آسیانیوز ایران؛ سرویس اجتماعی:
گواهی خودرو شما، که هماکنون با اعداد و حروف فارسی مشخص شده، ممکن است به زودی هویتی کاملاً جدید به خود بگیرد. پلیس راهور کشور از طرحی پرده برداشته که بر اساس آن، اعداد پلاک خودروها از فارسی به لاتین تغییر خواهد کرد. ادعای اصلی پلیس، مبارزه با جعل پلاک و کاهش خطاهای ثبت جرائم رانندگی است، اما به نظر میرسد این طرح، خود ممکن است بزرگترین تخلف را مرتکب شود: تخلف از قانون اساسی. اصل پانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت میگوید: "زبان و خط رسمی و مشترک مردم ایران فارسی است". پلاک خودرو یک سند رسمی و حقوقی است و تغییر خط آن به لاتین، نه تنها یک تغییر فنی، بلکه یک چالش فرهنگی و هویتی است. این سؤال بزرگ مطرح است: آیا میتوان برای حل یک مشکل اجرایی، پایههای قانون اساسی را سست کرد؟
منتقدان این طرح استدلال میکنند که تغییر اعداد پلاک، یک "راهحل تقلیلگرایانه" است که به جای پرداختن به ریشههای اصلی تخلفات رانندگی، تنها ظاهر قضیه را تغییر میدهد. آنها میپرسند: آیا پیش از اجرای چنین طرح پرهزینه و بحثبرانگیزی، مطالعات جامعی برای شناسایی انگیزههای واقعی متخلفان و روشهای نوین جعل انجام شده است؟ این پیشنهاد، تنها یک تصمیم اداری نیست، بلکه یک پرونده فرهنگی است که آینده زبان فارسی را در فضای عمومی نشانه رفته است. اگر امروز اعداد پلاک به بهانهای فنی لاتین شود، فردا چه بخشهایی از فرهنگ مکتوب ما در معرض تغییر قرار خواهد گرفت؟ این نبردی است که در میانه تقابل سنت و مدرنیته، هویت و فناوری در جریان است.
۱. تعارض قانونی: نبرد بین فناوری و هویت
اساسیترین نقد به این طرح، مغایرت آشکار آن با اصل ۱۵ قانون اساسی است. پلاک خودرو یک سند رسمی دولتی محسوب میشود و مطابق قانون، کلیه اسناد و مکاتبات رسمی باید به زبان و خط فارسی باشد. تغییر اعداد به لاتین، نه تنها این اصل را نقض میکند، بلکه یک پرچم خطر برای آغاز تغییر در دیگر اسناد رسمی است. از منظر حقوقی، هیچ نهاد دولتی نمیتواند مقرراتی را تصویب کند که مستقیماً با نص صریح قانون عالی کشور در تعارض باشد.
۲. آسیبشناسی ناکافی: درمان علائم به جای ریشه ها
ادعای پلیس مبنی بر "غیرقابل جعل بودن" پلاک لاتین، ادعایی قابل مناقشه است. تجربه جهانی نشان داده که هیچ سیستم کاملاً امنی وجود ندارد و مجرمان همگام با فناوری پیش میروند. این طرح به جای پرداختن به ریشههای جامعهشناختی و روانشناختی تخلف (مانند فرهنگ رانندگی، ضعف قوانین، یا فقدان آموزش)، تنها به یک نشانه سطحی (جعل پلاک فارسی) میپردازد. تا زمانی که انگیزه برای تخلف وجود دارد، مجرمان راههای جدیدی مانند پوشاندن کامل پلاک با اسپری یا استفاده از فناوریهای پیچیدهتر خواهند یافت.
۳. راهحلهای جایگزین: فناوری به جای تغییر هویت
به جای این تغییر پرهزینه و خلاف قانون، میتوان از فناوریهای نوین برای حل مسئله استفاده کرد:
-
استقرار سیستم پلاک هوشمند (Digital License Plate)
این پلاکهای الکترونیکی که در برخی کشورها استفاده میشوند، به صورت دیجیتالی کنترل شده و جعل آنها تقریباً غیرممکن است.
-
استفاده از بارکد یا کیوآرکد
افزودن یک لایه امنیتی دیجیتال به پلاکهای فعلی که توسط دوربینها قابل اسکن است.
-
ارتقاء سامانه شناسایی خودرو (ANPR)
تقویت نرمافزارهای خوانش پلاک برای تشخیص بهتر اعداد فارسی.
۴. هزینههای سرسامآور اقتصادی و اجتماعی
اجرای این طرح مستلزم هزینههای گزاف در ابعاد ملی است: تعویض تمامی پلاکهای موجود، تغییر نرمافزارهای ثبت و شناسایی، بازآموزی پرسنل و به روزرسانی زیرساختها. این هزینهها در شرایط اقتصادی کنونی به دوش دولت و مردم خواهد بود. علاوه بر این، هزینه اجتماعی تضعیف هویت ملی و زبان فارسی به مراتب غیرقابل جبرانتر از هر هزینه مالی است.
۵. نتیجهگیری: لزوم بازنگری و مطالعه بینرشتهای
به نظر میرسد پیشنهاد پلیس راهور بیشتر بر اساس یک تصمیم سلیقهای و فاقد پشتوانه پژوهشی است. تصمیمگیری در مورد چنین موضوع حساسی نیازمند تشکیل یک کارگروه تخصصی بینرشتهای متشکل از حقوقدانان، زبانشناسان، جامعهشناسان، متخصصان فناوری اطلاعات و نمایندگان پلیس است. این کارگروه باید با انجام مطالعات عمیق، تمامی ابعاد قانونی، فرهنگی، اجتماعی، فنی و اقتصادی طرح را بررسی و راهحلهای جایگزین و کمهزینهتر را ارائه کند.