابند، پرسشهای جدی درباره نفوذ فساد در شرکتهای پخش دارو و نهادهای نظارتی ایجاد میکند. قطع سهمیه مراکز معتبر به بهانههای واهی، در حالی که دارو به وفور در ناصرخسرو موجود است، نشان میدهد این بحران مصنوعی و برای انحصار و سودجویی گروههایی ایجاد شده است.
تحلیل مدیریتی و حکمرانی
برخوردهای سلیقهای و فراقانونی نهادهای نظارتی (مانند کمیسیون ماده ۳۹)، نمونهای از حکمرانی بد و مدیریت ضعیف است. به جای نظارت حمایتی و حل مشکل، شاهد برخورد قهری و قطع سهمیههای حیاتی برای دورههای طولانی (یک ساله) هستیم. این رویکرد نه تنها مشکل را حل نمیکند، بلکه باعث تخریب سیستم از درون میشود. معافیت برخی مراکز از این سختگیریها نیز به فساد و رانت اشاره دارد.
تحلیل بینالمللی و امنیتی
وابستگی ایران به کشفیات مواد مخدر به عنوان منبع اصلی تامین اپیوم، یک آسیبپذیری استراتژیک است. این امر سیستم درمان اعتیاد کشور را به طور کامل در گرو موفقیت پلیس در کشف مواد مخدر قرار داده است. همچنین، تحت تاثیر قرار گرفتن واردات توسط سیاستهای طالبان، نشان میدهد که ایران هیچ برنامه جایگزین و راهبرد بلندمدتی برای تامین داروهای حیاتی خود ندارد و در برابر نوسانات منطقهای کاملا آسیبپذیر است.