آسیانیوز ایران؛ سرویس فرهنگی هنری:
موسیقی ایران امروز یکی از ستونهای اصلی خود را از دست داد. بهمن رجبی، استادی که نامش با ساز تنبک گره خورده بود، پس از یک عمر خلق زیبایی و نوآوری، چشم از جهان فروبست. صدای طنینانداز تنبک او که برای دههها روح بخش بسیاری از آثار ماندگار موسیقی ایرانی بود، امروز خاموش شد، اما میراث او تا همیشه در یادها خواهد ماند. رجبی تنها یک نوازنده چیرهدست نبود؛ او یک معلم، پژوهشگر و انقلابی در دنیای ریتم بود. کتابهای آموزشی او—از دوره ابتدایی تا فوق عالی—به عنوان کتاب مرجع تنبکنوازی برای نوازندگان نسلهای مختلف عمل کردهاند. قطعه معروف «گفتگوی چپ و راست» او، یک اثر کلاسیک در رپرتوار هر نوازنده تنبک است.
نوای تنبک او در شاهکارهایی مانند آلبوم «سواران دشت امید» به آهنگسازی حسین علیزاده و «گلچین» رضا شفیعیان ثبت شده و بخشی از تاریخ صدای موسیقی ایران شده است. آخرین اجرای حرفهای او در سال ۱۳۸۴ با ارکستر ملل به رهبری پیمان سلطانی، نقطه پایانی بر یک عمر فعالیت هنری درخشان بود. درگذشت این هنرمند بیبدیل، نه تنها جامعه موسیقی، بلکه همه دوستداران فرهنگ و هنر اصیل ایرانی را در سوگ فرو برده است. رجبی رفت، اما صدای تنبکاش تا ابد در طنینانداز تاریخ موسیقی ایران خواهد پیچید. درگذشت بهمن رجبی را میتوان از چند منظر کاملا فنی و استراتژیک تحلیل کرد:
۱. معماری آموزش مدرن تنبک
رجبی را میتوان «معمار سیستم آموزشی مدرن تنبک» در ایران دانست. پیش از او، آموزش تنبک بیشتر به صورت سینه به سینه و فاقد یک متدولوژی مدون بود. رجبی با تألیف کتابهای آموزشی ساختاریافته—دوره ابتدایی، متوسطه، عالی و فوق عالی—یک سیستم آموزشی جامع ایجاد کرد که یادگیری این ساز را تئوریزه کرد و در دسترس همگان قرار داد.
۲. انقلاب تکنیکی در نوازندگی
نوآوری تکنیکی رجبی، زبان نوازندگی تنبک را به کلی متحول کرد. اضافه کردن ۱۱ نوع ریز به تکنیکهای اجرایی و به خصوص ابداع «ریزهای شانزدهگانه»، دایره بیانگری این ساز را به شدت گسترش داد. این خلاقیت باعث شد تنبک از یک ساز همراهیکننده صرف، به یک ساز تکنواز با قابلیتهای اجرایی مستقل ارتقا یابد.
۳. تلفیق تئوری و عمل
یکی از وجوه تمایز رجبی، تلفیق عمیق دانش تئوریک با مهارت عملی بود. کتابهای تحقیقی او مانند «تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف» نشاندهنده نگاه آکادمیک و پژوهشی او به موسیقی است. این رویکرد، او را از یک نوازنده صرف به یک «فیلسوف ریتم» تبدیل کرده بود.
۴. توسعه ریتمهای ملودیک
رجبی با تلفیق ریتمهای ملودیک موسیقی ایرانی با قطعات آموزشی، نه تنها تکنیک، بلکه «حس موسیقایی» را نیز به شاگردانش آموزش میداد. این رویکرد، درک هنرجویان از هارمونی و ملودی را عمق بخشید.
۵. تأثیر بر نسلهای بعدی
تأثیر رجبی فراتر از شاگردان مستقیم اوست. تقریباً هیچ نوازنده تنبک در ایران نیست که به نوعی تحت تأثیر متد آموزشی یا نوازندگی او قرار نگرفته باشد. او یک «مکتب» را به تنهایی ایجاد کرد.
۶. فلسفه نوازندگی
تأکید رجبی بر «تعادل بین قدرت و ظرافت» و «خلاقیت در اجرا»، یک فلسفه هنری کامل را تشکیل میداد. این نگاه، نوازنده را از یک تکنیسین صرف به یک هنرمند خلاق ارتقا میدهد.
نتیجه تحلیل
رجبی یک «نوآور نهادساز» بود. کار او فراتر از نوازندگی بود؛ او یک سیستم آموزشی ایجاد کرد، تکنیکها را متفاوت کرد، و مبانی تئوریک نوازندگی تنبک را پایهریزی نمود. میراث او تنها در آثار ضبطشده یا کتابهایش نیست، بلکه در وجود هر نوازندهای که امروز تنبک مینوازد، ادامه دارد. درگذشت او نه تنها پایان یک عمر، که پایان یک دوره درخشان از موسیقی ایران است، اما سیستمهایی که او ایجاد کرد، تضمین میکند که نسلهای آینده ادامهدهنده راه او خواهند بود.