آسیانیوز ایران؛ سرویس اقتصادی:
در فضای ملتهب اقتصادی این روزها، هر شایعهای میتواند موجی از نگرانی در جامعه ایجاد کند. شامگاه دوشنبه، خبری در فضای مجازی پیچید که توجه بسیاری را به خود جلب کرد: «افزایش قیمت بنزین از شامگاه ۳۰ آبان». این خبر که به نقل از وزیر نفت منتشر شده بود، ادعا میکرد بنزین آزاد با نرخ ۵۵۰۰ تومان در اختیار مصرفکنندگان قرار خواهد گرفت. انتشار این خبر در کانالها و صفحات مختلف، باعث نگرانی گسترده شهروندان شد. اما ساعاتی بعد، پاسخی رسمی از سوی وزارت نفت منتشر شد. اداره کل روابط عمومی این وزارتخانه با صدور اطلاعیهای قاطع، این خبر را کاملاً بیاساس خواند. در اطلاعیه وزارت نفت تأکید شده است که انتشار چنین اخباری با هدف ایجاد تشویش افکار عمومی انجام میشود. این وزارتخانه همچنین اعلام کرده که حق پیگیری حقوقی این اقدامات را برای خود محفوظ میداند.
این اولین بار نیست که شایعاتی درباره افزایش قیمت بنزین در فضای مجازی منتشر میشود. پیش از این نیز چندین بار اخبار مشابهی باعث هجوم مردم به پمپ بنزینها شده بود. وزارت نفت با یادآوری مکانیسم رسمی اطلاعرسانی، تأکید کرد که هرگونه خبر مربوط به قیمت سوخت تنها از طریق «شورای اطلاعرسانی دولت» اعلام میشود. این تأکید نشان میدهد که تصمیمات مهمی مانند تغییر قیمت بنزین، در سطح کلان دولت اتخاذ میشود. برای شهروندانی که خاطره افزایش ناگهانی قیمت بنزین در سالهای گذشته را به یاد دارند، چنین شایعاتی میتواند بسیار اضطرابآور باشد. اما توجه به منابع رسمی میتواند مانع از باور کردن اخبار نادرست شود. در شرایط کنونی، بهترین راهکار برای مردم، پیگیری اخبار از کانالهای رسمی و عدم باورپذیری سریع اخبار فضای مجازی است. وزارت نفت نیز با واکنش به موقع خود نشان داد که نسبت به این شایعات حساس است.
زمینههای روانی و اجتماعی گسترش شایعات
در شرایط اقتصادی بیثبات، جامعه نسبت به اخبار مربوط به قیمتها حساسیت بالایی پیدا میکند. این حساسیت، بستری مناسب برای گسترش شایعات فراهم میکند. تجربه افزایش ناگهانی قیمت بنزین در سالهای گذشته، در حافظه جمعی مردم نقش بسته است. این خاطره، باعث میشود که با انتشار هر خبری درباره قیمت بنزین، واکنش سریعی نشان دهند. فضای مجازی و سرعت بالای انتشار اطلاعات در آن، به گسترش شایعات دامن میزند. یک خبر نادرست در مدت زمان کوتاهی میتواند به هزاران کاربر برسد.
تأثیر شایعات بر بازار و رفتار مصرفکنندگان
شایعات افزایش قیمت بنزین میتواند باعث هجوم مردم به پمپ بنزینها شود. این امر هم به ایجاد ترافیک و هم به افزایش مصرف سوخت منجر میشود. در مواردی، این هجوم باعث ایجاد کمبود موقت در برخی پمپ بنزینها میشود. این وضعیت خود به تشدید نگرانیها و باورپذیری بیشتر شایعه کمک میکند. از دیدگاه اقتصادی، این رفتار بر الگوی مصرف و تقاضای سوخت تأثیر منفی میگذارد. همچنین میتواند بر بازارهای دیگر نیز اثرات غیرمستقیم داشته باشد.
مسئولیت رسانهها و کانالهای مجازی
رسانهها و کانالهای مجازی در قبال انتشار اخبار مسئولیت اخلاقی و قانونی دارند. انتشار اخبار تأیید نشده میتواند عواقب گستردهای به همراه داشته باشد. برخی کانالها با هدف جذب مخاطب بیشتر یا اهداف دیگر، به انتشار اخبار نادرست مبادرت میورزند. این اقدام علاوه بر ایجاد تشویش، اعتماد عمومی را نیز خدشهدار میکند. لزوم راستیآزمایی اخبار قبل از انتشار، نکتهای است که همه رسانهها باید به آن توجه کنند. فرهنگسازی در این زمینه میتواند به کاهش انتشار شایعات کمک کند.
اقدامات پیشگیرانه و مقابلهای نهادهای رسمی
واکنش سریع وزارت نفت در تکذیب شایعه، اقدام مثبتی بود. این واکنش به موقع میتواند از گسترش بیشتر شایعه و پیامدهای آن جلوگیری کند. تعیین مجاری رسمی برای اطلاعرسانی، به شفافیت بیشتر کمک میکند. مردم باید بدانند که تنها از طریق چه کانالهایی میتوانند اخبار معتبر دریافت کنند. پیگیری حقوقی عوامل انتشار شایعات میتواند اثر بازدارندگی داشته باشد. این اقدام نشان میدهد که نهادهای رسمی نسبت به اخبار نادرست بیتفاوت نیستند.
راهکارهای افزایش آگاهی عمومی و مقابله با شایعات
آموزش سواد رسانهای به شهروندان میتواند در مقابله با شایعات مؤثر باشد. مردم باید یاد بگیرند که چگونه اخبار را راستیآزمایی کنند. تشویق مردم به پیگیری اخبار از کانالهای رسمی، راهکار دیگری است. این امر نیازمند تقویت اعتماد عمومی به نهادهای رسمی است. رسانهها نیز با انتشار به موقع اخبار دقیق، میتوانند مانع از گسترش شایعات شوند. سرعت در اطلاعرسانی رسمی، کلید مقابله با شایعات است.