آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
حسن روحانی، رئیسجمهور پیشین ایران، در اظهاراتی تازه و قابل تأمل، از مخالفت یک گروه خاص در سال ۱۴۰۰ به عنوان عامل اصلی خسارات سنگین اقتصادی کشور نام برد. او که در جمع مشاوران خود سخن میگفت، بازگشت به برجام در دولت جو بایدن، رئیسجمهور آمریکا، را فرصتی از دست رفته خواند که میتوانست سرنوشت ایران را به کلی تغییر دهد. روحانی با اشاره به توافقاتی که در آن مقطع به گفته او «همه چیز آماده بود»، تأکید کرد که اگر بازگشت به برجام محقق میشد، امروز نه تنها مشکل «اسنپبک» (بازگشت سریع تحریمها) وجود نداشت، بلکه ایران از منافع اقتصادی این توافق نیز بهرهمند میشد.
وی به صورت کمسابقه، رقم ضرر مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی ایران در چهار سال گذشته را ۵۰۰ میلیارد دلار برآورد کرد و این خسارت کلان را پیامد مستقیم اقدامات مانعجویان در سال ۱۴۰۰ دانست. رئیسجمهور اسبق ایران حتی یک گام فراتر گذاشت و ادعا کرد که در صورت بازگشت به برجام، «بهانهای برای جنگ ۱۲ روزه» نیز از بین میرفت. این اشاره به درگیری اسرائیل با حماس میتواند به نقش منطقهای برجام و تأثیر آن بر معادلات امنیتی اشاره داشته باشد. اظهارات حسن روحانی را میتوان از چند منظر کلیدی تحلیل کرد:
فرصتسوزی تاریخی یا روایتی سیاسی؟
روحانی با صراحت کمسابقهای یک شماره اقتصادی کلان (۵۰۰ میلیارد دلار) را به مخالفان داخلی برجام نسبت میدهد. این ادعا چه درست باشد چه نادرست، نشاندهنده عمق اختلافنظر در بالاترین سطوح حکومتی بر سر یک موضوع راهبردی است. او به طور غیرمستقیم مسئولیت مشکلات اقتصادی فعلی را از دوش دولت خود برداشته و به جریان مقابل واگذار میکند.
برجام؛ راهحل تمام مشکلات؟
ادعای جالب توجه روحانی این است که بازگشت به برجام حتی میتوانست مانع «جنگ ۱۲ روزه» شود. این اشاره به درگیری غزه و اسرائیل، نشان میدهد که طرفداران برجام برای این توافق یک کارکرد امنیتی-منطقهای قائل هستند و معتقدند وجود برجام، فضایی برای مانور دیپلماتیک ایجاد میکرد و اجازه نمیداد تنشها به درگیری کشیده شود.
مفهوم «اسنپبک» و سوءاستفاده اروپا
روحانی از عبارت «اسنپبک» (Snapback) استفاده میکند که به مکانیسم بازگشت سریع تحریمهای شورای امنیت علیه ایران اشاره دارد. او معتقد است با بازگشت به برجام، این تهدید از بین میرفت. همچنین، اعلام اینکه «اروپا دارد سوءاستفاده میکند» نشان از آن دارد که از دیدگاه او، طرفهای اروپایی به تعهدات خود در قبال برجام پایبند نماندهاند.
خطاب به کدام مخاطب؟
این اظهارات در درجه اول خطاب به افکار عمومی و تاریخ است. روحانی میکوشد روایت خود از یک «فرصت تاریخی از دست رفته» را ثبت کند و مسئولیت را به گردن جریانهای رقیب بیندازد. این سخنان همچنین میتواند پیامی به بازندگان انتخابات ۱۴۰۰ باشد که هنوز هم بازگشت به برجام را تنها راه حل میدانند.
یک سؤال اساسی
پرسش بزرگ اینجاست که آیا واقعاً همه چیز در دوره بایدن «آماده» بود؟ یا این تنها یک روایت از ماجراست؟ مخالفان این دیدگاه معتقدند که آمریکا تحت هیچ شرایطی به تعهدات خود عمل نمیکرد و بازگشت به برجام تنها یک عقبنشینی یکطرفه بود.
جمعبندی
روحانی با این اظهارات، نه تنها به دفاع از سیاست خارجی خود میپردازد، بلکه یک حسابگیری سیاسی آشکار با رقبایش انجام میدهد. او با اشاره به ضرر ۵۰۰ میلیارد دلاری، میکوشد هزینههای سنگین مخالفت با برجام را برجسته کند. این سخنان، حلقه دیگری از زنجیره مجادلات عمیق بر سر سیاست خارجی ایران است که ادامه دارد.