آسیانیوز ایران؛ سرویس علم و تکنولوژی:
نمایشگاههای فناوری همیشه صحنه نمایش نوآوریهایی هستند که مرزهای علم را جابهجا میکنند. اما گاهی این مرزها آنقدر محو میشوند که بیننده در تشخیص انسان و ماشین دچار تردید میشود. این بار نوبت نمایشگاه اینوکس کیش بود تا جنجالی جدید بیافریند. در یکی از غرفههای این نمایشگاه، رباتی انساننما با چهرهای زنانه توجه بسیاری را به خود جلب کرد. چهرهای با گریم دقیق، موهای آراسته و چشمانی که به نظر میرسید زندگی در آنها جریان دارد. اما همین جزئیات بود که شک را در دل بینندگان انداخت. چرا جای جوش کوچک روی گونه این ربات دیده میشد؟ چرا خطوط لب و چشم همچون گریم هنرمندان صحنه بود؟ و چرا حرکات سر و دستها اینقدر محدود و کنترلشده به نظر میرسید؟ این پرسشها به سرعت در فضای مجازی پیچید.
کاربران شبکههای اجتماعی با بزرگنمایی عکسها، به بخشهایی از صورت ربات اشاره کردند که به گفته آن ها تنها در پوست انسان طبیعی است: منافذ ریز پوست، چینوچروک های ظریف اطراف چشم و حتی سایه طبیعی روی گردن. برخی ویدیوها نیز حرکات ربات را به دقت تحلیل کردند: پلکزدنهایی که گاه نامنظم بود، حرکات لب که با صدا هماهنگ نبود و حالتی ایستا که بیشتر به یک انسان آموزشدیده شباهت داشت تا یک ماشین پیچیده.
این اولین باری نیست که نمایش رباتهای انساننما با شبهه فریب همراه میشود. پیش از این نیز شرکتهای مختلفی متهم شده بودند که به جای نمایش ربات واقعی، از بازیگران گریمشده استفاده میکنند. برای جامعه علمی و فناوری ایران که به دنبال اثبات توانمندیهای خود در عرصه رباتیک است، چنین اتهاماتی میتواند آسیبزا باشد. اعتماد مخاطبان به نمایشگاههای فناوری وقتی خدشهدار شود، بازیابی آن دشوار خواهد بود.
اکنون پرسش اینجاست: آیا این ربات یک دستاورد واقعی فناوری است یا فریبی هنرمندانه؟ پاسخ این سؤال نه تنها بر سرنوشت این نمایشگاه، بلکه بر اعتبار نمایشگاههای آینده نیز تأثیر خواهد گذاشت.
تحلیل فنی رباتهای انساننما و نشانههای انسانیسازی
رباتهای انساننمای پیشرفته معمولا از مواد سیلیکونی یا پلیاورتان برای شبیهسازی پوست استفاده میکنند. این مواد اگرچه طبیعی به نظر میرسند، اما فاقد منافذ ریز، جای جوش یا خطوط کاملا طبیعی هستند. در رباتهای واقعی، حرکات صورت توسط موتورهای سروو و سیستمهای پیچیده کنترل میشود که اغلب دارای محدودیتهای مکانیکی قابل مشاهده هستند. حرکات محدود و غیرسیال در ربات مورد بحث، با فناوری فعلی رباتیک انساننما همخوانی ندارد. پلکزدن، تنفس مصنوعی و حرکات لب در رباتهای واقعی معمولاً با الگوریتمهای مشخص و قابل پیشبینی انجام میشود. مشاهده حرکات نامنظم و غیرتکراری میتواند نشانه کنترل انسانی باشد.
پیشینه فناوری رباتیک انساننما در ایران و جهان
شرکتهای پیشرو در جهان مانند Boston Dynamics، Hanson Robotics و SoftBank Robotics سالهاست روی رباتهای انساننما کار میکنند، اما حتی پیشرفتهترین مدلها نیز دارای محدودیتهای واضح در شبیهسازی کامل انسان هستند. در ایران، پروژههای محدودی مانند "سورنا" از دانشگاه تهران وجود داشته که اگرچه دستاوردهای خوبی داشته، اما هنوز با استانداردهای جهانی در زمینه انساننمایی کامل فاصله دارد. یک جهش ناگهانی در فناوری رباتیک انساننما بدون انتشار مقالات علمی، ثبت اختراع یا نمونههای آزمایشی قبلی، معمولاً با تردید جامعه علمی مواجه میشود.
انگیزههای احتمالی برای فریب در نمایش فناوری
در رویدادهای فناوری، فشار برای نمایش دستاوردهای چشمگیر میتواند برخی تیمها را به سمت نمایش غیرواقعی سوق دهد. جذب سرمایه، جلب توجه رسانهها و کسب اعتبار از جمله این انگیزههاست. گاهی عدم بلوغ فناوری و عجله برای رقابت با نمونههای خارجی، باعث میشود تیمها به جای نمایش محصول واقعی، به شبیهسازی متوسل شوند. در فضای رسانهای امروز، یک نمایش چشمگیر—حتی اگر واقعی نباشد—میتواند توجه گستردهای جلب کند و این خود میتواند انگیزهای برای فریب باشد.
تأثیر این جنجال بر اکوسیستم فناوری ایران
اتهام فریب در نمایش دستاوردهای فناوری میتواند اعتماد عمومی و سرمایهگذاران به کل اکوسیستم فناوری کشور را تحت تأثیر قرار دهد. برای پژوهشگران و مهندسان ایرانی که با صداقت روی پروژههای رباتیک کار میکنند، چنین اتفاقاتی میتواند باعث بیاعتباری دستاوردهای واقعی شود. در صورت اثبات فریب، این اتفاق میتواند ضربهای به رویدادهای فناوری آینده در ایران باشد و باعث سختگیری بیشتر در ارزیابی پروژهها شود.
راهکارهای شفافسازی و بازسازی اعتماد
مسئولان نمایشگاه اینوکس کیش میتوانند با انتشار ویدیوهای دقیق از عملکرد داخلی ربات، مدارک فنی و اجازه بازرسی کارشناسان مستقل، به شبهات پاسخ دهند. استفاده از داوران بینالمللی و انتشار مقالات علمی همراه با نمایش عمومی، میتواند از بروز چنین شبهاتی در آینده جلوگیری کند. شفافیت کامل در نمایش محدودیتها و قابلیتهای واقعی محصولات فناوری، در بلندمدت اعتماد بیشتری ایجاد میکند تا نمایشهای اغراقآمیز.