آسیانیوز ایران؛ سرویس سیاسی:
در میان انبوهی از اخبار و تحولات، گاهی یک جمله میتواند پایههای یک بحث ملی را به لرزه درآورد. این بار، این سخنگوی دولت بود که خبری مهم را به صراحت اعلام کرد. مهاجرانی، سخنگوی دولت، در اظهاراتی کوتاه اما پرمعنی، به موضوعی پرداخت که سالهاست در کانون توجهات داخلی و بینالمللی قرار دارد. موضوعی به نام غنیسازی. او با اشاره مستقیم به صحبتهای پیشین سید عباس عراقچی، وزیر خارجه، از وضعیتی پرده برداشت که شاید برای بسیاری غیرمنتظره بود.
به گفته وی، "آسیبی" که به فرآیندهای هستهای کشور وارد آمده، راه را بر ادامه فعالیت غنیسازی در زمان حاضر بسته است. این اعلام، پرسشهای بیشماری را در اذهان عمومی ایجاد میکند. این آسیب چیست؟ چه زمانی و چگونه وارد شده است؟ و مهمتر از آن، آینده برنامه هستهای ایران بر چه پایهای استوار خواهد بود؟ اظهارات مهاجرانی، تنها یک گزارش از وضعیت کنونی نیست، بلکه میتواند نشاندهنده یک تغییر راهبردی یا اعتراف به یک مانع بزرگ فنی باشد. این سخن، در حالی بیان میشود که جامعه بینالمللی همواره چشمها را به فعالیتهای هستهای ایران دوخته است. واکنشها به این اعلامیه، چه در داخل و چه در خارج، میتواند فضای سیاسی کشور را در آینده نزدیک تحت تأثیر قرار دهد. این گزارش، به واکاوی ابعاد پنهان و پیامدهای احتمالی این سخن مهم میپردازد.
مفهوم "آسیب"؛ از حمله سایبری تا تحریمها
واژه "آسیب" که توسط سخنگوی دولت به کار رفته، میتواند دامنه وسیعی از معانی را در بر گیرد. در فضای برنامه هستهای ایران، این آسیب میتواند ناشی از عوامل داخلی یا خارجی متعددی باشد. یکی از محتملترین موارد، حملات سایبری پیچیده به تاسیسات و سانترفیوژها است. چنین حملاتی در گذشته نیز اتفاق افتاده و میتواند باعث اختلالات گسترده فنی و توقف فرآیندها شود. عامل دیگر میتواند تأثیر تحریمهای شدید بینالمللی باشد. این تحریمها دسترسی به قطعات یدکی، مواد اولیه خاص و فناوریهای مورد نیاز برای نگهداری و راهاندازی زنجیره غنیسازی را به شدت محدود کرده است. ترکیب این عوامل میتواند "آسیبی" جدی و عملیاتی به وجود آورده باشد.
پیامدهای فنی و عملیاتی توقف غنیسازی
توقف فرآیند غنیسازی، تنها یک تصمیم سیاسی نیست، بلکه یک واقعیت فنی با پیامدهای عملیاتی مستقیم است. این توقف میتواند به معناز از دست رفتن ذخایر مواد غنیشده در سطوح مختلف باشد. از دیدگاه فنی، سانترفیوژها ماشینهای بسیار حساسی هستند که توقف طولانیمدت یا کارکرد در شرایط غیرایدهآل میتواند به آنها آسیب برساند. راهاندازی مجدد زنجیره غنیسازی پس از یک توقف، خود چالشهای فنی بزرگی به همراه دارد. این وضعیت، میتواند دست کشور را در مذاکرات بینالمللی نیز تضعیف کند. وقتی کشوری از نظر فنی توانایی غنیسازی را از دست داده باشد، یکی از مهمترین برگهای برنده خود در میز مذاکره را از دست میدهد.
بازتاب امنیت ملی و جایگاه منطقهای
برنامه هستهای برای ایران، همواره فراتر از یک پروژه علمی و صنعتی بوده و به نمادی از توانمندی فناورانه و استقلال ملی تبدیل شده بود. اعلام عمومی ناتوانی در ادامه این مسیر، میتواند تأثیراتی بر تصویر امنیت ملی و جایگاه منطقهای کشور داشته باشد. این اعلام میتواند توسط رقبای منطقهای و بینالمللی به عنوان نشانهای از ضعف تفسیر شود. این امر ممکن است موازنه قدرت در منطقه را تحت تأثیر قرار داده و فضا برای مانور رقبا باز کند. از سوی دیگر، این شفافیت میتواند به عنوان یک قدم به جلو برای کاهش تنشها قلمداد شود. اما در هر صورت، پذیرش چنین وضعیتی از سوی یک کشور، پیامدهای راهبردی عمیقی خواهد داشت.
واکنشهای احتمالی در عرصه داخلی
این اعلامیه میتواند در فضای سیاسی داخلی کشور مانند یک بمب صدا کند. احتمال دارد جناحهای مختلف سیاسی، واکنشهای تندی به این موضوع نشان دهند. برخی ممکن است این اعلام را یک "شکست بزرگ" برای دولت و دیپلماسی هستهای کشور قلمداد کنند. آنان ممکن است دولت را به کوتاه آمدن در برابر فشارهای خارجی یا مدیریت نادرست پرونده متهم کنند. در مقابل، احتمالاً گروهی دیگر این سخن را "واقعبینی" و "شفافیت" لازم برای عبور از یک بنبست بزرگ عنوان خواهند کرد. آنان ممکن است استدلال کنند که پذیرش واقعیتهای فنی، اولین قدم برای برنامهریزی یک راهبرد جدید و واقعبینانه است.
چشمانداز آینده؛ از بنبست تا راهکارهای جدید
پرسش اصلی اینجاست: پس از این اعلام، چه راهی پیش روی برنامه هستهای ایران قرار دارد؟ آیا این به معنای پایان این برنامه است یا تنها یک تغییر مسیر موقت؟ یک احتمال، تمرکز بر روی بازسازی و ترمیم آسیبهای وارد شده با استفاده از توان داخلی است. اما این مسیر میتواند بسیار زمانبر و پرهزینه باشد و موفقیت آن در هالهای از ابهام است. احتمال دیگر، استفاده از این وضعیت به عنوان یک اهرم برای بازگشت به مذاکرات و کاهش تحریمها در ازای تعلیق دائمیتر برنامه غنیسازی است. در این سناریو، دولت میکوشد از یک موقعیت به ظاهر ضعیف، برای رسیدن به توافقی بهتر استفاده کند. در هر صورت، به نظر میرسد فصل جدیدی در پرونده هستهای ایران در حال آغاز شدن است.